Feiten en cijfers – Identiteit
Dit artikel bevat grafieken en tabellen. Lees hier het pdf voor de tabellen.
Identiteit & Nationaliteit: Dubbele paspoorten
‘Dé Nederlander bestaat niet’, zei Prinses Máxima in 2007 tijdens de introductie van het WRR-rapport Identificatie met Nederland. Maar onderzoek van wereldpanel en peil.nl wees uit dat 65% van de Nederlanders in binnen- en buitenland vond dat er wel een Nederlandse identiteit is. Of dat nu wel of niet zo is, mensen identificeren zich vaak met hun land van herkomst, en nationaliteit is veelal een onderdeel van iemands identiteit. Maar wat als je twee nationaliteiten – en dus twee paspoorten – hebt? Hoewel dit sinds 1997 niet meer is toegestaan in Nederland, zijn er zoveel uitzonderingen op de regel dat 4 op de 5 mensen hun tweede paspoort alsnog hebben kunnen behouden. In Nederland wonen op dit moment ruim 1,1 miljoen mensen met een dubbel paspoort, waarvan meer dan de helft ook een Turks of Marokkaans paspoort heeft. 60% van de Nederlanders boven de 18 is tegen de dubbele nationaliteit, en 70% vindt dat ministers geen dubbele nationaliteit zouden mogen hebben. Zo’n 90% van de PVV-stemmers en bijna 80% van de VVD-stemmers is tegen een tweede paspoort, tegenover GroenLinks met 40% en PvdA-stemmers met zo’n 45%.
Identiteit & Nature vs. Nurture: Beroepskeuze
Hoe maakbaar zijn we, en in hoeverre kunnen we onze eigen identiteit scheppen? Veel aspecten die een groot deel uitmaken van onze identiteit kunnen we niet zelf kiezen. Volgens Dick Swaab (zie ook het vorige nummer van Idee, de ‘Vrije Wil’) is bijna alles al bepaald in de baarmoeder en onze genen; anderen zijn wat optimistischer over de self-made man. Zo zijn er typische ‘mannen’- dan wel ‘vrouwenberoepen’ zoals loodgieter en verpleegster . Maar klopt dat wel? Het lijkt er wel op (zie figuur). Toch zijn er ook bij dit soort onderzoeken kanttekeningen te plaatsen. Tegenover boeken als Wij zijn ons brein en Mannen komen van Mars, vrouwen komen van Venus staan veel onderzoeken die aantonen dat ouders onbewust hun kinderen beïnvloeden om seksegedrag te vertonen. Zo scoren mannen beduidend hoger op ruimtelijk inzichttestjes als ze van tevoren horen dat ze getest worden op vaardigheden die nodig zijn bij vliegtuigmechanica, nucleaire engineering en navigatie dan als ze voor hetzelfde testje te horen krijgen dat ze getest worden op vaardigheden verwant aan kledingontwerp, bloemschikken en breien. Ook scoren vrouwen hoger op wiskundetests als ze eerst worden ingefluisterd dat mannen en vrouwen even hoog scoren op deze test. Onze identiteit is, if anything, fluïde.
Identiteit & Politiek: Stemgedrag
‘Een typische VVD’er’; ‘een echte PVV’er’;‘een GroenLinks opmerking’; een ‘linkse hobby’; een ‘rechtse bal’. We weten wat ermee bedoeld wordt, maar ook weer niet. De stereotypen die gepaard gaan met stemgedrag zijn hardnekkig. En in hoeverre kloppen ze? Synovate deed er onderzoek naar en vond het volgende: de D66’er is een hoogopgeleide (54%) man (61%) tussen de 25 en 34 (31%) die bovenmodaal verdient (54%) en een eigen huis heeft (65%). Daarmee heeft D66 het grootste deel hoogopgeleide kiezers, tegenover de PVV, die het laagst opgeleid zijn (47%). De inkomens van het merendeel van de PVV- (32%) en SP-stemmers (40%) zijn onder modaal. Het grootste deel van de stemmers op de VVD (50%), CDA (51%) en PVDA (38%) verdienen allemaal bovenmodaal. Alle partijen trekken grotendeels mannen (D66 op kop) behalve de PvdA (35% vrouw) en de SP (58% vrouw). En wat valt er te zeggen over mensen die überhaupt stemmen? Blijkbaar vooral hoogopgeleide, goed verdienende mannen.
Identiteit & Vrije tijd: Profiel
‘Ik hou van een feestje, maar kan ook goed een avond op de bank tv-kijken. Ik ben gek op lekker eten en gezellig samen koken. Ook hou ik van reizen, sporten, en cultuur…’ We kunnen online onze eigen ‘profielen’, online identiteiten, aanmaken en beheren. Inmiddels zijn we online dusdanig wegwijs dat we via online profielen al een identiteitsbepaling maken van anderen. In een onderzoek van het SCP uit 2005 komt het volgende naar voren over wat mensen écht belangrijk vinden in het leven (zie figuur). Hiertegenover staat een onderzoek van het SCP in hetzelfde jaar over hoe Nederlanders hun vrije tijd invullen: Verreweg het meeste aantal uur gaat naar ‘media’ (18.9 uur), twee keer zoveel als aan sociale contacten (9.1 uur). Vrijwilligerswerk, informele zorg en kerkbezoek is 1.8 uur per week.
Identiteit & Religie: Geloof
In Nederland identificeren nog steeds veel mensen zich met geloof, alhoewel we toch één van de meest geseculariseerde landen ter wereld zijn. Een geloof gaat vaak gepaard met een sterk gevoel van identiteit, zowel op persoonlijk als op groepsniveau. In 1960 was zo’n 31% calvinistisch of overig protestants, katholiek ruim 40% en geen kerkelijke gezindte 18%. De islam telde toen 0,0% van de bevolking. Inmiddels zijn die cijfers flink veranderd. Geen godsdienstige gezindte is van 18% naar 44% gegaan, de islam van 0% naar 5%. Dan zijn er nog veel mensen die nog ingeschreven staan bij een kerk, maar niet meer praktiserend gelovig zijn. Wel is er de laatste tijd een nieuwe trend te zien: er gaan weer meer mensen naar de kerk.
Samenstelling door Eline van der Mast.
Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen.
--
Dit artikel verscheen in idee nr. 3 2011: Liberalisme & identiteit en is te vinden bij het onderwerp feiten en cijfers.