Noblesse Oblige!
[caption id="attachment_11183" align="alignnone" width="300"] Amsterdam, 28-10-2014. GVB directrice Alexandra van Huffelen. Foto: Johannes Abeling[/caption]
Interviewer: Piet van Mourik
Dit interview is gepubliceerd in idee (2) 2018. Neem hier een abonnement op idee.
Tegenover me zit Alexandra van Huffelen, een dynamisch ogende 49 jarige vrouw die op 1 juni 2018 al weer 4 jaar de directie voert over het Gemeentelijk Vervoer Bedrijf van de gemeente Amsterdam. Ons gesprek begint met gebak bij de koffie. Niet vanwege ons interview maar omdat het Gemeentelijk Vervoer Bedrijf een hoog cijfer – 7,6 - heeft gescoord in het klanttevredenheidsonderzoek.
Tijdens ons gesprek blijkt snel dat in haar hele carrière een aantal thema’s de hoofdrol hebben gehad, waarbij het gedachtegoed van D66 onderdeel van het werk vervult. Van meet af aan zowel in de energiesector als wethouder en nu als directeur ligt haar focus op duurzaamheid, leefbaarheid en op het tegengaan van de tweedeling in de samenleving.
Wie ben je?
Alexandra valt lachend met de deur in huis: “Ik ben een “hardcore D66-er”. Al tijdens mijn studie Bestuurskunde ben ik in 1989 overtuigd lid geworden en gebleven. Naast mijn maatschappelijke activiteiten heb ik verschillende rollen in de partij vervuld. Tegenwoordig wat meer achter de schermen als voorzitter van de fondsenwerving-commissie.”
Wat drijft je?
“Al sinds de jaren 90 word ik gedreven door het behoud van de planeet, energie-efficiency, duurzame energie en luchtkwaliteit. Een zaak die weliswaar veel meer mainstream is geworden maar waar er ook nog een wereld is te winnen. Daarom ben ik ook blij dat ik onderdeel ben geworden van de Transporttafel die voorstellen moet doen om de Parijse klimaatafspraken in Nederland waar te maken.”
Welk sociaal-liberaal kompas speelt de hoofdrol?
“De sociale kant overheerst. Ik raak steeds meer gericht op het aanpakken van het verschil tussen mensen die wel, en die veel minder kansen hebben.. Ik ben van mening dat niet alleen de politiek maar ook een bedrijf als het mijne een belangrijke rol hierbij moet spelen.”
Wat vind je er belangrijk bij?
“Het hebben van een baan is extreem belangrijk voor het welzijn van mensen en om zich te ontwikkelen. Onderwijs is een basisvoorwaarde, maar we moeten er ook voor zorgen dat mensen aan het werk kunnen. Dus niet alleen zorgen dat er werk is maar vooral mensen een stap verder helpen die al een tijd uit het arbeidsproces zijn of uit een omgeving komen waar generaties lang niet gewerkt wordt.”
Wat betekent dit vanuit GVB?
“Ik voel me thuis bij het “Radicale Midden” (groep jonge D66-ers die vindt dat D66 een progressievere koers moet varen) en vind dat leefbaarheid en het verbeteren van sociale omstandigheden hoog op de agenda moeten staan. Ik ben duidelijk geraakt door mijn verleden als wethouder in Rotterdam waar mensen in bepaalde delen van de stad 7 jaar eerder sterven als gevolg van een combinatie van een laag opleidingsniveau, slechte voeding, niet genoeg bewegen en een slechte luchtkwaliteit. Plekken waar kinderen gewoonweg geen kans hebben. De enige manier van echt helpen is op individueel niveau zonder te pamperen”.
Wat kan GVB er aan doen?
Alexandra stelt klip en klaar: “GVB is een openbaar vervoer bedrijf dat zich in eerste instantie bezig houdt met mobiliteit en bereikbaarheid gekoppeld aan de leefbaarheid van de stad. Het taartje bij de koffie geeft aan dat de inwoners van Amsterdam blij met ons zijn. Ik vind het ongelofelijk belangrijk dat onze reizigers en de Amsterdammers ons positief waarderen terwijl we het met minder subsidie, meer leveren. Op gastvrijheid, veiligheid, comfort, reisinformatie, kortom vinden onze reizigers het fijn om met GVB door de stad te reizen. Daar scoort GVB dus met een 7,6 erg goed op.”
Wat betekent GVB voor Amsterdam?
“Amsterdam is een wereldstad in klein formaat waar GVB mensen op een veilige en comfortabele manier bij elkaar brengt. We willen gastvrij, betrouwbaar en verbindend zijn. De context van dit bedrijf gaat enorm veranderen nu Amsterdam tussen de 100.000 tot 150.000 woningen gaat bouwen. Verdichting en nieuwbouw lopen gelijk op. Toen ik begon vervoerden we 730.000 reizigers en nu 900.000 reizigers per dag. Dat zijn bewoners, werknemers en bezoekers. Alles met hetzelfde netwerk en materieel. Nu de westelijke tuinsteden worden verdicht en we Zeeburgereiland en IJburg II ontwikkelen is het mijn grote wens om een oost-west metro verbinding aan te leggen.”
Welk obstakel voorzie je voor het GVB?
“Amsterdam kent “Koers 2025” waar de grote uitbreidingen in staan. Het nieuwe college van B&W staat voor de opdracht een nieuwe visie op mobiliteit te ontwikkelen. Er zijn al veel plaatjes en ideeën maar kern is wel dat we een helder toekomstbeeld moeten hebben. Veel geld zal dan nodig zijn om te investeren waar het Rijk niet alleen in kan voorzien. Ook de stad en private investeringen zullen nodig zijn.”
Wat gaat met mobiliteit veranderen?
“Mobiliteit was altijd lopen, fietsen, auto of openbaar vervoer. In heel Europa zien we een nieuwe serie van gebruiksvormen opdoemen zoals deelauto, deelfiets of driverless busjes. De snelle mobiliteitsgroei tast - als we niets doen - de leefbaarheid van de stad aan. In de historische binnenstad wordt het nu al onmogelijk om alle vervoersvormen naast elkaar te handhaven. Wat mij betreft mogen er veel minder auto’s in de binnenstad. Tegelijk neemt in de rest van de stad de auto, en de fiets, en de tram en de voetgangers in enorme hoeveelheden toe. We hebben dus nieuwe circulatieplannen nodig om al dat verkeer te accommoderen. En we moeten investeren in nieuwe metroverbindingen en een fijnmazig netwerk met zogeheten ‘Mobility as a Service’ concepten. Een combinatie met het traditionele OV met nieuwe mobiliteitsvormen als deelauto’s, deelfietsen, etc.”
Wat moet in jouw optiek gebeuren?
“Leefbaarheid voorop. Zorgen dat we aan de emissies werken want dat heeft groot effect op de gezondheid van mensen. Zo blijft de stad aangenaam en prettig. Vooral investeren in metroverbindingen, lopen, fietsen en wat ik noem gedeeld vervoer. Nieuwe vormen die het extra aantrekkelijk kunnen maken. Dan kan je denken aan combinaties zoals trein en ov-fiets, metro met een driversbusje of tram of Car2Go. Mooi voorbeeld is Kopenhagen met een autovrije binnenstad waar alleen wordt gefietst en gewandeld ondersteund door met name een metro netwerk.”
GVB heeft groei in nieuwe wijken in kaart maar hoe zit het met de regio?
“Er zijn eigenlijk drie niveaus tegelijk waar ik aan werk. Naast het verbeteren van de doorstroming in het huidige mobiliteitssysteem van de stad, is er de aansluiting van nieuwe woonwijken. Eerst tram, bus of metro voordat er mensen komen wonen. Dit is belangrijk zodat mensen gaan kiezen voor andere vormen van vervoer dan de auto. Daarnaast het verbeteren van de verbindingen met de regio. Knelpunten zijn Schiphol, Zaanstad/Purmerend en in mindere mate Almere. Door de stijgende woningprijzen in de stad gaan steeds meer mensen in de regio wonen, maar blijven ze wel binnen de stad werken. Deze verbindingen vragen extra investeringen in doortrekken van metro’s en intensiveren bestaande treinnetwerk. Daarbij wordt samengewerkt met NS, de vervoerbedrijven uit de regio Amsterdam, maar ook HTM en RET. Samen hebben we een visie voor de hele Randstad ontwikkeld. Deelvervoer als onderdeel van MaaS (Mobility as a Service) koppelen aan traditionele openbaar vervoer. Het is van belang dat dit collectief gebeurt. Iedereen wil met dezelfde reisinformatie en zelfde betaalsysteem overal in Nederland kunnen reizen.”
Welke rol speelt GVB hierbij?
“GVB is grote een maatschappelijke onderneming met ongeveer 4000 fte’s. Weliswaar een NV, maar GVB heeft geen winstoogmerk en heeft de gemeente Amsterdam als enige aandeelhouder. Als grote en zichtbare werkgever kunnen we bijdragen aan sociale veiligheid, het creëren van werkgelegenheid (ook voor mensen die een tijdje uit de arbeidsmarkt weg zijn geweest), mensen opleiden, ontmoetingsplekken in de stad creëren, een bijdrage leveren aan een goede luchtkwaliteit door werken met schone voertuigen , afvalstromen te verminderen en een bijdrage te leveren aan een circulaire economie, duurzame energie te stimuleren door de daken metrostations vol leggen met zonnepanelen. Kortom GVB kan enorme boost geven om Amsterdam een mooiere plek te maken. En die rol moeten we ook spelen.”
Hoe vind je dat terug in jouw aanpak?
“Door ons MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) programma, dat bestaat uit drie poten. Naast groen, energie efficiency en het voorkomen van uitstoot uiteraard door het geven van werk en opleidingen. Ik vind het heel belangrijk dat mensen via GVB aan het werk komen. We leiden op om vervolgens naar een baan door te stromen en interesseren vooral jonge mensen om voor GVB te werken. Wij zetten ook heel actief mensen in om via de Participatiewet weer in het arbeidsproces terug te komen. Last but not least zetten wij in op innovatie om daarmee efficiënter te worden, beter aan te sluiten op de wensen van onze reizigers en om mobiliteit toegankelijk te maken voor iedereen: voor mensen met een grote of kleine beurs of mensen die minder makkelijk kunnen lopen of zien.”
Waarom moet GVB vooroplopen?
“Noblesse oblige. Als zichtbaar onderdeel van de stad. Er werken heel veel mensen bij ons en iedereen kent ons. We werken samen met lokale ondernemingen van de catering tot de RAI, cultuurinstellingen en Amsterdam Marketing. Veiligheid is ook niet te onderschatten. Uit onderzoek blijkt dat mensen zich vaak veiliger voelen in het openbaar vervoer dan op de straat.”
Hoe maak je afweging tussen maatschappelijk, organisatie en individueel belang?
“Mensen moeten plezier hebben in hun werk, zich gewaardeerd voelen, en de ruimte krijgen hun eigen verantwoordelijkheid te krijgen. GVB heeft alleen succes als mensen het oké vinden om hier te werken. Alleen mensen die met plezier hun werk doen kunnen een goede service te verlenen. Dat geldt voor de hele onderneming.”
Hoever kan vrijheid en verantwoordelijkheid in dit bedrijf?
Alexandra: “Van oorsprong is GVB een bedrijf dat strikte regels kent. Lange tijd was wantrouwen de factor die heerste tussen medewerker en management. Hierdoor zijn zoveel regels gemaakt dat elke flexibiliteit uit de organisatie is geperst. Ik steek veel tijd in werken op basis van vertrouwen. De kern van wat ik de komende tijd wil bereiken is dat vertrouwen voorop staat. En iedere medewerker van GVB de verantwoordelijk krijgt en neemt om zijn of haar werk op de beste manier in te richten.”.
Hoe pak je dat aan?
“Ingewikkeldste blijft bouwen aan vertrouwen. De balans vinden hoe mensen zich senang voelen terwijl regels worden afgebroken. Soms vormen regels immers ook een fijn huis. Het begint met veel praten, ook met de Ondernemingsraad. Zo zie ik de samenwerking met de OR zoals een wethouder met de gemeenteraad werkt. Als kritische medestanders. Onze medewerkers zijn mijn partners die in de OR hun eigen gerechtvaardigde belang verdedigen, samen met ons gemeenschappelijk belang: de continuïteit van onze onderneming. Daar hebben we in de afgelopen tijd al mooie stappen in gezet.”
Hoever gaat dat op de schaal van protocollenfabriekje of laissez-faire?
Duidelijker kan Alexandra niet zijn: “Zo weinig mogelijk regels. Samenwerken op basis van vertrouwen en een paar basisprincipes: transparantie en het nakomen van afspraken. Gebaseerd op de overtuiging dat ieder van ons erop uit is om van zijn eigen werk en van onze onderneming met veel plezier een zo groot mogelijk succes te maken!”