1998

D66 wordt sociaal-liberaal Coen Brummer

Op een doodgewoon partijcongres in 1998 adopteerden de leden van D66 een plan met revolutionaire gevolgen. Na decennia zon­der politieke aanduiding door het leven te zijn gegaan, waren de democraten opeens een partij met een ideologie. D66 werd sociaal-liberaal. Op 21 november 1998 vond het partijcongres van D66 plaats in Gouda. De stemming was niet opperbest. Weliswaar maakten de democraten sinds de zomer van dat jaar deel uit van het tweede Paarse kabinet (zie venster Paars), bij de verkiezingen die aan de formatie voorafgingen had de partij tien van haar vierentwintig zetels moeten inleveren. Een gebrek aan herkenbaarheid en identiteit, zo in het midden van het kabinet tussen PvdA en vvd, was een veelgenoemde reden. Met de sleets geraakte tegenstelling tussen sociaaldemocraten en liberalen, werd ook het profiel van D66 fletser. Bovendien, zo klonk het, zou de partij te veel het bestaande kabinet belichamen. Ongerust over de twijfelachtige staat van hun partij bracht het jonge leden, van Kamerleden tot Jonge Democraten, ertoe zich te verzamelen onder de naam Opschudding. De club hield verschillende bijeenkomsten door het land, waar ze discussieerden over de interne werkwijze van de partij. Zo moesten leden om hun mening worden gevraagd via online referenda en moest de partijkleur worden gewijzigd van groen naar geel, de internationale kleur van het liberalisme. Ook moest D66 op een andere manier kleur bekennen. Volgens de Opschudders was de partij ‘sociaal-liberaal’ en moest dat met trots worden uitgedragen. Wel benadrukten ze dat het niet ging om de term zelf – meerdere termen waren in overweging genomen – maar om de inhoud ervan. Het verwees onder meer naar een politieke praktijk uit de negentiende en twintigste eeuw die streed voor uitbreiding van het stemrecht en sociale hervormingen en die aansluiting vond bij buitenlandse partijen als de Britse Liberal Democrats en het Deense Radikale Venstre. Het woord liberaal zonder meer had teveel een rechtse connotatie en werd bovendien geassocieerd met de vvd. Op het congres in Gouda deelde Opschudding pamfletten uit. Het was cruciaal dat een meerderheid hun plannen zou steunen. Met name het voorstel om voortaan als ‘sociaal-liberalen’ door het leven te gaan, was historisch gezien saillant. D66 was geboren uit de wens het bestaande politieke bestel op te blazen. Destijds analyseerde de eerste politieke voorman Hans van Mierlo dat de toekomst niet aan de ideologen, maar aan de pragmatici was. De oude ideologieën van de socialisten, liberalen en confessionelen waren hun aansluiting met de politieke werkelijkheid kwijtgeraakt. Het plan om de partij nu een ideologisch label op te plakken, kon niet verder afstaan van die analyse. Dit betekende niet dat er door de jaren heen geen D66’ers waren geweest die de partij nadrukkelijk wél wilden plaatsen in een politieke traditie. Prominente leden van het eerste uur als Henk Zeevalking en Anneke Goudsmit wezen er al op dat de partij behoorde tot de ‘links-liberale’ of vrijzinnige familie in de Nederlandse politiek. D66 was volgens hen erfgenaam van de ter ziele gegane Vrijzinnig-Democratische Bond of zette in ieder geval een lijn door. Ook onder het partijleiderschap van Jan Terlouw was de nadruk al meer komen te liggen op dit ‘links-’ of ‘sociaal’-liberalisme, dan het appèl uit 1966 had doen vermoeden (zie venster De vierde stroming in Nederland). Zelfs Hans van Mierlo had eind jaren tachtig op een congres eens gezegd dat het ‘liberale erfgoed’ bij verwaarlozing door de vvd bij D66 ‘onder beheer’ kwam. Maar Van Mierlo benadrukte ook dat de sociaaldemocratische traditie de Democraten net zozeer inspireerde. Zijn voorkeur voor de PvdA had hij ook nooit onder stoelen of banken gestoken. Het gaat te ver om de twee visies op D66 – anti-ideologisch en democratisch versus de voortzetter van een bepaalde vorm van liberalisme – een heuse tweestrijd binnen de partij te noemen. Daarvoor was er te veel overeenstemming over de te varen politieke koers door de jaren heen. Toch had de discussie meer dan symbolische waarde. Toen het voorstel van Opschudding werd behandeld in de congreszaal in Gouda, was er volop debat. Een van de oprichters van D66, Erwin Nypels, riep de zaal op in te stemmen met het voorstel van de jongeren: ‘Tweeëndertig jaar lang heeft D66 gewerkt zonder nadere aanduiding. Dit experiment lijkt mislukt.’ In die zin had de aanvaarding van de aanduiding sociaal-liberaal eenzelfde gewicht als de stelling in de jaren zeventig dat D66 een eigen plek in het spectrum bezette. Uiteindelijk stemde een meerderheid van de partijleden in met het voorstel (al moest de partijkleur wel groen blijven). Naar verluidt begaf Hans van Mierlo zich naar de jassen. Een journalist hoorde hem zeggen dat D66 ‘aan deze flauwekul nooit had meegedaan’. In de avondeditie van rtl Nieuws betwijfelde journalist Frits Wester of D66 aan herkenbaarheid zou winnen met het nieuwe etiket. ‘Met alleen een beetje van het sociale van de PvdA en een snufje liberaal zout van de vvd ben je er natuurlijk niet.’ Dat misverstand zou niet direct weerlegd worden. Zeker daar de uitwerking van de nieuwe aanduiding lang op zich liet wachten. Pas in de periode tussen 2005-2006 formuleerde de Permanente Programmacommissie en het Kenniscentrum, de voorloper van het wetenschappelijk bureau van D66, een vijftal ‘richtingwijzers’: ‘vertrouw op de eigen kracht van mensen’, ‘beloon prestatie en deel de welvaart’, ‘denk en handel internationaal’, ‘streef naar een duurzame en harmonieuze samenleving’ en ‘koester de grondrechten en gedeelde waarden’. In de jaren daarna werden bijbehorende essays geschreven, die de basis moesten vormen van het nieuwe gedachtegoed van D66. Maar ook voor het zover was, sloten de rangen zich snel. Al aan het eind van het partijcongres in Gouda in 1998, verklaarde partijleider Thom de Graaf dat D66 eigenlijk altijd al sociaal-liberaal was geweest. Verder lezen Coen Brummer, Wat is sociaal-liberalisme?, Mr. Hans van Mierlo Stichting, Den Haag 2019 Daniël Boomsma, De keuze van D66. Toespraken, pamfletten en beschouwingen uit 50 jaar partijgeschiedenis, Boom, Amsterdam 2016 Onze podcasts zijn ook te beluisteren via:

      

          Daarnaast ook nog via Transistor.fm of hier direct te downloaden! Heeft u genoten van deze podcasts? Om deze podcasts én onze andere activiteiten mogelijk te maken, kunnen we uw giften goed gebruiken! Klik op onderstaande button, of klik hier voor meer informatie over doneren aan de Mr. Hans van Mierlo Stichting. 

Dit jaar organiseert de Mr. Hans van Mierlo Stichting, het wetenschappelijk bureau van D66, haar 10^e Marchantlezing Uprooting Capitalism in TivoliVredenburg. We bieden een aangepast programma aan in TivoliVredenburg op 4 september 2020. In de lezing bepleit Glen Weyl radicale hervorming van de vrije markt voor een eerlijke welvaartsverdeling en een meer representatieve democratie.  Weyl, politieke econoom en sociale technoloog aan het Microsoft Research Institute, schreef met Eric Posner het boek Radical Markets – Uprooting Capitalism and Democracy for a Just society (Princeton University Press 2018). Volgens The Economist een van de beste boeken uit 2018. Wired noemde Weyl een van de meest bepalende mensen op het gebied van technologie voor de komende 25 jaar. Bloomberg noemde hem een van de meest invloedrijke mensen van 2018. Weyl kan door corona-maatregelen niet reizen vanuit de Verenigde Staten en zal via livestream aanwezig zijn. 

“A Next Generation Trailblazer” – Wired

Technologie-denker Marleen Stikker zal het co-referaat verzorgen. Ze is oprichter van Waag en publiceerde recent Het internet is stuk – maar we kunnen het repareren. Ook zal bestuurder, hoogleraar en voormalig D66-senator Alexander Rinnooy Kan een co-referaat houden. 

Praktische gegevens

Wanneer: Vrijdag 4 september Hoe laat: zaal open 18:45 uur aanvang 19:30 uur

Voertaal: Engels

Prijs: €15,00 (studenten: €12,50) 

Evenementen als de Marchantlezing kan de Mr. Hans van Mierlo Stichting alleen organiseren dankzij uw steun. Daarom heeft u bij de kaartverkoop de mogelijkheid tot het doen van een donatie. Zo maakt u de huidige en toekomstige Marchantlezingen mogelijk. Meer informatie over doneren vindt u hier.

Voor de thuisblijvers zal het volledige programma op 4 september via een gratis livestream te volgen zijn. We hopen op uw begrip voor deze aanpak. Aarzel niet om bij vragen contact op te nemen met de Van Mierlo Stichting via [email protected].

Bezoekers die minder valide zijn, kunnen dit melden bij de de kassa van TivoliVredenburg via [email protected].

Op donderdag 17 oktober vond de boekpresentatie van De canon van het sociaal-liberalisme plaats in Boekhandel Douwes in Den Haag. In dit boek wordt voor het eerst de rijke geschiedenis van deze stroming beschreven. Coen Brummer en Daniël Boomsma presenteerden het boek. Salima Belhaj (Tweede Kamerlid D66) en Hans Goslinga (Journalist en Politiek columnist Trouw) namen de eerst exemplaren in ontvangst. De canon van het sociaal-liberalisme is vanaf nu verkrijgbaar via onze webshop! Bestel het boek hier. Ook werden er op de avond speeches gehouden door Coen Brummer en Daniël Boomsma. “De opkomst van al deze liberale vernieuwers ging gepaard met vuur, met een gevoel van urgentie. Steeds werd de status-quo uitgedaagd. Steeds waren de oude generaties flink bezorgd over die radicale jongeren. En steeds hadden de jongere generaties lak aan de status van diegenen voor hen.” – Coen Brummer. Lees hier de volledige speech.   “Het is een voor historici interessante speling van het lot dat we vandaag een boek presenteren over sociaal-liberalisme, waar D66 zo prominent in figureert. D66 moest vanaf haar oprichting niks hebben van ismen, dogma’s en ideologieën.”  – Daniël Boomsma. Lees hier de volledige speech.   Foto’s: Jeroen Mooijman

Vandaag de dag is het sociaal-liberalisme een brede politieke stroming met veel maatschappelijke invloed. Niet alleen D66 noemt zich sociaal-liberaal, maar ook Femke Halsema en Mark Rutte hebben opzichtig geflirt met het etiket.

De Van Mierlo Stichting publiceert vandaag een nieuw boek: De canon van het sociaal-liberalisme. Hierin wordt voor het eerst de rijke geschiedenis van deze stroming beschreven. Vandaag zitten wij aan tafel met een aantal auteurs die een bijdrage hebben geleverd aan De canon van het sociaal-liberalisme. Met Joost Sneller, Tonko van Leeuwen, Marthe van Hesselmans, Susanne Dallinga, Vincent Hoffmans en Coen Brummer.

Aan tafel:

• Joost Sneller, Tweede Kamerlid, D66
• Tonko van Leeuwen, Management Trainee, Belastingsdienst
• Marthe Hesselmans, Senior Onderzoeker, Mr. Hans van Mierlo Stichting
• Susanne Dallinga,  Secretaris Permanente Programmacommissie, Mr. Hans van Mierlo Stichting
• Vincent Hoffmans, Medewerker Kennis & Gedachtegoed, Mr. Hans van Mierlo Stichting

Interviewer:     Het sociaal-liberalisme is een brede politieke stroming met veel maatschappelijke invloed. Niet alleen noemt D66 zich sinds 1998 sociaal-liberaal, maar ook Femke Halsema en Mark Rutte hebben opzichtig geflirt met het etiket. Maar welke politieke verworvenheden zijn het werk van sociaal-liberalen? En wat waren de leidende principes en idealen voor sociaal-liberalen bij het hervormen van de Nederlandse politiek? In oktober 2019 verscheen van de Van Mierlo Stichting De canon van het sociaal-liberalisme, waarin voor het eerst de rijke geschiedenis van deze stroming wordt verteld. Bij deze training gaan we aan de hand van de canon langs de geschiedenis van het sociaal-liberalisme, de stroming die aan de basis stonden van vele revoluties in de Nederlandse politiek. Inspirerende toespraken, spannende Kamerdebatten en toonaangevende politieke gebeurtenissen worden gebruikt om de ontwikkeling van deze politieke stroming beter de kunnen duiden. Deelnemers aan deze training krijgen inzicht in de historische ontwikkeling van de politieke stroming en in de politieke verworvenheden die door toedoen van sociaal-liberalen bereikt zijn: van het befaamde Kinderwetje van Sam van Houten tot de strijd van Aletta Jacobs voor het vrouwenkiesrecht, en van de roep om referenda van Henri Marchant tot het eerste paarse kabinet. Wilt u deze cursus voor uw afdeling aanvragen? Neem dan contact op met de Van Mierlo Stichting via [email protected].

Hoe kan Europa migratie in betere banen leiden? In de publicatie New in Europe: A vision on migration onderzoekt Marthe Hesselmans een duurzaam perspectief op asiel en de integratie van nieuwkomers. De publicatie analyseert huidige migratiebewegingen en doet concrete voorstellen voor een gezamenlijk EU-asielbeleid en kansrijk lokaal integratiebeleid. Menselijke waardigheid, gelijke kansen en duurzame internationale samenwerking vormen de basis voor deze voorstellen. Migratie is een gedeelde Europese realiteit. Onze visie op migratie is er een van gedeelde verantwoordelijkheid, vrijheid en verbondenheid.

New in Europe is een Engelstalige publicatie van het European Liberal Forum gebaseerd op Van nieuwkomer naar Nederlander: Een sociaal-liberale visie op migratie, asiel en integratie. (Marthe Hesselmans, Van Mierlo Stichting: 2018).

Update: Naar aanleiding van de publicatie New in Europe organiseert de Mr. Hans van Mierlo Stichting samen met het European Liberal Forum op 12 december in Zoetermeer het symposium Migration and midsize cities: challenge or chance?  O.a. met Bart Somers, burgemeester van Mechelen. Voor meer informatie en aanmelden, klik hier.

Vision on migration

New in Europe offers a progressive liberal vision on migration. It analyses two urgent challenges facing European countries at the moment: managing asylum and facilitating the integration of newcomers. Proposals are made about how to deal with these challenges today and in the future. Human dignity, equal opportunities, and durable international collaboration are the foundations that guide these proposals. Migration is a shared European reality. Our vision on migration is one of shared responsibility, freedom and solidarity.

“Translating liberal values to actual policy solutions makes this publication an important contribution to current migration debates in Europe. It shows how European countries could act on something that touches everyone.” – Sigrid Kaag, Dutch Minister for Foreign Trade and Development Cooperation

“As liberals, we do not use politics of fear to win elections. We use politics of hope and optimism, without ever losing sight of reality.” – Bart Somers, mayor of Mechelen, Belgium

Update: On December 12 the symposium Migration and midsize cities: challenge or chance?  will take place in Zoetermeer (near The Hague). This symposium follows on the New in Europe publication and will be organized by the Hans van Mierlo Stichting in collaboration with the European Liberal Forum. For more information and how to sign up, click here.

Deze publicatie is voor alleen de verzendkosten te bestellen via onze webshop, of te downloaden als PDF:

Published by the European Liberal Forum with the support of Mr. Hans van Mierlo Stichting.

 

De Chinese economie ontwikkelt zich in een hoog tempo. Zo is het bruto nationaal product per hoofd van de Chinese bevolking in de afgelopen tien jaar bijna verdubbeld. Door zijn enorme populatie van 1,4 miljard mensen is het land intussen de op één na grootste economie van de wereld. Dit is uiteraard goed nieuws voor zowel de Chinese bevolking als de Nederlandse export-industrie.

De schaduwzijde is echter dat Beijing’s toenemende mondiale invloed een potentieel substantiële bedreiging kan zijn voor de Nederlandse economische veiligheid. In een recent uitgekomen rapport suggereert de Nederlandse regering dat China in de toekomst wellicht politieke invloed op Nederland zou kunnen uitvoeren door middel van strategische investeringen in de Nederlandse infrastructuur, dat het misbruik maakt van de Nederlandse open markt om toegang te krijgen tot gevoelige en beschermde technologie, en dat het een oneerlijk concurrentievoordeel heeft door middel van het voeren van mercantilistische handelspraktijken.

Dit project onderzoekt hoe ernstig de schaduwzijde van de opkomst van China is voor de Nederlandse economische veiligheid. Moet Nederland China’s opkomst voornamelijk zien als een economische kans of als een dreiging? Hoe kunnen we de omvang en impact van de nadelen het beste meten? En hoe verhoudt zich dit tot alle andere economische dreigingen waar Nederland mee te maken heeft?

Hieruit voortvloeiend, en geredeneerd vanuit het sociaal-liberale gedachtegoed van D66, gaat dit project na het wat voor maatregelen Nederland zou kunnen en moeten nemen (in nationaal of Europees verband) om de Nederlandse economische veiligheid te waarborgen. Voorbeelden zijn het eventueel afschermen van de kritieke Nederlandse infrastructuur tegen excessieve Chinese invloed, het reguleren van Chinese invloed op Nederlandse universiteiten, en verbeterde bescherming van intellectueel eigendom.

De resultaten van dit onderzoek kunnen ook dienen als handvatten om positie te bepalen ten opzichte van andere economieën die Nederland voor strategische dilemma’s plaatsen.

Lezers van policy papers van de Van Mierlo Stichting worden nadrukkelijk uitgenodigd te reageren en feedback te geven. Vandaag zou de naamgever van het wetenschappelijk bureau jarig zijn geweest: Hans van Mierlo, ofwel H.A.F.M.O. In politieke kringen behoeft hij nauwelijks introductie. Hij was de belangrijkste oprichter en lange tijd hét gezicht van D66, onder meer in het iconische reclamespotje van die partij uit 1967. Wat is zijn erfenis geweest voor de Nederlandse politiek en D66 in het bijzonder? Aan tafel:

• Hubert Smeets, journalist, historicus en biograaf van Hans van Mierlo
• Daniël Boomsma, wetenschappelijk medewerker Mr. Hans van Mierlo Stichting

Interviewer: