Lees hier het pdf van dit artikel.
The discussion on inequality touches an open nerve in the Netherlands. Usually, liberals are not the strongest advocates of a more equal society, as to a certain degree inequality is part of their meritocratic principles. The wealth inequality that Piketty has put on the agenda, however, should worry liberals also.
By Mark Sanders
Inequality is hot. Piketty visited the Netherlands on his world tour and all policy makers, left and right, came to see him. To fight him, to put him on a pedestal or just to see a real live star. And although Piketty admitted to not having studied the Netherlands, all pundits on social and traditional media rushed in to claim that inequality in the Netherlands is not as bad as it is perhaps elsewhere. The theme apparently does touch an open nerve, also among liberals. And, as I will argue below, rightly so.
The reason is not that inequality is (getting) out of control in the Netherlands. It is far more fundamental. Liberals cannot uphold their view of man and society and therefore their political program unless they can believe that we live in a meritocracy, where reward is justified by effort. Under liberalism the individual is free to pursue the good life, but it is society that defines and rewards success. And individual freedom also comes with taking responsibility for failure. And that is only just if both success and failure are at least largely determined by effort. A liberal accepts good and bad luck, but only to an extent. Rewards for pedigree, social position or inherited power do not fit the liberal worldview. In fact, feudal society, where societal status and position were determined from birth, was the very breeding ground for liberalism to emerge as a political force. Fighting the injustice of class society was the common thread in the liberal project ever since Enlightenment and the French Revolution. And it continues to be to this day.
It is exactly the premise of meritocracy that Piketty questions with his analysis of inequality. He shows that in neoliberal market capitalism there is no natural tendency for wealth and income distributions to be or to remain just in the sense that reward reflects effort. In other words, the natural state of capitalism is one in which wealth concentrates in the hands of ever fewer people, without their effort or merit justifying such concentration. The latter tends to happen when the returns on capital (R) exceed the growth rate of the economy (G), leading to Piketty’s instant classic: R > G. Under that condition, the income share of capital will rise and the wealth distribution will eventually become so skewed that social stability cannot be maintained.
This sort of inequality presents a problem particularly for liberals. Not so long ago, at the Utrecht School of Economics ‘Day of Inequality’, political philosopher Rutger Claassen presented a table in which he distinguished between inequality of outcomes and that of starting positions. He then argued that political currents and parties could be distinguished by the extent that they accept inequality in those dimensions. Neoliberals accept all inequality as natural, unavoidable and (therefore) just. This includes genetic predisposition, social and psychological background and extends all the way to the (resulting) unequal outcomes, such as high bonuses in the financial sector and rentier incomes. Liberals, however, in principle try to level out the luck-based inequality in starting positions. This is certainly the case for a social-liberal party as D66 with its emphasis on education, radical democracy and equality before the law. People who cannot succeed in life due to bad luck are not held responsible and are entitled to support in the minds of social liberals. One should not be punished for bad luck. In that same spirit, however, a social liberal cannot abide high rewards for good luck without merit.
The problem for a social liberal can be related directly to the D66 guiding principles (the so-called ‘richtingwijzers’). From “Trusting in the strength of people” it is clear that social-liberals expect something of people. They are encouraged to take the initiative and actively pursue the good life. “Share wealth and reward achievement” clearly expresses the balance to be struck between creating a safety net against bad luck and rewarding merit, not luck. Finally, history has shown that the goal to “Achieve social harmony and sustainability” is undermined by fortunes that are accumulated or obtained through anything other than personal effort and merit. For social liberals, it is personal merit that justifies income and wealth above a set social minimum.
This quid pro quo principle of justice is not only strongly embedded in liberal philosophy, but is also a core part of the Dutch social contract. For socialists and social democrats the concept of income out of pure possession of the means of production, that is, without labor, has always been problematic. Christian democrats uphold the biblical “by the sweat on thy brow shalt thou eat bread” (Genesis 6:13). And even on the right, in the VVD or beyond, there are not many who would seriously want to justify the inherited fortunes of Paris Hilton or the Disney heirs as justified by their personal merit. Thus, income and wealth inequality are not a problem for liberals per se. But large, inherited fortunes that sustain themselves and even grow over generations, cutting the link between effort, merit and reward, should be.
And it is those fortunes and their tendency to grow over time that Piketty has in mind when he focuses on the top 1%. And by simply comparing the returns and growth rates of US university endowments, he shows that large fortunes remain large and outgrow the small ones. Again the argument is intuitive. Large fortunes have a larger return because percentagewise less needs to be spent on portfolio management and because the owners cannot consume enough of the return to limit growth. You can easily spend a 3% return on a 1 million euro asset base. Spending a 5% return on a 10 billion euro asset base is a lot more work. This implies that large fortunes, once established by whatever means, tend to grow faster than small ones and wealth distribution will become more skewed even among the wealthy. Piketty revives the old wisdom that money attracts more money.
And this mechanism also works in the Netherlands. It is hardly a coincidence that the Dutch magazine Quote published its new list of the most wealthy 500 Dutch nationals and showed that on average their fortunes grew by 5-6% annually over the last few years. That is, in the aftermath of the biggest recession since the 1930s, Dutch large fortunes grew at a rate more than double that of the economy as a whole. R > G. And in addition 5-6% is a lot more than the return on the wealth of the average middle-class hero. The price increase of my house, the interest on my savings account and the return on my investment policy with Avéro don’t even begin to come close.
So when fortune and merit are no longer aligned, that presents a problem for liberals. Yet liberals are hesitant to intervene. There are both pragmatic and ideological reasons for this. In the terminology of Governing Governance (VMS 2012) efficiency and justice are both in play. Inequality in income and wealth is efficient because it motivates people to use their talents for their own and society’s benefit. Even if the distribution of such talent is unequal by the luck of the draw, not rewarding the use of talent ultimately keeps everybody equally poor. But this inequality in outcomes is also considered just, as social liberals feel that effort and merit should be rewarded. Even behind Rawls’ veil of ignorance, a social liberal would organize society such that, above some minimum standard of living, individual achievements are rewarded, also financially.[1]
To the left of the political spectrum political parties tolerate less and less inequality, also in outcomes. On the premise that even individual achievement is often, if not always, ultimately caused by luck, they have a meritocratic point. After all, the good fortune to have been born in the Netherlands, a well-organized society, enjoying peace, excellent education and infrastructure etc. etc., implies much of what we typically consider individual achievement is in fact not so individual after all. To turn things a bit into a caricature, for neoliberals all luck is individual achievement whereas for socialists all individual achievement is luck. Social liberals should differentiate, for pragmatic and ideological reasons.
But although liberals find individual achievement to be a justification for income and wealth inequality, this is not the case for the achievements of parents or ancestors. And it is to prevent such unjustified propagation of wealth that piketty proposes a wealth tax on fortunes above the amount that a person can amass in a lifetime of hard work. His wealth tax is aimed at the rentier who receives a big income from investments only and still has enough to increase the fortune for his or her heirs. A successful entrepreneur can enjoy the good life as far as many of us are concerned, even giving away his or her fortune in any way he or she sees fit. But when we take the perspective of the receiving generation, inheritance creates inequality in starting positions that should discomfort a true liberal.
This, I believe, is the true importance of Piketty’s work. He warns us that there are no natural mechanisms in modern capitalism to reverse wealth concentration over generations. And that this may well violate our meritocractic principles as it did in the Belle Epoche. Piketty’s warning is well timed. A tax reform is due in the Netherlands and this issue is too important to leave to neoclassicals and socialists.
Mark Sanders is assistant professor at the Utrecht University School of Economics. His research topics include entrepreneurship, innovation and sustainable growth. He is also a speaker on social -liberalism for the Van Mierlo Foundation.
Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen.
Notes
[1] Note that Rawls himself drew a different conclusion and argued a rational human being would apply the maximin principle, maximizing the standard of living of the least well off. This goes to show that behind the veil of ignorance we forget what our position in society is, but not that we are liberals.
– –
Dit artikel verscheen in idee nr. 6 2014: A Divided World, en is te vinden bij de onderwerpen kansengelijkheid, liberalisme en ongelijkheid.Lees hier het pdf van dit artikel.
Piketty has brought the subject of inequality back to the centre of political debate. Rutger Claassen connects the position of liberals towards inequality to their concept of freedom, and argues that, in the end, appreciating both the concept of positive freedom as well as that of negative freedom is necessary. That liberals will, as a consequence, keep struggling with not only the concept of freedom, but also with the idea of inequality, is not, however, all that bad.
By Rutger Claassen
Recent debates about Piketty’s book Capital in the 21st Century have brought an old question to renewed prominence: what to think about economic inequalities? (I use the term to capture both inequalities in income and in wealth). Are they a moral problem? And if they are, should the state redistribute income and/or wealth? In this brief essay, my main question is: how does liberalism answer these questions? Does liberalism consider economic inequalities to be a problem? I will argue here that the correct answer to that question is: yes and no.
The issue of economic inequalities unavoidably divides liberals in two camps. Some liberals consider inequality problematic, while others do not. In the history of political thought, the first have been called ‘modern liberals,’ ‘welfare liberals’, or ‘social liberals’ while the latter have been called ‘classical liberals’ or ‘free-market liberals’. The schism within liberalism is fundamental and cannot be resolved. It will probably always remain a dividing line. The only thing that I can do is first, show the position of these two camps and second, diagnose why they hold these positions, or what the underlying cause of the divergence is. There is a long history of both camps reproaching the other for not being ‘really liberals’ at all, but merely socialists (for the welfare liberals) or conservatives (for the free-market liberals) in disguise (Levy 2003). In my opinion this is wrong: both camps have ideals of individual freedom at the core of their thought, albeit different ones.[1]
Free-market liberals tend to equate justice with market-based outcomes. Any income generated through market transactions is well deserved and should remain with its owner. The only legitimate reason for taxing income and wealth is to generate revenues to pay for essential services: government, policing and courts, military defense and some other services. Such taxes should be proportional (flat tax) rather than progressive. The underlying ideal for these liberals is negative freedom: the freedom to go about one’s business without being hindered by others.[2] The main task of the essential government services just mentioned is to make this possible, i.e. to ensure that citizens do not hinder each other in their daily business. In this framework, governments set up markets and enforce property rights but this is their only interference in economic life. Their only concern is to ensure a market game between free participants, who are equal in the sense that they all have the same rights to participate. As we all know, market transactions generate inequalities. Some are more productive, lucky or smart than others and generate more income and start to amass wealth. For free-market liberals, that is all part of the game.
Welfare liberals, on the other hand, hold that market transactions are not always fair, and that the inequalities generated on the market should therefore sometimes be redistributed by the state. This underlies efforts to make taxation progressive and to enlarge the scope of the state and provide welfare services (education, health care, social housing, social security benefits), and to spend more on these services for those who succeed less well in economic life on their own. Why are unequal market outcomes sometimes unjust, according to welfare liberals? A host of reasons is given (Scanlon 2003), but I think the core reason is this: a game between unequal participants is not a fair game. Merely formal equality between citizens is not enough. To be fair, market competition should be between individuals who are more or less equally autonomous. This idea of autonomy, or positive freedom is a more demanding notion of freedom. Positively free individuals should not just be unhindered by others; they also have the capacities to make use of this unhindered existence. Education trains our mental faculties and health care cures our physical and mental capacities when these are struck by diseases. By helping citizens with these services, governments make sure that some citizens do not have an unfair head start over others in the market place, but that they all have an equal opportunity to win the competition. The welfare state is born.
These positions are caricatures. They represent opposite poles on a spectrum from left to right. In reality, we find mixed positions; there are many shades of grey. Nonetheless, it is important to see what causes the fundamental opposition behind this spectrum, which is the two very different notions of freedom: negative and positive. This can also be expressed in terms of choice and responsibility (Dworkin 2000). Of course free-market liberals understand that some people have more capacities to be successful in the market place than others. Economic inequalities are caused by natural inequalities (talents, genes) and social inequalities (social environment, upbringing, the neighborhood we live in). No two people will ever be exactly equal in terms of natural and social endowments. However, for free-market liberals, these inequalities are no reason for compensation. Individuals are themselves responsible for their own position in life. Welfare liberals, by contrast, tend to see these natural and social inequalities as factors that are beyond the reach of people’s own choices. They cannot be held responsible for these factors, and therefore there is a social responsibility to level the playing field. If some have bad luck in life, born in the wrong place with the wrong capacities, then others should help them.
Other prominent arguments about inequality are best seen, I think, in connection to this fundamental divide. For example, using some species of trickledown economics, free-market liberals have often argued that inequalities are beneficial for everyone. They stimulate the economy by giving entrepreneurs the incentive to create wealth that will eventually lead to jobs and income for even the poorest members of society.[3] Such an argument can and has been disputed empirically: does all wealth creation really trickle down? But it has also been criticized normatively. Even if wealth did trickle down, does this make all individuals in society autonomous? A key problem for welfare liberals has been that at some point large inequalities may prevent citizens from engaging with each other on an equal basis. Rich people would then start to feel superior to poorer people, dominate key positions in business, the media and even politics and thus one-sidedly dictate important polities and the future direction of social and economic development. Autonomy is self-government, and overly large inequalities would undermine the possibilities for effective self-government at the lower end of the income distribution and put the least well off in positions of structural dependence.
The same fundamental divide provides the deep structure of disputes about inherited wealth, which have been reinvigorated since Piketty has predicted that such wealth will again become more important in the 21st century (Piketty 2014). Free-market liberals tend to emphasize the negative freedom of the giver (the parent). Assuming that he or she has earned the money in legitimate ways, she should have the freedom to consume it herself or to donate it to whoever she wants, including her children. Welfare liberals tend to emphasize the positive freedom of the receiver (the children). Let us assume that the wealth in generation X is divided very unequally but that this has happened through legitimate earning activities. Even so, a welfare liberal will argue that the same unequal distribution should not be transferred to generation Y. Members of the latter generation should all have an equal opportunity to lead an autonomous life, and this requires that none of them should receive unearned favours at the start of the game of life.
As is hopefully clear by now, the two liberal positions represent opposite sides of the same coin: free-market liberals cherish individuals freely exercising whatever talents and capacities they happen to have, while welfare-liberals emphasize the development of individual capacities for free action (autonomy). Restricting the exercise of freedom (of some) is painful for a (any!) liberal, but – for welfare liberals – these restrictions are a legitimate sacrifice insofar as this is necessary to give truly equal opportunities to all. One could compare this to redistributive measures from the Champions League’s top clubs to the smaller clubs, to ensure that all have at least some chance to be successful in the competition (something that does not happen in the Champions League but does happen in American football). A competition in which the winners can be identified before the game has even started is not a competition in the true sense of the word.
Portraying the exercise and the development of freedom as two sides of the same liberal coin is a reconciliatory metaphor. The exact details of such a program of compromise between welfare and free-market liberals remain to be worked out: exactly how much restriction on the exercise of freedom is legitimate in order to create equal opportunities? Liberals will continue to debate these borderlines, and in doing so some will be more strongly drawn to the free market side of the coin and others to the welfare liberal side. But in contrast to the customary reproaches that I mentioned earlier (about both positions not being really liberal, from the perspective of the other side), I would say that a position that completely neglects one of two sides is not a truly liberal position. To understand the ideal of freedom in its full significance means seeing the value of today’s freedom in the market place, as well as seeing the dangers for tomorrow’s freedom that market-generated inequalities will entail. This makes liberalism a doctrine with an inevitable internal tension – but living with such tensions may not be a bad thing after all.
Rutger Claassen is an associate professor of Ethics & Political Philosophy, Utrecht University.
Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen.
Notes
[1] A longer version of this can be found in (Claassen 2011, 39–53). For excellent accounts of the split between the two camps in the academic literature, see (Arnold 2009; Freeman 2011; Tomasi 2012).
[2] For the distinction between negative and positive freedom, see (Berlin 2002).
[3] This kind of justification for inequality was approved by (Rawls 1999) in his famous „difference principle“, although he remained agnostic about the empirical correctness of trickel down economics. For a vehement criticism of Rawls on this point, see (Cohen 2008).
Bibliography
Arnold, N. S. (2009). Imposing Values. An Essay on Liberalism and Regulation. Oxford: Oxford University Press.
Berlin, I. (2002). Liberty. Oxford: Oxford University Press.
Claassen, R. (2011). Het Huis van de Vrijheid. Amsterdam: Ambo.
Cohen, G.A. (2008). Rescuing Justice & Equality. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Dworkin, R. (2000). Sovereign Virtue. The Theory and Practice of Equality. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Freeman, S. (2011). “Capitalism in the Classical and High Liberal Traditions.” Social Philosophy & Policy 28 (2): 19–55.
Levy, J. (2003). “Liberalism’s Divide, After Socialism and Before.” Social Philosophy & Policy 20 (1): 278–97.
Piketty, T. (2014). Capital in the Twenty-First Century. Cambridge, MA: Belknap Press.
Rawls, J. (1999). A Theory of Justice. revised. Oxford: Oxford University Press.
Scanlon, T. (2003). “The Diversity of Objections to Inequality.” In The Difficulty of Tolerance, 202–18. Cambridge: Cambridge University Press.
Tomasi, J. (2012). Free Market Fairness. Princeton: Princeton University Press.
– –
Dit artikel verscheen in idee nr. 6 2014: A Divided World, en is te vinden bij de onderwerpen kansengelijkheid, liberalisme en ongelijkheid.Lees hier het pdf van dit artikel.
While Thomas Piketty is reaching rock star status, not many people will read the almost 700-page book. Economic geographer Ton van Rietbergen walks us through the details of Piketty’s work, and asks the basic question: why is inequality actually a problem?
By Ton van Rietbergen
“Almost all the problems that are more common at the bottom of the social ladder are more common in more unequal societies – including mental illness, drug addiction, obesity, loss of community life, imprisonment, unequal opportunities and poorer well being for children”
On Wednesday the 5th of November Thomas Piketty visited the Dutch parliament. It was not his first meeting with politicians. Ever since his book, Capital in the Twenty First Century, was published in English it has gotten a lot of attention. Almost every newspaper has featured an article on Piketty and lots of TV shows have been fighting to have him. The NRC Handelsblad published a test on ‘How Piketty are you?’ with questions like ‘how much social inequality is justified’ and on the sports pages we read that the results in the Champions League prove that Piketty is right: it is always the same rich clubs that reach the finals. That Piketty has shot to rock star popularity for a 685-page book with 18 tables and 97 figures is slightly surprising. It is a great achievement in this day where books are considered to be out of fashion and stuffy, though I do wonder how many of his fans have actually read the book. Why is Piketty’s book such a success while a similar book by former World Bank boss Joseph Stiglitz remains largely undiscovered? It might have something to do with the spirit of the times and the fact that middle class incomes have decreased more than other groups.
Very unequal societies have numerous social problems
Before going into the details on Piketty’s work, I would like to start with a more basic question: How harmful is inequality? For a clear answer to this question, go and watch Richard Wilkinson’s TED Talk on YouTube, and see his book with Kate Pickett, The Spirit Level: Why More Equal Societies Almost Always Do Better. In this book, published in 2009, they show quite convincingly that unequal societies have lower scores on all indicators of social well-being. They first tried to find a statistical relationship between wealth, GDP per capita, and social well-being. To their own surprise they did not find one. This changed radically when they used inequality data instead and found an effect at all levels. So, unequal countries have lower scores than more equal countries, and the same goes for states and cities. In other words, there are enormous differences between Canada and the USA but the differences between American states are just as profound. In the more equal states there is more trust in other people (varying from only 15% in unequal countries to 65% in more equal ones) and less crime. At the neighbourhood level, the harmfulness of inequality shows itself in the average life expectancy. People in poor neighbourhoods in the UK have an average life expectancy of 72 while in the rich areas it is almost 80 years. Or as Wilkinson, put it on his website: “As we looked at the data, it became clear that, as well as health and violence, almost all the problems that are more common at the bottom of the social ladder are more common in more unequal societies – including mental illness, drug addiction, obesity, loss of community life, imprisonment, unequal opportunities and poorer well being for children. The effects of inequality are not confined to the poor. A growing body of research shows that inequality damages the social fabric of the whole society”. Figure 1 shows that unequal societies do worse on a cocktail of indicators for social well-being. The most striking example in Wilkinson and Pickett’s work, which is still not really explained, is the fact that an unequal society like the UK has higher rates of infant mortality than more equal Sweden in all income categories. This leads them to the conclusion that redistribution of income is a good thing even for the rich.
The most frightening aspect of Wilkinson and Pickett’s analysis is that inequality also prevents social mobility. The more inequality there is in a society, the less social mobility there is: inequality is inversely proportional to social mobility. A method to measure this is called ‘intergenerational elasticity of income’, which measures to what degree the father’s income predicts that of the son. For Sweden this number is 0.21, whereas it is 0.48 in America (Brunori et al, 2013). This means that only 21% of the son’s wealth is inherited while in the USA it is 48%. This leads Wilkinson to conclude that: “If Americans want to live the American dream, they should go to Denmark”.
Figure 1: Health and social problems are worse in more unequal societies
Structure-Agency debate
Within science and politics, there is usually a distinction made between people who support structuralism and those who support liberalism. The first group thinks that everything can be explained by the division of power. People are unemployed because either they did not have the chance to get an education or they cannot enter the labour market because they do not fit in socially or racially. The actor, or liberal-oriented, approach thinks that this is nonsense and that individuals, if they work hard, are capable of attaining whatever they want. ‘Success is a choice’ is a slogan that suits them well.
A clear example of the first direction is the geographer David Harvey, who sees the neo-liberal turn as a project to restore the power of the economic elite. According to him and other supporters of the structural approach, the Washington Consensus was a reaction to the fact that income inequality was at its lowest point in the Western world at the end of the seventies, with the top 1% of the earners falling from a pre-war high of 16% the total income to around 8%. According to Harvey (2007), Ronald Reagan and Margaret Thatcher were not pleased with the redistribution of wealth and deliberately restored the differences by liberalizing the financial markets and limiting the power of the public sector.
People with a more liberal orientation have a different interpretation of what happened. They say that economic growth was very low at that time and removing barriers was just an attempt to stimulate the economy. This worked well for a few years but also resulted in more inequality since some people were more capable of profiting from the new possibilities that technology offered. The internet, in particular, provided a lot of opportunities for those able to grasp them. Whatever the reason behind the change of policy, Figure 2 (from Piketty) illustrates the rise in inequality that Harvey references. It is shocking to see that the long-held consensus that capitalism only increases differences shortly after its introduction and that these differences would disappear in the long run (as predicted by Kuznets) seems not to be true. Piketty’s conclusion that Kuznets was perhaps wrong and that the increased equality was only caused by the combination of two World Wars and a crisis and as such was a historical anomaly, is even more alarming.
Figure 2: Inequality in the USA, Share of top decile in the national income
A special element in Piketty’s work is that he did not only look at income but also at the growth of wealth, or capital. In fact, he showed that capital grows more rapidly than income, or in his own words: “When the rate of return on capital significantly exceeds the growth rate of the economy, as it did through much of history until 1920 and as is likely to be the case in the twenty-first century, then it logically follows that inherited wealth grows faster than output and income.” (p. 26). His formula, r>g, is as popular as Einstein’s famous e=mc 2 at the moment. The r stands for the average annual return on capital, including profits, dividends, interest, rents and other income from capital as a percentage of its total value. The g stands for the rate of growth of the economy expressed in annual increase in income or output. Figure 3 (from Piketty) illustrates this. It shows “the total value of private wealth in real estate, financial assets, and professional capital, net of debt in Britain, France and Germany, expressed in years of national income, for the period 1870-2010.” (p. 25) The figure shows quite clearly that the best way to get rich is to marry a wealthy person – much more profitable than working day and night.
Figure 3: Market value of private capital (% of national income)
Lessons to be learned
There are numerous lessons to be drawn from Piketty, though his analysis and his data gathering are perhaps better than his policy advice. But first, about reactions to his work. It is quite obvious that people with a more structural vision of the economy (SP, GroenLinks and the left wing of the PvdA) agree with Piketty’s figures. The more liberal or conservative parties (VVD, D66, CDA, SGP) immediately start to doubt them and say that the Netherlands is one of the most egalitarian countries in the world and that more taxation would hamper innovation and entrepreneurship.
Though figures in the field of taxation are incredibly difficult to interpret, especially in the Netherlands with all its special allowances, some conclusions can be drawn. The income inequality in the Netherlands is relatively modest internationally (see Figure 1) but it is also rising slightly. However, as in France and the UK, the inequality in wealth is very high in the Netherlands. The trend is also the same: while in 1900 almost 80% of the wealth was concentrated in the hands of the richest 5%, this decreased to only 48% in 1980, and then, just as in other countries, rose to almost 60% today. In this time, the political climate changed. In the sixties and seventies, there was a general attitude that large differences in wealth should be corrected and that high incomes could be charged a 70% tax rate. Now, the general reaction is that this would be unfair to these hard working and innovative people and that it is just a matter of jealousy. Of course, this change in attitude has something to do with the current message that globalisation means that we are all in competition with each other and that people and companies can go wherever they want.
Having said this, the conclusions and policy advice I would draw from Piketty would be:
*Start taxation on fast moving portfolio investments. A very small tax on this fast moving capital (as suggested by Tobin and Piketty) will not only create less damage to poor countries but will also create a fund to invest in more sensible and more sustainable things. That a considerable amount of money is used to speed up these types of transactions is very harmful to the economy, as we saw in the financial crash of 2008. The fact that the famous Chinese Walls do not really seem to exist within financial institutions makes this step even more necessary.
*Even Morgan Stanley, not really a socialist club, pointed to the fact that labour has lost ground compared to capital so the position of labour should be improved. The fact that purchasing power in the Western countries has not grown for the last twenty years fits into this picture.
*A small rise in inherited wealth tax would certainly stimulate the economy because more people would need to work to improve their income. A lot of the entrepreneurial billionaires doubt whether passing on their capital to the next generation is sensible as it could make their children lazy and aimless.
However, many of these measures are only possible if we consider the political context. In 2011, the famous Turkish economist Dani Rodrik wrote The Globalization Paradox, a fascinating book in which he puts forward his so-called political trilemma. This means that you can have only two of these three things: hyperglobalization, the nation state and democratic politics all together. So if you want to have hyperglobalization and a nation state you have follow the strict rules of international capitalism and limit democracy. If you want to have a nation state and democratic politics you have to intervene with Bretton Woods-like measures. The most favourable option is where hyperglobalization and democratic policies find each other in a kind of world government. Looking at all the regional conflicts in the world today, this is, however, not very realistic. What Rodrik teaches us is that we have to make choices, and that institutions are important in doing so. That opinion is shared by James Robinson, the most serious opponent of Piketty’s work. The political economist from Harvard criticizes Piketty for making a general global model without taking the role of institutions seriously. And these institutions can really make a difference, as Robinson shows, making a comparison between South Africa and Sweden.
Given the inequality we see today and the problems it causes society and citizens, there is work for politicians all around the world. They should take what they learn from Piketty, Rodrik and Robinson and make the world a better place!
Ton van Rietbergen is economic geographer at Utrecht University.
Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen.
– –
Dit artikel verscheen in idee nr. 6 2014: A Divided World, en is te vinden bij het onderwerp ongelijkheid.Ton van Rietbergen
Too much inequality will kill you
Rutger Claassen
Economic inequalities as a problem for liberal thought
Mark Sanders
Liberals’ discomfort with inequality
Wouter Koolmees
Piketty-mania
Tom Papworth
On the horns of a trilemma
Wiemer Salverda
Can income redistribution help change rising inequality?
Paul de Beer
The future of capitalism
Debate66
Mark Snijder
Interview chairman Van Mierlo Stichting
Coen Brummer
Amongst liberals – Luuk Middelaar
Wouter Dol
Book review – Political Order and Political Decay
Adjiedj Bakas
Paradise is boring, having no chances at all is hell
Herman Beun
Liberal thinkers through the ages – John Rawls
Jaap Hoeksma
Postbus 66 – Beyond Westphalia
Johan Fretz
Tall poppies and the mowing field
nr. 1: Lang leve de democratie!
nr. 2: Follow the leader, leader
nr. 3: Meerderheid, minderheid
nr. 4: Hedendaags activisme
nr. 5: Lokaal aan de macht
nr. 6: A Divided WorldLees hier het pdf van dit artikel.
Ter viering van het 60-jarig jubileum van de Teldersstichting, wetenschappelijk bureau van de VVD, werd eind vorig jaar het boek Sociaal-liberalisme uitgebracht. Een nuttige bijdrage aan het debat over deze traditie, maar voor een goed begrip van wat het hedendaags sociaal-liberalisme werkelijk inhoudt, schiet het boek wat te kort.
Door Han van Nieuwaal
Over het algemeen mag iedere poging om het sociaal-liberalisme te duiden als moedig worden beschouwd. Valt er vanuit de linkse liberale vleugel niets op af te dingen, dan biedt het meer rechtse liberale gedachtegoed die mogelijkheid wel. Juist vanwege deze verdeeldheid over het onderwerp, is het van belang dat wetenschappers, denkers en politici blijven bijdragen aan een werkbare invulling van het sociaal-liberalisme. Dit is dan ook de opdracht die de auteurs, Patrick van Schie en Fleur de Beaufort, in het laatste hoofdstuk van Sociaal-liberalisme aan de lezer meegeven.
HIERAAN VOORAF gaat een bijna tweehonderd pagina’s tellende historische duiding van de sociaal- liberale stroming. Om dit lid van de liberale familie enigszins in een kader te plaatsen, positioneren de auteurs het naast twee andere liberale theorieën. Deze twee theorieën – het klassiek-liberalisme en het ontplooiingsliberalisme – worden in het eerste hoofdstuk in basisprincipes uiteen gezet. Gedurende het gehele boek doen de auteurs hun best om zich bij de historische duiding van de sociaal-liberale traditie aan deze driedeling te houden. Daarnaast passeren er vanzelfsprekend meerdere, aan het liberalisme gelieerde theorieën en concepten de revue.
Dat betekent overigens, en jammer genoeg, niet dat de lezer moet verwachten dat de auteurs echt de diepte ingaan wat betreft liberale theorie. Integendeel. Het blijft vooral een historische beschrijving, waarbij de achtergrond van de auteurs zich zo nu en dan laat raden. Met name bij de, soms hoofdstukvullende opsommingen van wetten en historische feitjes, zoals in hoofdstuk 2 het geval is. Zo bieden de uitleg over armenwetgeving die Thorbecke initieerde en de reactie van Samuel van Houten hierop misschien wel enig inzicht in de wijze waarop het sociaal-liberalisme zich in de negentiende eeuw ontwikkelde, maar het beperkte wijsgerige kader waarin dit geplaatst wordt, geeft de analyse een wat korrelige structuur en vraagt om meer verdieping.
Gelukkig komt die verdieping er wel enigszins wanneer in hoofdstuk 3 – door de auteurs zelf beschouwd als de kern van het boek – de politieke theorie van het sociaal-liberalisme aan de orde komt. Hierin wordt aan de hand van het gedachtegoed van wetenschappers, filosofen en politici als onder meer Hobhouse, Mill en Goeman Borgesius het mensbeeld van de (sociaal-)liberaal onder de loep genomen. Zoals verwacht mag worden bij een beschouwing van het liberalisme, staat de verhouding tussen individu en maatschappij hierbij centraal. De auteurs spreken in dit licht over “een wankele exercitie”, want het is een “balanceeract tussen een nadruk op individualiteit en die op het geheel”. Het hoofdstuk voert verder langs sociale contracttheorie, de nationale gevoelens van sociaal-liberalen en de plicht tot persoonlijke ontwikkeling door het individu. Uiteindelijk wordt het sociaal-liberalisme uitgewerkt als een ideologie waarbij, in grove lijn, het individu de plicht heeft zich te ontwikkelen om op deze manier de maatschappij verder vooruit te helpen; een maatschappij die op haar beurt het individu de middelen aanreikt om het goede leven mogelijk te maken. Of dit recht doet aan het mensbeeld dat van een sociaal-liberaal verwacht mag worden, is maar zeer de vraag. Een vraag waarmee de auteurs zelf ook lijken te worstelen. Twee hoofdstukken verder wordt Will Kymlicka namelijk opgevoerd als vertegenwoordiger van het hedendaags sociaal-liberalisme. Op zichzelf wellicht een terechte constatering, maar het is juist Kymlicka die het liberalisme verdedigde tegen de communitaristische doctrine waarbij een grote waarde wordt toegedicht aan de gemeenschap en waaraan het individu in morele zin als het ware wordt uitgeleverd.
DEZE DISCREPANTIE legt dan ook direct het zwakke punt van Sociaal-liberalisme bloot: wat betreft het plaatsen in het juiste historische perspectief leveren de auteurs een nuttige bijdrage aan het debat rondom de sociaal-liberale traditie, maar zodra zij invulling proberen te geven aan waar deze traditie voor staat, dan blijken zij minder zeker van hun zaak. Dit terwijl zij toch stellen “duidelijk [te willen] maken wat het sociaal-liberalisme werkelijk inhoudt”. Het feit dat het een uitdaging is om deze taak in nog geen tweehonderd bladzijden te volbrengen, neemt niet weg dat een iets verdere verdieping in de liberale theorie dan uiteindelijk in het boek plaatsvindt, wellicht tot een meer samenhangend begrip van het sociaal-liberalisme zou leiden. Als in het laatste hoofdstuk de huidige status van het sociaal-liberalisme in met name Nederland en Groot-Brittannië wordt geschetst, dan blijkt daaruit dat er in de ogen van de auteurs voor sociaal- liberalen nog het nodige werk te doen valt: “ideologieën en substromingen […] staan niet in marmer gebeiteld, zeker niet voor liberalen. Willen zij werkbaar zijn, dan dienen zij te worden bijgeslepen aan de zich veranderende werkelijkheid.” Met deze werkelijkheid wordt gedoeld op de gemeenschap, de maatschappij, waartoe de sociaal-liberale theorie zich steeds weer opnieuw dient te verhouden. Daarmee ligt er een taak voor de sociaal-liberalen van nu. De leidende vragen die de auteurs hierbij alvast cadeau doen, zijn: waar ligt de absolute verdedigingslinie van de individuele rechten? En welke offers mogen van een individu worden gevraagd ten behoeve van de samenleving waar hij deel van uitmaakt en welke offers gaan te ver?
DE TOEGEVOEGDE WAARDE van het werk van De Beaufort en Van Schie zit hem met name in het feit dat er een historische context wordt geschetst die het sociaal-liberalisme recht doet en die breder is dan de traditionele tijdlijn die voert langs Kant, Mill, Rawls en Kymlicka. Een prestatie op zich, gezien de onoverzienbare hoeveelheid literatuur die er over (sociaal-)liberalisme beschikbaar is. Daarnaast wijzen de auteurs dus op de uitdaging die er voor sociaal-liberalen ligt in het opnieuw duiden van de relatie individu-gemeenschap. Een terechte observatie, waarvan het belang niet onderschat moet worden. Zeker in een tijd waarin de vraag wie voor wie en wat betaalt zeer actueel is.
Han van Nieuwaal studeerde filosofie in Leiden en Istanboel. Het afgelopen jaar werkte hij op freelancebasis voor communicatiebureau Het Portaal in Turkije, waar hij sinds dit jaar weer als projectmedewerker vanuit Rotterdam voor werkt.
Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen.
– –
Dit artikel verscheen in idee nr. 1 2015: Alles flex? en is te vinden bij de onderwerpen literatuur en sociaal-liberalisme.Lees hier het pdf van dit artikel.
Politiek is een ideeënstrijd. Terwijl in Nederland (sociaal-)liberale ideeën soms botsen met die van socialisten, Katholieken en Protestanten er onderling niet altijd uitkomen, laat staan de Islam en de populisten op de rechterflank, kent China deze publieke ideeënstrijd niet echt. Ideologie in China is een smeltkroes van allerlei verschillende en vaak botsende ideeën. Mogelijk gemaakt door: pragmatisme.
Door Robbert Smet
OP EEN STEENWORP van het plein van de Hemelse Vrede (Tiananmen), in het hart van de Chinese hoofdstad Beijing, verrees in 2011 plots een massief standbeeld van Confucius (Kong Fuzi). De oude filosoof keek er uit op het portret van Mao Zedong boven de poort naar de Verboden Stad, het machtscentrum van de Chinese keizers van de Qing dynastie. Rechts van hem kon hij het mausoleum van de Grote Roerganger van de Chinese Communistische Partij (CCP) bijna zien liggen. Aan zijn voeten lagen de stenen waarop studenten in 1989 hun tenten opzetten om te protesteren. En als hij zijn nek strekte, dan zag hij links de ommuurde campus waar China’s Communistische leiders wonen (Zhongnanhai). Na vier maanden verdween Confucius midden in de nacht op mysterieuze wijze van het Plein.
Wie China wil begrijpen, ontsnapt niet aan Confucius en Mao. De Chinese president Xi Jinping citeert net zo makkelijk uit de Confucianistische Klassieken als uit het Rode Boekje van Mao. Maar ook het Boeddhisme, dat via de Zijderoute naar China reisde, en het Taoïsme vormen belangrijke ‘leren’. Ideologie beheerst de Chinese politiek. En tegelijkertijd gaat geen land zo pragmatisch met ideologie om als China. De ‘drie leren’ (sanjiao) bestrijden elkaar niet, zoals Katholieken en Protestanten eeuwen in het noorden van Europa deden, maar vullen elkaar juist aan. Het op de individuele vrijheid en creativiteit gerichte Taoïsme kan, zo stelt de Nederlandse sinoloog en vertaler van Confucius Kristofer Schipper in NRC Handelsblad, niet bestaan zonder de ordening van het Confucianisme: “Vrijheid is er alleen, als de samenleving goed geregeld is.” Het heeft wat weg van ‘yin’ en ‘yang’. Conservatisme en liberalisme als twee tegenoverstelde krachten die elkaar in bedwang houden. Het standbeeld van Confucius in het hart van de Chinese macht is tekenend: conservatisme, socialisme en liberalisme bepalen samen de duizenden jaren oude Chinese politieke cultuur. Maar de heersende elite bepaalt welke ideologie op welk moment op een sokkel staat. En haalt net zo makkelijk Confucius weg, als dat even niet uitkomt. Het is deze pragmatische omgang met ideologie die verklaart hoe het Chinees communisme kan samengaan met wat ‘kapitalistische elementen’ in de Chinese economie, en waarom de CCP, de partij van het proletariaat, een van de rijkste politieke partijen ter wereld geworden is. Volgens the Economist bezitten de 50 rijkste van de in totaal ongeveer 3000 afgevaardigden in het Volkscongres samen 94 miljard dollar; ruim 60 keer zoveel als de 50 rijkste afgevaardigden op Capitol Hill in Washington. Van die bijna 3000 afgevaardigden waren er zestien arbeider, dertien boer en elf militairen. Niet bepaald het gedroomde communistische ideaal. Is de ideologische spagaat overbrugbaar of glijdt China onder de CCP af naar een cynische maatschappij waarin, zoals Liu Xiaobo (winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede) stelde, “people no longer believe in anything and in which their words do not match their actions, as they say one thing and mean another”?
VOOR EEN ANTWOORD op die vraag moeten we eerst terug naar het China van 2500 jaar geleden, naar de periode van de ‘strijdende staten’. Van een sterke centrale staat zoals vandaag het geval is onder de CCP, is op dat moment geen sprake. Zeven ‘staten’ – eigenlijk vooral gebieden beheerst door feodale landheren – tarten het leiderschap van de Zhou-dynastie (1122 – 256 v.C) en maken elkaar het leven zuur. Confucius (551 tot 471 v.C) gruwt van de onrust die het land verdeelt en verlangt terug naar de orde die heerste onder de vroegere Keizers van de Zhou-dynastie. Hij baseert zijn ideeën over de Chinese staatsorde op deugdzaamheid van de heerser en trouw van zijn ondergeschikten. De relatie tussen leider en volk is als die tussen vader en zoon. Keizers kunnen in zijn ogen alleen door voortdurend de juiste morele waarden in hun gedrag te tonen het volk leiden: leading by example. Helaas voor Confucius gaat de Zhou-dynastie ten onder in de strijd met de zeven staten. Zoals iedere nieuwe dynastie wil de nieuwe Qin-Keizer breken met zijn voorgangers: hij doet de leer van Confucius zelfs in de ban. Pas onder de opvolgers van de Qin-dynastie, de machtige en succesvolle Han, groeit het Confucianisme uit tot de bepalende staatsideologie. Het strenge examensysteem dat eeuwenlang op basis van de kennis van de Confucianistische Klassieken zou bepalen welke intellectuelen wel of niet in overheidsdienst mochten werken, is hiervan het meest beruchte uitvloeisel.
De leer van Confucius is, zoals gezegd, niet de enige overtuiging die de Chinese maatschappij in de lange aanloop naar de Communistische revolutie zou vormen. De ontwikkeling van de Chinese economie tijdens de (lange en stabiele) heerschappij van de Han-Keizers leidde tot meer en meer internationale contacten. Via de zijderoute komen Chinese handelaren in contact met buitenlandse invloeden en reizen Boeddhistische monniken naar China. Het heeft wel wat weg van Nederland tijdens de Gouden Eeuw. De Chinese Keizers stonden zeker niet te springen om de komst van deze ‘buitenlandse’ ideologie. Keizerlijke adviseurs, geschoold in het Confucianisme, vonden de manier waarop Boeddhistische monniken zich in hun kloosters afsloten van de maatschappij een bedreiging voor de autoriteit van de Keizer. Daar kwam bij dat het Boeddhisme zich richt op de ontwikkeling van het individu en veel minder op de verhoudingen tussen individuen zoals het Confucianisme. Toch dacht niet iedere Keizer er zo over: een van de langst zittende en meest succesvolle Keizers, de Qianlong-Keizer (1711 – 1799), leidde een dubbelleven als Confucianistisch leider en Boeddhist. En zo heel gek is dat eigenlijk ook niet. Een Boeddhist probeert voortdurend ‘het goede te doen en het foute te vermijden’. Die nadruk op moraliteit sluit nauw aan bij de rol van morele waarden als bron van autoriteit in het Confucianisme.
Het Confucianisme kreeg ook te maken met een sterk individualistische leer van eigen bodem: het Taoïsme (ook wel Daoïsme genoemd naar het Chinese woord voor ‘principe’ of ‘weg’, dao), oftewel de leer van de juiste weg. Die juiste weg openbaart zich in mensen en natuur. Een volger van de Tao moet zich dus eigenlijk voortdurend aanpassen aan wat hij voelt of wat er om hem heen gebeurt. Rationeel nadenken of bewust handelen zitten maar in de weg: spontaniteit en vrijheid zijn van groot belang om de juiste weg te vinden. In dat zoeken naar innerlijke wijsheid lijkt het Taoïsme op het Boeddhisme. Een belemmering voor het volgen van die weg is een strikte staatsorde. Voor de Confucianistische leiders kon er echter maar een dao bestaan: hun weg (or the highway). Het Taoïsme klonk in hun oren opvallend veel als anarchie.
Hoewel het onder de CCP moeilijk is voor te stellen, was China gedurende vele eeuwen een door en door religieuze samenleving. Het was voor de Confucianistische Keizers dan ook lastig om het Boeddhisme en Taoïsme volledig uit de maatschappij te verbannen. In plaats daarvan zien we dat dynastieën gebruik gingen maken van religie om hun macht te versterken. Met de opeenvolging van verschillende Keizerlijke dynastieën door de Chinese geschiedenis vormt zich een golfbeweging van Boeddhistische en Taoïstische invloeden: iedere dynastie gebruikt onderwijs of geweld om zijn versie van goed en kwaad op te leggen. Al onder de Keizers werd religie een onderdeel van de staat in plaats va een persoonlijke keuze. Ook in de Volksrepubliek China wijst de CCP de opvolger van de Dalai en Panchen Lama aan. Net zo min accepteert de CCP dat het Vaticaan Chinese Christelijke bisschoppen benoemt.
ZO VORMDEN DE ‘drie leren’ aan de hand van de opeenvolgende dynastieën in 2500 jaar de ideologische basis voor de Chinese politiek aan het begin van de 20e eeuw. Na de val van de laatste dynastie, de Qing in 1911, ontspon zich in China een lange strijd tussen Nationalisten en Communisten die in 1949 leidde tot de stichting van de Volksrepubliek China door Mao Zedong. Net als de Qin-Keizer voor hem, verbant Mao de ideologie van zijn voorgangers: in een lastercampagne koppelt hij het Confucianisme aan alles wat er fout gaat in China en binnen de CCP. In plaats van het Confucianisme importeert de CCP een nieuwe buitenlandse ‘leer’ die de staatsorde gaat bepalen: het Leninisme. Het Marxisme dat Mao en zijn kameraden uit Moskou kregen aangereikt was overgoten met een praktisch Leninistisch sausje: waar Marx zich vanachter zijn bureau concentreerde op de historische strijd tussen klassen om het bezit van productiemiddelen, daar voerde Lenin de Russische revolutie uit met hulp van een groep leiders. Het beeld van een elite die de revolutie leidt, sloot naadloos aan bij de lange mars door China en de bloedige strijd tegen de Japanners en de Nationalisten die de Communisten onder leiding van Mao achter de rug hadden. Mao verplaatst het Marxisme uit de Russische steden (arbeiders) naar het Chinese platteland (boeren). Zijn elite vormde zich tot het Politburo en het Staande Comité van de oppermachtige Chinese Communistische Partij (CCP).
De Confucianistische Keizer maakte hierdoor plaats voor de Leninistische President van de Communistische eenpartijstaat die tegenwoordig voor veel Chinezen zo vanzelfsprekend lijkt. Maar kan een in duizenden jaren gegroeide ideologie zo maar verdwijnen? Nee, toch niet. Wie de Chinese politiek wil begrijpen in termen van een publieke ideeënstrijd tussen politieke stromingen, waarbij soms de ene wint en dan de andere, zoals in westerse democratieën, zit er naast, zegt Florian Schneider, onderzoeker aan de Universiteit Leiden, in een interview met Idee. De ‘drie leren’ zijn niet verdwenen uit de Chinese politiek. De organisatie van de CCP lijkt allereerst nog steeds doortrokken van het Confucianistische leading by example beginsel. De partijorganen functioneren op alle niveaus als de plaatsen waar de elites samen besluiten kunnen nemen. Schneider beschrijft hoe de CCP zich wel probeert om te vormen tot een echte ‘volkspartij’: door meer interactie te laten plaatsvinden tussen bestuurder en bevolking. In sommige Chinese dorpen vinden zelfs ‘burgemeesters’-verkiezingen plaats. Het oordeel van de bevolking weegt zwaar mee in de carrièrekansen van Communistische bestuurders. Wie onrust in zijn regio niet kan voorkomen of onvoldoende economische groei realiseert, kan een plaats in het Politburo vergeten. De Chinese bestuurder die door de mensen in zijn regio wordt beschuldigd van corruptie kan tegenwoordig maar beter zijn in Zwitserland geparkeerde pensioen achterna reizen. Als het de bestuurders in Beijing niet lukt de luchtvervuiling aan te pakken, dan zal dat het vertrouwen in de partij schaden. Het is een bijna dagelijkse opiniepeiling gebaseerd op het aantal microdeeltjes in de lucht: de meter mag niet te vaak rood uitslaan.
Wat is er onder de Communisten gebeurd met religie, de ‘opium voor het volk’ zoals Marx het uitdrukte? Hoewel alle meer dan 80 miljoen leden van de CCP op papier atheïsten zijn, lijkt President Xi Jinping voorzichtig meer ruimte te geven aan vier officiële, door de Partij gecontroleerde, godsdiensten: naast het Boeddhisme en het Taoïsme is er plaats voor het Christendom en de Islam. Volgens sommige bronnen wil Xi zelfs meer ruimte bieden aan de ‘drie leren’ om het morele gat te vullen waarin de materialistische Chinese middenklasse dreigt te verdwijnen.
DE CCP LIJKT dus net zo pragmatisch met ideologie om te gaan als al die Keizers die zij zo verachtte. De Communisten hebben de plaats van de Keizers ingenomen en proberen hun eigen ideologieën (het Marxisme en Leninisme) te laten versmelten met de ‘drie leren’. Volgens Schneider probeert de CCP verschillende stromingen en leren een plaats te geven binnen de partij. Wie goed luistert naar President Xi hoort volgens hem gewoon een leider die verschillende groeperingen in zijn achterban bedient: een stukje Confucius voor de conservatieven, een beetje Mao voor de socialisten en economische hervormingen a la Deng voor de liberale ondernemers. Daarom ook brengt Xi een bezoek aan Qufu, de geboortestad van Confucius in de provincie Shandong. Daar viert hij de 2564ste geboortedag van Confucius, in de Hal van het Chinese Volk. Tegelijkertijd treedt hij ook in de voetsporen van de liberale hervormer Deng Xiaoping, door naar Shenzhen in het zuiden van China te reizen om het belang van ongelimiteerd ondernemerschap te prijzen. Xi zoekt voortdurend naar de ‘yin’ en ‘yang’ die dat enorme land in balans kunnen houden. De nachtelijke verplaatsing van Confucius van het begin van dit artikel toonde tegelijkertijd aan dat ideologie er in China nog steeds toe doet en hoe pragmatisch de moderne leiders ermee omgaan: toen de Maoïsten binnen de CCP te heftig reageerden op het standbeeld, verdween Confucius naar een binnenplaats. Probeer je eens voor te stellen dat premier Rutte tijdens een en dezelfde verkiezingscampagne het belang van het gezin, terugkeer naar het ziekenfonds, subsidies voor windmolens, lagere vennootschapsbelastingen en meer autonomie voor lidstaten van de Europese Unie had gepropageerd. Hoe maak je als Chinees nog chocola van al die tegengestelde boodschappen?
Voor het antwoord op die vraag keert Schneider nog eenmaal terug in de geschiedenis naar de ‘drie leren’. Wie met zoveel verschillende levensovertuigingen en religies vreedzaam naast elkaar wil leven, leert vanzelf pragmatisch te denken. Het leven met tegenstellingen vormt een heel normaal onderdeel van de Chinese cultuur. De Bijbel van het Taoïsme staat bol van de paradoxen. De absolute waarheid vormt in Azië een veel minder dominant idee dan in Europa en de Verenigde Staten. Zowel in het Boeddhisme als het Taoïsme staat de ontwikkeling of constante beweging van het eigen zijn centraal. In Nederland is inconsistentie een politieke doodzonde. Wie ‘draait’ gaat door de knieën. Het moderne China biedt ideologie volgens Schneider juist een mogelijkheid om politieke besluiten te rechtvaardigen en begrijpelijk te maken. Chinese leiders gebruiken ideologie om verschillende belangen met elkaar in overeenstemming te brengen. Het heeft wel wat weg van de Nederlandse polder tussen de Yangtze en de Gele rivier: een pragmatisch land, waar handel drijven Koning is en waar verschillende godsdiensten elkaar tolereren.
Robbert Smet is gefascineerd door Azië en politiek. Hij werkt als adviseur public affairs bij de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ).
Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen.
– –
Dit artikel verscheen in idee nr. 1 2015: Alles flex? en is te vinden bij het onderwerp internationaal.Lees hier het pdf van dit artikel.
Steeds meer mensen hebben een ‘flexibele arbeidsrelatie’ met hun werkgever. Bijna 30% van de werkzame beroepsbevolking heeft een zogeheten flexcontract of biedt zijn diensten aan als zzp’er. Is dit vanuit sociaal-liberaal perspectief nu een goede of slechte ontwikkeling?
Samenstelling Mark Snijder
Structure-Agency debate
Within science and politics, there is usually a distinction made between people who support structuralism and those who support liberalism. The first group thinks that everything can be explained by the division of power. People are unemployed because either they did not have the chance to get an education or they cannot enter the labour market because they do not fit in socially or racially. The actor, or liberal-oriented, approach thinks that this is nonsense and that individuals, if they work hard, are capable of attaining whatever they want. ‘Success is a choice’ is a slogan that suits them well.
A clear example of the first direction is the geographer David Harvey, who sees the neo-liberal turn as a project to restore the power of the economic elite. According to him and other supporters of the structural approach, the Washington Consensus was a reaction to the fact that income inequality was at its lowest point in the Western world at the end of the seventies, with the top 1% of the earners falling from a pre-war high of 16% the total income to around 8%. According to Harvey (2007), Ronald Reagan and Margaret Thatcher were not pleased with the redistribution of wealth and deliberately restored the differences by liberalizing the financial markets and limiting the power of the public sector.
People with a more liberal orientation have a different interpretation of what happened. They say that economic growth was very low at that time and removing barriers was just an attempt to stimulate the economy. This worked well for a few years but also resulted in more inequality since some people were more capable of profiting from the new possibilities that technology offered. The internet, in particular, provided a lot of opportunities for those able to grasp them. Whatever the reason behind the change of policy, Figure 2 (from Piketty) illustrates the rise in inequality that Harvey references. It is shocking to see that the long-held consensus that capitalism only increases differences shortly after its introduction and that these differences would disappear in the long run (as predicted by Kuznets) seems not to be true. Piketty’s conclusion that Kuznets was perhaps wrong and that the increased equality was only caused by the combination of two World Wars and a crisis and as such was a historical anomaly, is even more alarming.
Figure 2: Inequality in the USA, Share of top decile in the national income
A special element in Piketty’s work is that he did not only look at income but also at the growth of wealth, or capital. In fact, he showed that capital grows more rapidly than income, or in his own words: “When the rate of return on capital significantly exceeds the growth rate of the economy, as it did through much of history until 1920 and as is likely to be the case in the twenty-first century, then it logically follows that inherited wealth grows faster than output and income.” (p. 26). His formula, r>g, is as popular as Einstein’s famous e=mc 2 at the moment. The r stands for the average annual return on capital, including profits, dividends, interest, rents and other income from capital as a percentage of its total value. The g stands for the rate of growth of the economy expressed in annual increase in income or output. Figure 3 (from Piketty) illustrates this. It shows “the total value of private wealth in real estate, financial assets, and professional capital, net of debt in Britain, France and Germany, expressed in years of national income, for the period 1870-2010.” (p. 25) The figure shows quite clearly that the best way to get rich is to marry a wealthy person – much more profitable than working day and night.
Figure 3: Market value of private capital (% of national income)
Lessons to be learned
There are numerous lessons to be drawn from Piketty, though his analysis and his data gathering are perhaps better than his policy advice. But first, about reactions to his work. It is quite obvious that people with a more structural vision of the economy (SP, GroenLinks and the left wing of the PvdA) agree with Piketty’s figures. The more liberal or conservative parties (VVD, D66, CDA, SGP) immediately start to doubt them and say that the Netherlands is one of the most egalitarian countries in the world and that more taxation would hamper innovation and entrepreneurship.
Though figures in the field of taxation are incredibly difficult to interpret, especially in the Netherlands with all its special allowances, some conclusions can be drawn. The income inequality in the Netherlands is relatively modest internationally (see Figure 1) but it is also rising slightly. However, as in France and the UK, the inequality in wealth is very high in the Netherlands. The trend is also the same: while in 1900 almost 80% of the wealth was concentrated in the hands of the richest 5%, this decreased to only 48% in 1980, and then, just as in other countries, rose to almost 60% today. In this time, the political climate changed. In the sixties and seventies, there was a general attitude that large differences in wealth should be corrected and that high incomes could be charged a 70% tax rate. Now, the general reaction is that this would be unfair to these hard working and innovative people and that it is just a matter of jealousy. Of course, this change in attitude has something to do with the current message that globalisation means that we are all in competition with each other and that people and companies can go wherever they want.
Having said this, the conclusions and policy advice I would draw from Piketty would be:
*Start taxation on fast moving portfolio investments. A very small tax on this fast moving capital (as suggested by Tobin and Piketty) will not only create less damage to poor countries but will also create a fund to invest in more sensible and more sustainable things. That a considerable amount of money is used to speed up these types of transactions is very harmful to the economy, as we saw in the financial crash of 2008. The fact that the famous Chinese Walls do not really seem to exist within financial institutions makes this step even more necessary.
*Even Morgan Stanley, not really a socialist club, pointed to the fact that labour has lost ground compared to capital so the position of labour should be improved. The fact that purchasing power in the Western countries has not grown for the last twenty years fits into this picture.
*A small rise in inherited wealth tax would certainly stimulate the economy because more people would need to work to improve their income. A lot of the entrepreneurial billionaires doubt whether passing on their capital to the next generation is sensible as it could make their children lazy and aimless.
However, many of these measures are only possible if we consider the political context. In 2011, the famous Turkish economist Dani Rodrik wrote The Globalization Paradox, a fascinating book in which he puts forward his so-called political trilemma. This means that you can have only two of these three things: hyperglobalization, the nation state and democratic politics all together. So if you want to have hyperglobalization and a nation state you have follow the strict rules of international capitalism and limit democracy. If you want to have a nation state and democratic politics you have to intervene with Bretton Woods-like measures. The most favourable option is where hyperglobalization and democratic policies find each other in a kind of world government. Looking at all the regional conflicts in the world today, this is, however, not very realistic. What Rodrik teaches us is that we have to make choices, and that institutions are important in doing so. That opinion is shared by James Robinson, the most serious opponent of Piketty’s work. The political economist from Harvard criticizes Piketty for making a general global model without taking the role of institutions seriously. And these institutions can really make a difference, as Robinson shows, making a comparison between South Africa and Sweden.
Given the inequality we see today and the problems it causes society and citizens, there is work for politicians all around the world. They should take what they learn from Piketty, Rodrik and Robinson and make the world a better place!
Ton van Rietbergen is economic geographer at Utrecht University.
Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen.
– –
Dit artikel verscheen in idee nr. 6 2014: A Divided World, en is te vinden bij het onderwerp ongelijkheid.Ton van Rietbergen
Too much inequality will kill you
Rutger Claassen
Economic inequalities as a problem for liberal thought
Mark Sanders
Liberals’ discomfort with inequality
Wouter Koolmees
Piketty-mania
Tom Papworth
On the horns of a trilemma
Wiemer Salverda
Can income redistribution help change rising inequality?
Paul de Beer
The future of capitalism
Debate66
Mark Snijder
Interview chairman Van Mierlo Stichting
Coen Brummer
Amongst liberals – Luuk Middelaar
Wouter Dol
Book review – Political Order and Political Decay
Adjiedj Bakas
Paradise is boring, having no chances at all is hell
Herman Beun
Liberal thinkers through the ages – John Rawls
Jaap Hoeksma
Postbus 66 – Beyond Westphalia
Johan Fretz
Tall poppies and the mowing field
nr. 1: Lang leve de democratie!
nr. 2: Follow the leader, leader
nr. 3: Meerderheid, minderheid
nr. 4: Hedendaags activisme
nr. 5: Lokaal aan de macht
nr. 6: A Divided WorldLees hier het pdf van dit artikel.
Ter viering van het 60-jarig jubileum van de Teldersstichting, wetenschappelijk bureau van de VVD, werd eind vorig jaar het boek Sociaal-liberalisme uitgebracht. Een nuttige bijdrage aan het debat over deze traditie, maar voor een goed begrip van wat het hedendaags sociaal-liberalisme werkelijk inhoudt, schiet het boek wat te kort.
Door Han van Nieuwaal
Over het algemeen mag iedere poging om het sociaal-liberalisme te duiden als moedig worden beschouwd. Valt er vanuit de linkse liberale vleugel niets op af te dingen, dan biedt het meer rechtse liberale gedachtegoed die mogelijkheid wel. Juist vanwege deze verdeeldheid over het onderwerp, is het van belang dat wetenschappers, denkers en politici blijven bijdragen aan een werkbare invulling van het sociaal-liberalisme. Dit is dan ook de opdracht die de auteurs, Patrick van Schie en Fleur de Beaufort, in het laatste hoofdstuk van Sociaal-liberalisme aan de lezer meegeven.
HIERAAN VOORAF gaat een bijna tweehonderd pagina’s tellende historische duiding van de sociaal- liberale stroming. Om dit lid van de liberale familie enigszins in een kader te plaatsen, positioneren de auteurs het naast twee andere liberale theorieën. Deze twee theorieën – het klassiek-liberalisme en het ontplooiingsliberalisme – worden in het eerste hoofdstuk in basisprincipes uiteen gezet. Gedurende het gehele boek doen de auteurs hun best om zich bij de historische duiding van de sociaal-liberale traditie aan deze driedeling te houden. Daarnaast passeren er vanzelfsprekend meerdere, aan het liberalisme gelieerde theorieën en concepten de revue.
Dat betekent overigens, en jammer genoeg, niet dat de lezer moet verwachten dat de auteurs echt de diepte ingaan wat betreft liberale theorie. Integendeel. Het blijft vooral een historische beschrijving, waarbij de achtergrond van de auteurs zich zo nu en dan laat raden. Met name bij de, soms hoofdstukvullende opsommingen van wetten en historische feitjes, zoals in hoofdstuk 2 het geval is. Zo bieden de uitleg over armenwetgeving die Thorbecke initieerde en de reactie van Samuel van Houten hierop misschien wel enig inzicht in de wijze waarop het sociaal-liberalisme zich in de negentiende eeuw ontwikkelde, maar het beperkte wijsgerige kader waarin dit geplaatst wordt, geeft de analyse een wat korrelige structuur en vraagt om meer verdieping.
Gelukkig komt die verdieping er wel enigszins wanneer in hoofdstuk 3 – door de auteurs zelf beschouwd als de kern van het boek – de politieke theorie van het sociaal-liberalisme aan de orde komt. Hierin wordt aan de hand van het gedachtegoed van wetenschappers, filosofen en politici als onder meer Hobhouse, Mill en Goeman Borgesius het mensbeeld van de (sociaal-)liberaal onder de loep genomen. Zoals verwacht mag worden bij een beschouwing van het liberalisme, staat de verhouding tussen individu en maatschappij hierbij centraal. De auteurs spreken in dit licht over “een wankele exercitie”, want het is een “balanceeract tussen een nadruk op individualiteit en die op het geheel”. Het hoofdstuk voert verder langs sociale contracttheorie, de nationale gevoelens van sociaal-liberalen en de plicht tot persoonlijke ontwikkeling door het individu. Uiteindelijk wordt het sociaal-liberalisme uitgewerkt als een ideologie waarbij, in grove lijn, het individu de plicht heeft zich te ontwikkelen om op deze manier de maatschappij verder vooruit te helpen; een maatschappij die op haar beurt het individu de middelen aanreikt om het goede leven mogelijk te maken. Of dit recht doet aan het mensbeeld dat van een sociaal-liberaal verwacht mag worden, is maar zeer de vraag. Een vraag waarmee de auteurs zelf ook lijken te worstelen. Twee hoofdstukken verder wordt Will Kymlicka namelijk opgevoerd als vertegenwoordiger van het hedendaags sociaal-liberalisme. Op zichzelf wellicht een terechte constatering, maar het is juist Kymlicka die het liberalisme verdedigde tegen de communitaristische doctrine waarbij een grote waarde wordt toegedicht aan de gemeenschap en waaraan het individu in morele zin als het ware wordt uitgeleverd.
DEZE DISCREPANTIE legt dan ook direct het zwakke punt van Sociaal-liberalisme bloot: wat betreft het plaatsen in het juiste historische perspectief leveren de auteurs een nuttige bijdrage aan het debat rondom de sociaal-liberale traditie, maar zodra zij invulling proberen te geven aan waar deze traditie voor staat, dan blijken zij minder zeker van hun zaak. Dit terwijl zij toch stellen “duidelijk [te willen] maken wat het sociaal-liberalisme werkelijk inhoudt”. Het feit dat het een uitdaging is om deze taak in nog geen tweehonderd bladzijden te volbrengen, neemt niet weg dat een iets verdere verdieping in de liberale theorie dan uiteindelijk in het boek plaatsvindt, wellicht tot een meer samenhangend begrip van het sociaal-liberalisme zou leiden. Als in het laatste hoofdstuk de huidige status van het sociaal-liberalisme in met name Nederland en Groot-Brittannië wordt geschetst, dan blijkt daaruit dat er in de ogen van de auteurs voor sociaal- liberalen nog het nodige werk te doen valt: “ideologieën en substromingen […] staan niet in marmer gebeiteld, zeker niet voor liberalen. Willen zij werkbaar zijn, dan dienen zij te worden bijgeslepen aan de zich veranderende werkelijkheid.” Met deze werkelijkheid wordt gedoeld op de gemeenschap, de maatschappij, waartoe de sociaal-liberale theorie zich steeds weer opnieuw dient te verhouden. Daarmee ligt er een taak voor de sociaal-liberalen van nu. De leidende vragen die de auteurs hierbij alvast cadeau doen, zijn: waar ligt de absolute verdedigingslinie van de individuele rechten? En welke offers mogen van een individu worden gevraagd ten behoeve van de samenleving waar hij deel van uitmaakt en welke offers gaan te ver?
DE TOEGEVOEGDE WAARDE van het werk van De Beaufort en Van Schie zit hem met name in het feit dat er een historische context wordt geschetst die het sociaal-liberalisme recht doet en die breder is dan de traditionele tijdlijn die voert langs Kant, Mill, Rawls en Kymlicka. Een prestatie op zich, gezien de onoverzienbare hoeveelheid literatuur die er over (sociaal-)liberalisme beschikbaar is. Daarnaast wijzen de auteurs dus op de uitdaging die er voor sociaal-liberalen ligt in het opnieuw duiden van de relatie individu-gemeenschap. Een terechte observatie, waarvan het belang niet onderschat moet worden. Zeker in een tijd waarin de vraag wie voor wie en wat betaalt zeer actueel is.
Han van Nieuwaal studeerde filosofie in Leiden en Istanboel. Het afgelopen jaar werkte hij op freelancebasis voor communicatiebureau Het Portaal in Turkije, waar hij sinds dit jaar weer als projectmedewerker vanuit Rotterdam voor werkt.
Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen.
– –
Dit artikel verscheen in idee nr. 1 2015: Alles flex? en is te vinden bij de onderwerpen literatuur en sociaal-liberalisme.Lees hier het pdf van dit artikel.
Politiek is een ideeënstrijd. Terwijl in Nederland (sociaal-)liberale ideeën soms botsen met die van socialisten, Katholieken en Protestanten er onderling niet altijd uitkomen, laat staan de Islam en de populisten op de rechterflank, kent China deze publieke ideeënstrijd niet echt. Ideologie in China is een smeltkroes van allerlei verschillende en vaak botsende ideeën. Mogelijk gemaakt door: pragmatisme.
Door Robbert Smet
OP EEN STEENWORP van het plein van de Hemelse Vrede (Tiananmen), in het hart van de Chinese hoofdstad Beijing, verrees in 2011 plots een massief standbeeld van Confucius (Kong Fuzi). De oude filosoof keek er uit op het portret van Mao Zedong boven de poort naar de Verboden Stad, het machtscentrum van de Chinese keizers van de Qing dynastie. Rechts van hem kon hij het mausoleum van de Grote Roerganger van de Chinese Communistische Partij (CCP) bijna zien liggen. Aan zijn voeten lagen de stenen waarop studenten in 1989 hun tenten opzetten om te protesteren. En als hij zijn nek strekte, dan zag hij links de ommuurde campus waar China’s Communistische leiders wonen (Zhongnanhai). Na vier maanden verdween Confucius midden in de nacht op mysterieuze wijze van het Plein.
Wie China wil begrijpen, ontsnapt niet aan Confucius en Mao. De Chinese president Xi Jinping citeert net zo makkelijk uit de Confucianistische Klassieken als uit het Rode Boekje van Mao. Maar ook het Boeddhisme, dat via de Zijderoute naar China reisde, en het Taoïsme vormen belangrijke ‘leren’. Ideologie beheerst de Chinese politiek. En tegelijkertijd gaat geen land zo pragmatisch met ideologie om als China. De ‘drie leren’ (sanjiao) bestrijden elkaar niet, zoals Katholieken en Protestanten eeuwen in het noorden van Europa deden, maar vullen elkaar juist aan. Het op de individuele vrijheid en creativiteit gerichte Taoïsme kan, zo stelt de Nederlandse sinoloog en vertaler van Confucius Kristofer Schipper in NRC Handelsblad, niet bestaan zonder de ordening van het Confucianisme: “Vrijheid is er alleen, als de samenleving goed geregeld is.” Het heeft wat weg van ‘yin’ en ‘yang’. Conservatisme en liberalisme als twee tegenoverstelde krachten die elkaar in bedwang houden. Het standbeeld van Confucius in het hart van de Chinese macht is tekenend: conservatisme, socialisme en liberalisme bepalen samen de duizenden jaren oude Chinese politieke cultuur. Maar de heersende elite bepaalt welke ideologie op welk moment op een sokkel staat. En haalt net zo makkelijk Confucius weg, als dat even niet uitkomt. Het is deze pragmatische omgang met ideologie die verklaart hoe het Chinees communisme kan samengaan met wat ‘kapitalistische elementen’ in de Chinese economie, en waarom de CCP, de partij van het proletariaat, een van de rijkste politieke partijen ter wereld geworden is. Volgens the Economist bezitten de 50 rijkste van de in totaal ongeveer 3000 afgevaardigden in het Volkscongres samen 94 miljard dollar; ruim 60 keer zoveel als de 50 rijkste afgevaardigden op Capitol Hill in Washington. Van die bijna 3000 afgevaardigden waren er zestien arbeider, dertien boer en elf militairen. Niet bepaald het gedroomde communistische ideaal. Is de ideologische spagaat overbrugbaar of glijdt China onder de CCP af naar een cynische maatschappij waarin, zoals Liu Xiaobo (winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede) stelde, “people no longer believe in anything and in which their words do not match their actions, as they say one thing and mean another”?
VOOR EEN ANTWOORD op die vraag moeten we eerst terug naar het China van 2500 jaar geleden, naar de periode van de ‘strijdende staten’. Van een sterke centrale staat zoals vandaag het geval is onder de CCP, is op dat moment geen sprake. Zeven ‘staten’ – eigenlijk vooral gebieden beheerst door feodale landheren – tarten het leiderschap van de Zhou-dynastie (1122 – 256 v.C) en maken elkaar het leven zuur. Confucius (551 tot 471 v.C) gruwt van de onrust die het land verdeelt en verlangt terug naar de orde die heerste onder de vroegere Keizers van de Zhou-dynastie. Hij baseert zijn ideeën over de Chinese staatsorde op deugdzaamheid van de heerser en trouw van zijn ondergeschikten. De relatie tussen leider en volk is als die tussen vader en zoon. Keizers kunnen in zijn ogen alleen door voortdurend de juiste morele waarden in hun gedrag te tonen het volk leiden: leading by example. Helaas voor Confucius gaat de Zhou-dynastie ten onder in de strijd met de zeven staten. Zoals iedere nieuwe dynastie wil de nieuwe Qin-Keizer breken met zijn voorgangers: hij doet de leer van Confucius zelfs in de ban. Pas onder de opvolgers van de Qin-dynastie, de machtige en succesvolle Han, groeit het Confucianisme uit tot de bepalende staatsideologie. Het strenge examensysteem dat eeuwenlang op basis van de kennis van de Confucianistische Klassieken zou bepalen welke intellectuelen wel of niet in overheidsdienst mochten werken, is hiervan het meest beruchte uitvloeisel.
De leer van Confucius is, zoals gezegd, niet de enige overtuiging die de Chinese maatschappij in de lange aanloop naar de Communistische revolutie zou vormen. De ontwikkeling van de Chinese economie tijdens de (lange en stabiele) heerschappij van de Han-Keizers leidde tot meer en meer internationale contacten. Via de zijderoute komen Chinese handelaren in contact met buitenlandse invloeden en reizen Boeddhistische monniken naar China. Het heeft wel wat weg van Nederland tijdens de Gouden Eeuw. De Chinese Keizers stonden zeker niet te springen om de komst van deze ‘buitenlandse’ ideologie. Keizerlijke adviseurs, geschoold in het Confucianisme, vonden de manier waarop Boeddhistische monniken zich in hun kloosters afsloten van de maatschappij een bedreiging voor de autoriteit van de Keizer. Daar kwam bij dat het Boeddhisme zich richt op de ontwikkeling van het individu en veel minder op de verhoudingen tussen individuen zoals het Confucianisme. Toch dacht niet iedere Keizer er zo over: een van de langst zittende en meest succesvolle Keizers, de Qianlong-Keizer (1711 – 1799), leidde een dubbelleven als Confucianistisch leider en Boeddhist. En zo heel gek is dat eigenlijk ook niet. Een Boeddhist probeert voortdurend ‘het goede te doen en het foute te vermijden’. Die nadruk op moraliteit sluit nauw aan bij de rol van morele waarden als bron van autoriteit in het Confucianisme.
Het Confucianisme kreeg ook te maken met een sterk individualistische leer van eigen bodem: het Taoïsme (ook wel Daoïsme genoemd naar het Chinese woord voor ‘principe’ of ‘weg’, dao), oftewel de leer van de juiste weg. Die juiste weg openbaart zich in mensen en natuur. Een volger van de Tao moet zich dus eigenlijk voortdurend aanpassen aan wat hij voelt of wat er om hem heen gebeurt. Rationeel nadenken of bewust handelen zitten maar in de weg: spontaniteit en vrijheid zijn van groot belang om de juiste weg te vinden. In dat zoeken naar innerlijke wijsheid lijkt het Taoïsme op het Boeddhisme. Een belemmering voor het volgen van die weg is een strikte staatsorde. Voor de Confucianistische leiders kon er echter maar een dao bestaan: hun weg (or the highway). Het Taoïsme klonk in hun oren opvallend veel als anarchie.
Hoewel het onder de CCP moeilijk is voor te stellen, was China gedurende vele eeuwen een door en door religieuze samenleving. Het was voor de Confucianistische Keizers dan ook lastig om het Boeddhisme en Taoïsme volledig uit de maatschappij te verbannen. In plaats daarvan zien we dat dynastieën gebruik gingen maken van religie om hun macht te versterken. Met de opeenvolging van verschillende Keizerlijke dynastieën door de Chinese geschiedenis vormt zich een golfbeweging van Boeddhistische en Taoïstische invloeden: iedere dynastie gebruikt onderwijs of geweld om zijn versie van goed en kwaad op te leggen. Al onder de Keizers werd religie een onderdeel van de staat in plaats va een persoonlijke keuze. Ook in de Volksrepubliek China wijst de CCP de opvolger van de Dalai en Panchen Lama aan. Net zo min accepteert de CCP dat het Vaticaan Chinese Christelijke bisschoppen benoemt.
ZO VORMDEN DE ‘drie leren’ aan de hand van de opeenvolgende dynastieën in 2500 jaar de ideologische basis voor de Chinese politiek aan het begin van de 20e eeuw. Na de val van de laatste dynastie, de Qing in 1911, ontspon zich in China een lange strijd tussen Nationalisten en Communisten die in 1949 leidde tot de stichting van de Volksrepubliek China door Mao Zedong. Net als de Qin-Keizer voor hem, verbant Mao de ideologie van zijn voorgangers: in een lastercampagne koppelt hij het Confucianisme aan alles wat er fout gaat in China en binnen de CCP. In plaats van het Confucianisme importeert de CCP een nieuwe buitenlandse ‘leer’ die de staatsorde gaat bepalen: het Leninisme. Het Marxisme dat Mao en zijn kameraden uit Moskou kregen aangereikt was overgoten met een praktisch Leninistisch sausje: waar Marx zich vanachter zijn bureau concentreerde op de historische strijd tussen klassen om het bezit van productiemiddelen, daar voerde Lenin de Russische revolutie uit met hulp van een groep leiders. Het beeld van een elite die de revolutie leidt, sloot naadloos aan bij de lange mars door China en de bloedige strijd tegen de Japanners en de Nationalisten die de Communisten onder leiding van Mao achter de rug hadden. Mao verplaatst het Marxisme uit de Russische steden (arbeiders) naar het Chinese platteland (boeren). Zijn elite vormde zich tot het Politburo en het Staande Comité van de oppermachtige Chinese Communistische Partij (CCP).
De Confucianistische Keizer maakte hierdoor plaats voor de Leninistische President van de Communistische eenpartijstaat die tegenwoordig voor veel Chinezen zo vanzelfsprekend lijkt. Maar kan een in duizenden jaren gegroeide ideologie zo maar verdwijnen? Nee, toch niet. Wie de Chinese politiek wil begrijpen in termen van een publieke ideeënstrijd tussen politieke stromingen, waarbij soms de ene wint en dan de andere, zoals in westerse democratieën, zit er naast, zegt Florian Schneider, onderzoeker aan de Universiteit Leiden, in een interview met Idee. De ‘drie leren’ zijn niet verdwenen uit de Chinese politiek. De organisatie van de CCP lijkt allereerst nog steeds doortrokken van het Confucianistische leading by example beginsel. De partijorganen functioneren op alle niveaus als de plaatsen waar de elites samen besluiten kunnen nemen. Schneider beschrijft hoe de CCP zich wel probeert om te vormen tot een echte ‘volkspartij’: door meer interactie te laten plaatsvinden tussen bestuurder en bevolking. In sommige Chinese dorpen vinden zelfs ‘burgemeesters’-verkiezingen plaats. Het oordeel van de bevolking weegt zwaar mee in de carrièrekansen van Communistische bestuurders. Wie onrust in zijn regio niet kan voorkomen of onvoldoende economische groei realiseert, kan een plaats in het Politburo vergeten. De Chinese bestuurder die door de mensen in zijn regio wordt beschuldigd van corruptie kan tegenwoordig maar beter zijn in Zwitserland geparkeerde pensioen achterna reizen. Als het de bestuurders in Beijing niet lukt de luchtvervuiling aan te pakken, dan zal dat het vertrouwen in de partij schaden. Het is een bijna dagelijkse opiniepeiling gebaseerd op het aantal microdeeltjes in de lucht: de meter mag niet te vaak rood uitslaan.
Wat is er onder de Communisten gebeurd met religie, de ‘opium voor het volk’ zoals Marx het uitdrukte? Hoewel alle meer dan 80 miljoen leden van de CCP op papier atheïsten zijn, lijkt President Xi Jinping voorzichtig meer ruimte te geven aan vier officiële, door de Partij gecontroleerde, godsdiensten: naast het Boeddhisme en het Taoïsme is er plaats voor het Christendom en de Islam. Volgens sommige bronnen wil Xi zelfs meer ruimte bieden aan de ‘drie leren’ om het morele gat te vullen waarin de materialistische Chinese middenklasse dreigt te verdwijnen.
DE CCP LIJKT dus net zo pragmatisch met ideologie om te gaan als al die Keizers die zij zo verachtte. De Communisten hebben de plaats van de Keizers ingenomen en proberen hun eigen ideologieën (het Marxisme en Leninisme) te laten versmelten met de ‘drie leren’. Volgens Schneider probeert de CCP verschillende stromingen en leren een plaats te geven binnen de partij. Wie goed luistert naar President Xi hoort volgens hem gewoon een leider die verschillende groeperingen in zijn achterban bedient: een stukje Confucius voor de conservatieven, een beetje Mao voor de socialisten en economische hervormingen a la Deng voor de liberale ondernemers. Daarom ook brengt Xi een bezoek aan Qufu, de geboortestad van Confucius in de provincie Shandong. Daar viert hij de 2564ste geboortedag van Confucius, in de Hal van het Chinese Volk. Tegelijkertijd treedt hij ook in de voetsporen van de liberale hervormer Deng Xiaoping, door naar Shenzhen in het zuiden van China te reizen om het belang van ongelimiteerd ondernemerschap te prijzen. Xi zoekt voortdurend naar de ‘yin’ en ‘yang’ die dat enorme land in balans kunnen houden. De nachtelijke verplaatsing van Confucius van het begin van dit artikel toonde tegelijkertijd aan dat ideologie er in China nog steeds toe doet en hoe pragmatisch de moderne leiders ermee omgaan: toen de Maoïsten binnen de CCP te heftig reageerden op het standbeeld, verdween Confucius naar een binnenplaats. Probeer je eens voor te stellen dat premier Rutte tijdens een en dezelfde verkiezingscampagne het belang van het gezin, terugkeer naar het ziekenfonds, subsidies voor windmolens, lagere vennootschapsbelastingen en meer autonomie voor lidstaten van de Europese Unie had gepropageerd. Hoe maak je als Chinees nog chocola van al die tegengestelde boodschappen?
Voor het antwoord op die vraag keert Schneider nog eenmaal terug in de geschiedenis naar de ‘drie leren’. Wie met zoveel verschillende levensovertuigingen en religies vreedzaam naast elkaar wil leven, leert vanzelf pragmatisch te denken. Het leven met tegenstellingen vormt een heel normaal onderdeel van de Chinese cultuur. De Bijbel van het Taoïsme staat bol van de paradoxen. De absolute waarheid vormt in Azië een veel minder dominant idee dan in Europa en de Verenigde Staten. Zowel in het Boeddhisme als het Taoïsme staat de ontwikkeling of constante beweging van het eigen zijn centraal. In Nederland is inconsistentie een politieke doodzonde. Wie ‘draait’ gaat door de knieën. Het moderne China biedt ideologie volgens Schneider juist een mogelijkheid om politieke besluiten te rechtvaardigen en begrijpelijk te maken. Chinese leiders gebruiken ideologie om verschillende belangen met elkaar in overeenstemming te brengen. Het heeft wel wat weg van de Nederlandse polder tussen de Yangtze en de Gele rivier: een pragmatisch land, waar handel drijven Koning is en waar verschillende godsdiensten elkaar tolereren.
Robbert Smet is gefascineerd door Azië en politiek. Hij werkt als adviseur public affairs bij de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ).
Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen.
– –
Dit artikel verscheen in idee nr. 1 2015: Alles flex? en is te vinden bij het onderwerp internationaal.Lees hier het pdf van dit artikel.
Steeds meer mensen hebben een ‘flexibele arbeidsrelatie’ met hun werkgever. Bijna 30% van de werkzame beroepsbevolking heeft een zogeheten flexcontract of biedt zijn diensten aan als zzp’er. Is dit vanuit sociaal-liberaal perspectief nu een goede of slechte ontwikkeling?
Samenstelling Mark Snijder
Voor
Flexibilisering vergroot vrijheid en kansengelijkheid Voor een sociaal-liberaal is het belangrijk dat individuen de vrijheid hebben om zelf richting te geven aan hun eigen leven. Deze vrijheid is voor vooral ZZP’ers een belangrijke reden om als zelfstandige te opereren. Flexwerkers zoeken deze vrijheid minder of niet, maar meer flexibiliteit is bevorderlijk voor de doorstroming op de arbeidsmarkt, en daarmee de sociale mobiliteit van werknemers: outsiders krijgen de kans om ook in aanmerking te komen voor een baan. Met andere woorden, flexibilisering draagt bij aan kansengelijkheid. Flexibilisering is goed voor de economie De bron van creativiteit en innovatie ligt voor een sociaal- liberaal bij het individu, bij de mens. Meer flexibiliteit prikkelt mensen om meer in zich zelf te investeren om daar mee aantrekkelijk te blijven op de arbeidsmarkt. En juist omdat flexwerkers ook graag die vaste aanstelling willen, zijn ze gedreven om zich van hun beste kant te laten zien. Naast deze optimale benutting van menselijk kapitaal, vergroot flexibiliteit het vermogen van bedrijven om zich aan te passen aan veranderende economische omstandigheden. Dit alles is goed voor onze economie, en daar profiteren we allemaal van. Flexibilisering is onomkeerbaar De vaste baan voor het leven bestaat niet meer en we kunnen daar ook niet meer naar terug. Flexibilisering van arbeid is onvermijdelijk, niet alleen vanwege economische wetmatigheden, maar ook omdat een vaste baan niet meer past in onze postindustriële individualiserende tijd. Omdat flexibilisering onvermijdelijk is, kunnen we maar beter zorgen dat het proces goed verloopt in plaats van onze energie richten op een vruchteloze poging om deze ontwikkeling tegen te houden.Tegen
Flexibilisering tast onze vrijheid aan Om zich te ontwikkelen, een groot goed binnen het sociaal-liberalisme, hebben mensen vaak een zekere mate van zekerheid nodig, ook in werk en inkomen. Dat je bij tegenslag niet meteen aan de grond zit. Flexibilisering van arbeid kan deze zekerheid onder druk zetten. ZZP’ers kiezen vaak bewust voor onzekerheid, maar niet iedereen is zich bewust van de lange termijn consequenties van deze keuze. Het kan dan wel een vrije keuze zijn om nu zelf geen pensioen op te bouwen, maar dit kan je toekomstige vrijheid aantasten. Bovendien zijn de kosten en risico’s van flexibilisering momenteel ongelijk verdeeld. Sommige mensen ervaren vooral de nadelen van flexibilisering en anderen de voordelen. Vanuit het oogpunt van solidariteit, ook een belangrijke sociaal-liberale waarde, een onwenselijke situatie. Flexibilisering leidt tot minder innovatie Flexibilisering leidt tot verspilling van menselijk kapitaal. Zowel werkgevers als werknemers zijn namelijk minder bereid om te investeren in een flexibele, want vaak kortdurende, arbeidsrelatie. En als ze wel bereid zijn, dan zijn potjes voor scholing vaak alleen toegankelijk voor mensen met een vast contract. Dit is niet goed voor de persoonlijke ontwikkeling van werkenden, maar ook niet voor het innovatief vermogen van een economie op de langere termijn. Bovendien kunnen flexwerkers of ingehuurde ZZP’ers minder langetermijncommitment hebben naar de organisatie toe, wat de verbondenheid – ook een belangrijke voorwaarde voor een goed functionerende organisatie – onder druk kan zetten. Flexibilisering past (nog) niet bij de huidige voorzieningen Belangrijke instituties en regelingen in onze samenleving – de sociale zekerheid of de financiële dienstverlening door banken – zijn onvoldoende ingericht op flexibele arbeidsrelaties. Voor flexwerkers en ZZP’ers is bijvoorbeeld pensioenopbouw niet vanzelfsprekend, is ziek worden risicovol en zijn de mogelijkheden om een hypotheek te verkrijgen beperkt. Zo lang deze voorzieningen niet zijn aangepast aan de toenemende flexibiliteit op de arbeidsmarkt, moeten we meer flexibilisering niet stimuleren.Wat is nu een typisch sociaal-liberaal standpunt of sociaal-liberaal beleid? Het sociaal-liberalisme is een stroming waarbij de vrijheid van het individu in samenhang met zijn sociale omgeving centraal staat.
Vanuit deze waarden zijn echter heel verschillende standpunten in te nemen over concrete maatschappelijke en politieke vraagstukken. Juist ook omdat sociaal-liberalen de wereld niet-dogmatisch tegemoet treden, maar ook de vraag stellen wat nu eigenlijk werkt. Is er dan geen enkel houvast? Zeker wel. Een vast debatpanel van de Idee draagt enkele mogelijke sociaal-liberale argumentaties aan.
Het debatpanel van de Idee bestaat uit Jorien Migchielsen, Bas Warmenhoven, Dirk-Jan van Vliet, Jeroen Candel, Shanna Haaker, Charles Battaglini, Matthieu van der Grinten, Evert Ruiter, Simone Kramer en Han van Nieuwaal.
Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen.
– –
Dit artikel verscheen in idee nr. 1 2015: Alles flex? en is te vinden bij de onderwerpen debat en werk. Lees hier het pdf van dit artikel. DE OUDSTE WERKT inmiddels bij Amazon. De middelste doet onderwijskundig promotieonderzoek in Amsterdam. En de jongste organiseert sinds kort grote evenementen voor een hotel in Londen. De werkervaringen van je kinderen als graadmeter van de Nederlandse arbeidsmarkt. Eerste waarneming: het valt inderdaad helemaal niet mee om aan de slag te komen. Maar al te vaak worden de allereerste baantjes aan deze generatie vermomd aangeboden als slecht betaalde stages. En wie zich daar doorheen slaat, en dankzij die werkervaring in aanmerking komt voor een echte baan, krijgt bijna altijd een flexcontract voorgelegd. Tweede waarneming: de publieke sector (in brede zin) is een grillige werkgever geworden. Tientallen alfa/gamma afgestudeerden solliciteren naar een enkele promotieplek. Velen redden zich met tijdelijke klusjes die niets te maken hebben met waar zij voor werden opgeleid. Ze klagen niet. Maar in aantal promotieplaatsen, bijvoorbeeld, staat Nederland, gecorrigeerd voor inwonersaantal, inmiddels onderaan in de lijsten van de OESO, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. Talent wordt onderbenut en gaat straks misschien echt verloren. Derde waarneming: voor een klein, maar groeiend aantal bevoorrechte werkzoekenden is niet Nederland, maar de gehele wereld een werkplek geworden. De bedrijven waarvoor zij werken zijn wereldbedrijven. Hun loopbaanplanning – het woord alleen al – omvat op zijn hoogst een jaar of twee. Hun aanstellingszekerheid – weer zo’n woord – is minimaal, maar hun aanstellingsangst ook. Ze vinden hun weg wel. En misschien eindigt die weg ooit weer in het land van herkomst. Maar nee, voor de meesten valt het helemaal niet mee. Natuurlijk, de eerste baan is vaak de moeilijkste – niet voor niets zoekt D66 naar mogelijkheden om die stap sneller te kunnen laten zetten. Niets is demoraliserender dan daarvoor klaar te zijn, en keer op keer teleurgesteld te worden in een sollicitatieprocedure. Maar de mogelijkheden voor effectief beleid zijn beperkt: er zijn steeds zichtbaarder grenzen aan het vermogen van een nationale overheid om de nationale arbeidsmarkt geheel naar eigen voorkeur te laten functioneren. De veelbesproken flexibele arbeidsmarkt is inmiddels meer de realiteit van vandaag dan een doorkijkje naar morgen. Bijna alle nieuw aangeboden banen zijn flexbanen. Betekent dat het einde van verstandig arbeidsmarktbeleid? Natuurlijk niet. Nederland bevindt zich in een wonderlijke spagaat. Er is geen land ter wereld, waar de werknemer in vaste dienst zo veel bescherming geniet als in Nederland (de enige uitzondering: Duitsland). Er is ook geen (beschaafd) land ter wereld waar de werknemer in tijdelijke dienst zo weinig bescherming geniet als in datzelfde Nederland (de enige uitzondering: de Verenigde Staten). “Vast wat minder vast, flex wat minder flex” – dat is de logische beleidsagenda. Daar moet de politiek wat aan doen, en de SER wat van vinden. Banen voor het leven bestaan allang niet meer. De huidige generatie toetreders begrijpt dat goed en weet inmiddels ook niet beter. Dat vraagt om persoonlijk aanpassingsvermogen op de arbeidsmarkt. Het vraagt ook om een vorm van sociale zekerheid die daarbij ondersteunt, om een (nu nog pijnlijk ontbrekende) traditie van levenslang leren die daarop voorbereidt, en om een pensioenstelsel dat maatwerk voor een individuele route implementeert met collectieve efficiëntie. En het vraagt om een politieke partij die gehechtheid aan sociale solidariteit passend combineert met vertrouwen in liberale zelfredzaamheid. Alexander Rinnooy Kan is Eerste Kamerlid voor D66. Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen. – – Dit artikel verscheen in idee nr. 1 2015: Alles flex? en is te vinden bij het onderwerp arbeidsmarkt.Lees hier het pdf van dit artikel.