Sociaal-liberaal is groen

Lees hier het pdf van dit artikel. Als we de sociaal-liberale waarde van vrijheid in verbondenheid omarmen is het belang van duurzaamheid evident. Met onduurzaam gedrag schaden we de vrijheid van anderen, nu en later. Door Corina Hendriks en Jasper Bongers VAN DE AANSCHAF van milieuvriendelijke stadsbussen tot het verstrekken van leningen voor zonnepanelen; van het afschaffen van regels die milieuvervuiling in de hand werken tot de vergroening van ons fiscale stelsel. Op Europees, landelijk, regionaal én lokaal niveau maakt D66 zich sterk voor duurzaamheid. Zo is D66-Kamerlid Stientje van Veldhoven maar liefst drie keer verkozen tot groenste politicus van het jaar en reist voormalig D66-lijsttrekker Jan Terlouw nog steeds heel Nederland door om mensen te overtuigen van de urgentie van het duurzaamheidsvraagstuk. D66 is niet alleen qua partijkleur “groen”. En dat is logisch voor een partij die zich het etiket “sociaal liberaal” toe-eigent. De waarden van het sociaal-liberalisme leiden namelijk ontegenzeglijk tot het ideaal van duurzaamheid. VOOR DE BUITENWERELD ligt dit niet altijd in de lijn der verwachtingen. Liberalen worden over het algemeen niet geassocieerd met duurzaamheid. Immers, gaat bij liberalen “de economie” niet boven “groen”? En ligt de vrijheid van individuen om te doen wat ze willen – lees: consumeren – niet ten grondslag aan bijna alle milieuproblemen? In onze ogen berusten deze aantijgingen op misvattingen over het (sociaal-)liberalisme. Ja, voor liberalen is individuele vrijheid het uitgangspunt; maar vrijheid staat niet gelijk aan gedachteloos consumeren. Voor sociaal-liberalen is vrijheid het vermogen en de kans om het leven naar eigen inzicht te leiden. Deze vrijheid geldt voor iedereen, voor alle individuen, dus ook voor de mensen die nog geboren moeten worden. Dit betekent dat juist liberalen moeten nadenken over wat hun vrijheid doet met de vrijheid van anderen. De vrijheid van de één kan immers ten koste gaan van die van de ander. Dit liberale uitgangspunt is het sterkst gevat door John Stuart Mill (1806-1873) en wordt het schadebeginsel genoemd: de vrijheid van de één houdt op waar de vrijheid van de ander begint. In eerste instantie hebben individuen zelf de morele verantwoordelijkheid om anderen niet in hun vrijheid te schaden. Maar in onze weerbarstige werkelijkheid is dit niet altijd genoeg. Vaak is de staat nodig om vrijheden te beschermen. Het liberalisme is dan ook geen anti-staatsleer (nog zo’n veelvoorkomend misverstand). Juist middels de staat kunnen wij de vrijheden van kwetsbaren, zoals nog niet geborenen, borgen. Voor sociaal-liberalen is naast vrijheid “verbondenheid” een belangrijke waarde. Mensen zijn sociale wezens die samen met anderen vorm geven aan hun leven. Dit betekent dat sociaal-liberalen, meer dan andere liberalen, waarde hechten aan gevoelens van medemenselijkheid, lotsverbondenheid en wederkerigheid. We’re in this together. Na onze dood komt niet de zondvloed, na ons komen onze kinderen, en hun kinderen. Verbondenheid betekent ook het besef dat je eigen leven mede mogelijk wordt gemaakt door anderen, ook – vooral ook – als je aan de ‘goede’ kant van de streep staat. En dit voorrecht verplicht. SOCIAAL-LIBERALEN KOMEN dus ontegenzeglijk uit bij het streven naar een duurzame samenleving, zoals ook een zogeheten D66-richtingwijzer luidt. Maar hoe geven we dit streven concreet vorm? Wat is bijvoorbeeld de beste manier om een duurzame energietransitie tot stand te brengen? Is het plaatsen van windmolens beter dan de opslag van co2? En is nucleaire energie een deugdelijke oplossing? Op basis van dezelfde sociaal-liberale principes zou je tot geheel andere antwoorden kunnen komen. Nucleaire energie is veel duurzamer dan gas- en kolencentrales, en tast de vrijheden van individuen nu minder aan; maar de opwekking van nucleaire energie kan vanwege nucleair afval en het (kleine) risico op een kernramp grote vrijheidsconsequenties hebben. Sociaal-liberale principes alleen kunnen hier geen antwoord op geven; zij kunnen niet dogmatisch worden toegepast. We moeten dus, in lijn met ons ingebakken pragmatisme, altijd kijken naar wat, gegeven ons doel – zoveel mogelijk vrijheid voor alle individuen – het beste werkt. Het sociaal-liberalisme wijst de richting, niet de weg.   Corina Hendriks is wetenschappelijk medewerker bij de Van Mierlo Stichting. Jasper Bongers studeert geschiedenis en is stagiair bij de Van Mierlo Stichting.   Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen. - - Dit artikel verscheen in idee nr. 2 2015: De slag om duurzame energie, en is te vinden bij de onderwerpen duurzaamheid en sociaal-liberalisme.