Huizen van lokale macht

Lees hier het pdf van dit artikel. Dit artikel omvat een fotoreportage. Lees de pdf-versie om de foto's te bekijken. Zit de lokale macht met de decentralisaties nu in de lift of in de knel? Met deze thematiek in het achterhoofd heb ik voor dit nummer van Idee een rondgang gemaakt langs de plaatsen waar die macht huist; nl. de gemeentehuizen (stadhuizen) in Nederland.

Nederland kent bij mijn weten geen grote traditie waarin de bestuurlijke macht markant in architectuur of stedenbouwkunde wordt vormgegeven en zeker niet op dit laagste bestuurlijke niveau. De grote uitzondering is natuurlijk het voormalig Stadhuis op de Dam dat ooit de wereldmacht van de stad Amsterdam belichaamde en dat dan ook niet voor niets al meer dan 200 jaar geleden werd gepromoveerd tot Koninklijk Paleis. Maar ook de oude stadhuizen in de 20e eeuw zoals die van van architect Dudok (Hilversum, IJmuiden) onderscheiden zich in allure en originaliteit. Het traditionele karakteristieke raadhuis met trapgevel, gekleurde houten luiken en een bordes waarop stenen leeuwen trots het gemeentewapen in hun klauwen torsen, dat bestaat hier en daar nog wel, maar wordt eigenlijk alleen voor representatieve doeleinden gebruikt, zoals ontvangsten en huwelijken. De meeste gemeenten die ik echter heb bezocht moeten het doen met een nondescripte nieuwbouw als stadskantoor of gemeentehuis, zonder al te veel allure of ambitie, die overigens bijna altijd wel verrassend groot is.

Aan de andere kant van het spectrum bevindt zich het stadhuis van Zaandam, waar met een carnavalesk historiseren is gepoogd een karikatuur van een oud stadshart te suggereren; hier overigens in combinatie met station, hotel, winkelcentrum en een heuse nepgracht. In bijna alle gevallen is het moderne gemeentehuis ontworpen voor multifunctioneel gebruik; het deelt het dak met een theater, een culturele instelling, bibliotheek of politiebureau (zelfs het hoofdstedelijke stadhuis heeft haar geuzennaam Stopera aan dit fenomeen te danken.)

Verder viel mij op dat veel gemeentehuizen beperkte openingstijden hebben. Verschillende waren een hele werkdag in de week gesloten, veel anderen waren slechts ’s ochtends voor de burger toegankelijk. Ik hoop maar dat dit met het uitbreiden van verantwoordelijkheden geen problemen gaat opleveren.

Herman Wouters is fotograaf

Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen.

- - Dit artikel verscheen in idee nr. 5 2014: Lokaal aan de macht, en is te vinden bij het onderwerp lokale en regionale politiek.