Sociaal-liberaal debat – flexibilisering van arbeid is goed

Lees hier het pdf van dit artikel. Steeds meer mensen hebben een ‘flexibele arbeidsrelatie’ met hun werkgever. Bijna 30% van de werkzame beroepsbevolking heeft een zogeheten flexcontract of biedt zijn diensten aan als zzp’er. Is dit vanuit sociaal-liberaal perspectief nu een goede of slechte ontwikkeling? Samenstelling Mark Snijder

Voor

Flexibilisering vergroot vrijheid en kansengelijkheid Voor een sociaal-liberaal is het belangrijk dat individuen de vrijheid hebben om zelf richting te geven aan hun eigen leven. Deze vrijheid is voor vooral ZZP’ers een belangrijke reden om als zelfstandige te opereren. Flexwerkers zoeken deze vrijheid minder of niet, maar meer flexibiliteit is bevorderlijk voor de doorstroming op de arbeidsmarkt, en daarmee de sociale mobiliteit van werknemers: outsiders krijgen de kans om ook in aanmerking te komen voor een baan. Met andere woorden, flexibilisering draagt bij aan kansengelijkheid. Flexibilisering is goed voor de economie De bron van creativiteit en innovatie ligt voor een sociaal- liberaal bij het individu, bij de mens. Meer flexibiliteit prikkelt mensen om meer in zich zelf te investeren om daar mee aantrekkelijk te blijven op de arbeidsmarkt. En juist omdat flexwerkers ook graag die vaste aanstelling willen, zijn ze gedreven om zich van hun beste kant te laten zien. Naast deze optimale benutting van menselijk kapitaal, vergroot flexibiliteit het vermogen van bedrijven om zich aan te passen aan veranderende economische omstandigheden. Dit alles is goed voor onze economie, en daar profiteren we allemaal van. Flexibilisering is onomkeerbaar De vaste baan voor het leven bestaat niet meer en we kunnen daar ook niet meer naar terug. Flexibilisering van arbeid is onvermijdelijk, niet alleen vanwege economische wetmatigheden, maar ook omdat een vaste baan niet meer past in onze postindustriële individualiserende tijd. Omdat flexibilisering onvermijdelijk is, kunnen we maar beter zorgen dat het proces goed verloopt in plaats van onze energie richten op een vruchteloze poging om deze ontwikkeling tegen te houden.

Tegen

Flexibilisering tast onze vrijheid aan Om zich te ontwikkelen, een groot goed binnen het sociaal-liberalisme, hebben mensen vaak een zekere mate van zekerheid nodig, ook in werk en inkomen. Dat je bij tegenslag niet meteen aan de grond zit. Flexibilisering van arbeid kan deze zekerheid onder druk zetten. ZZP’ers kiezen vaak bewust voor onzekerheid, maar niet iedereen is zich bewust van de lange termijn consequenties van deze keuze. Het kan dan wel een vrije keuze zijn om nu zelf geen pensioen op te bouwen, maar dit kan je toekomstige vrijheid aantasten. Bovendien zijn de kosten en risico’s van flexibilisering momenteel ongelijk verdeeld. Sommige mensen ervaren vooral de nadelen van flexibilisering en anderen de voordelen. Vanuit het oogpunt van solidariteit, ook een belangrijke sociaal-liberale waarde, een onwenselijke situatie. Flexibilisering leidt tot minder innovatie Flexibilisering leidt tot verspilling van menselijk kapitaal. Zowel werkgevers als werknemers zijn namelijk minder bereid om te investeren in een flexibele, want vaak kortdurende, arbeidsrelatie. En als ze wel bereid zijn, dan zijn potjes voor scholing vaak alleen toegankelijk voor mensen met een vast contract. Dit is niet goed voor de persoonlijke ontwikkeling van werkenden, maar ook niet voor het innovatief vermogen van een economie op de langere termijn. Bovendien kunnen flexwerkers of ingehuurde ZZP’ers minder langetermijncommitment hebben naar de organisatie toe, wat de verbondenheid – ook een belangrijke voorwaarde voor een goed functionerende organisatie – onder druk kan zetten. Flexibilisering past (nog) niet bij de huidige voorzieningen Belangrijke instituties en regelingen in onze samenleving – de sociale zekerheid of de financiële dienstverlening door banken – zijn onvoldoende ingericht op flexibele arbeidsrelaties. Voor flexwerkers en ZZP’ers is bijvoorbeeld pensioenopbouw niet vanzelfsprekend, is ziek worden risicovol en zijn de mogelijkheden om een hypotheek te verkrijgen beperkt. Zo lang deze voorzieningen niet zijn aangepast aan de toenemende flexibiliteit op de arbeidsmarkt, moeten we meer flexibilisering niet stimuleren.  

Wat is nu een typisch sociaal-liberaal standpunt of sociaal-liberaal beleid? Het sociaal-liberalisme is een stroming waarbij de vrijheid van het individu in samenhang met zijn sociale omgeving centraal staat.

Vanuit deze waarden zijn echter heel verschillende standpunten in te nemen over concrete maatschappelijke en politieke vraagstukken. Juist ook omdat sociaal-liberalen de wereld niet-dogmatisch tegemoet treden, maar ook de vraag stellen wat nu eigenlijk werkt. Is er dan geen enkel houvast? Zeker wel. Een vast debatpanel van de Idee draagt enkele mogelijke sociaal-liberale argumentaties aan.

Het debatpanel van de Idee bestaat uit Jorien Migchielsen, Bas Warmenhoven, Dirk-Jan van Vliet, Jeroen Candel, Shanna Haaker, Charles Battaglini, Matthieu van der Grinten, Evert Ruiter, Simone Kramer en Han van Nieuwaal.

Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen.

- -

Dit artikel verscheen in idee nr. 1 2015: Alles flex? en is te vinden bij de onderwerpen debat en werk.