Hedendaags activisme

Lees hier het pdf van dit artikel. Door Wouter Koolmees Ik heb in mijn leven nog nooit deelgenomen aan een betoging of protestmanifestatie. Tijdens de grote anti-kernwapendemonstraties in het begin van de jaren ’80 was ik als vijfjarige simpelweg te jong, en tijdens de grote Museumpleinprotesten in 2004 tegen “Bak-ellende-II” was ik juist groot voorstander van het afschaffen van de vut. Naar de meeste maatstaven ben ik dan ook geen activist. Toch ben ik mijn hele leven al zeer ‘maatschappelijkactivistisch’ bezig. Als lid van de Jonge Democraten in mijn studietijd, als ‘jonge ambtenaar in actie’ tegen de vakbonden toen zij in 2004 probeerden de vut te redden ten koste van de jongeren. En nu, als lid van de Tweede Kamer, heb ik helemaal een prachtig podium om mijn idealen voor het voetlicht te brengen. Sterker nog, als volksvertegenwoordiger heb je ook de beschikking over instrumenten om je idealen om te zetten in beleid. Toch loop ook ik dagelijks tegen beperkingen en – letterlijk – grenzen aan. Denk bijvoorbeeld aan het verplaatsen van geldstromen door multinationals naar landen waar de belastingdruk het laagst is. Of het verplaatsen van milieuvervuilende activiteiten naar landen zonder milieuwetgeving of naar landen zonder sociale wetgeving, waardoor de productiekosten laag zijn. U leest er wekelijks over in de krant. Vaak hoor je dat dit soort problemen alleen echt effectief kunnen worden aangepakt via internationale samenwerking. Want wat kun je als individueel land, laat staan als individu hieraan veranderen? De economische belangen zijn echter vaak te groot en internationaal zijn de posities te veel versnipperd. Wetgeving komt dan vaak ook niet van de grond en als het er al is, dan is het vaak weer makkelijk om het te ontduiken of te ontwijken. Er is in de wereld altijd wel een land te vinden dat een uitzondering weet te maken en zich niet houdt aan de internationale afspraken. Dit leidt tot frustratie, zowel in de samenleving als ook in de politiek. Je zou er bijna voor de straat op gaan. Juist voor dit soort grote en ogenschijnlijk ongrijpbare problemen zouden wij als maatschappij baat hebben bij iets meer ‘hedendaags activisme’. En u, als individu, speelt daarin een belangrijke rol. In zijn prachtige boek Supercapitalism maakt Robert Reich onderscheid tussen drie verschillende “rollen” die wij als individu in het leven hebben. Het zijn de rollen van “Burger”, “Consument” en “Investeerder”. Het probleem is nu dat wij in ons gedrag tussen deze rollen niet echt consistent zijn. Als “burger” zijn we wellicht tegen een misstand als kinderarbeid, maar als “consument” kopen we wel kleding bij bedrijven die het niet zo nauw nemen met internationale afspraken over kinderarbeid. En als “investeerder” belegt ons pensioenfondsbestuur dan misschien ook nog eens in diezelfde bedrijven omdat ze zo lekker veel winst maken en weinig belasting betalen. Maar ondertussen verwachten we als “burger” wel dat de politiek iets doet aan het tegengaan van kinderarbeid in Zuidoost-Azië en dat de politiek iets doet aan het feit dat multinationals in de praktijk nog nauwelijks belasting betalen. Een goed begin van ‘hedendaags activisme’ zou kunnen zijn om te proberen om de drie rollen, “burger”, “consument” en “investeerder” beter op elkaar af te stemmen. Bijvoorbeeld door geen producten te kopen van bedrijven die geen belasting betalen, over te stappen naar een andere bank als het bonusbeleid ons niet bevalt, of zelf zonnepanelen op ons dak te leggen om minder afhankelijk te worden van fossiele energie. Wellicht slaan we dan twee vliegen in één klap: we doen daadwerkelijk iets aan het oplossen van onrechtvaardigheden in de wereld én – hopelijk – wordt de wereld weer ietsje beter. Dus: vertrouw op de eigen kracht van mensen en op een beetje hedendaags activisme!   Wouter Koolmees is D66-Tweede Kamerlid.   Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen. - - Dit artikel verscheen in idee nr. 4 2014: Hedendaags activisme, en is te vinden bij het onderwerp activisme.