Feiten & cijfers – De wereld als dorp
Onze wereld zou een dorp zijn geworden. Waar we vroeger weken deden over een reis per schip, stappen we nu in het vliegtuig en zijn in enkele uurtjes op de plaats van bestemming duizenden kilometers verderop. Bovendien heeft technologie als draadloze telefonie en internet de drempel naar verre oorden compleet laten verdwijnen. Familie in Canada? Geen probleem, bijkletsen is simpel mogelijk via Skype! Ook het bedrijfsleven zou de hele aarde als zijn speeltuin zien. De mogelijkheden lijken oneindig. Toch plaatsen sommigen hierbij hun vraagtekens. Hoe ‘geglobaliseerd’ is de wereld eigenlijk?
Samenstelling Laura van Dijk
Korte Lijntjes
Globalisering wordt soms wel spottend ‘Amerikanisering’ genoemd. Dit is het fenomeen dat de Amerikaanse cultuur in de hele wereld leidend zal worden; fastfoodketen McDonald’s is wereldwijd een begrip. In westerse landen komen bovendien steeds vaker elementen uit een Amerikaanse levensstijl naar voren; zo worden er grote aantallen Amerikaanse films en series bekeken. Op zulke momenten zijn de lijntjes tussen de continenten heel kort. Toch gaat het wat ver om te beweren dat dit voor de hele wereld geldt. In de omgeving van India zijn Bollywoodfilms – waar met ongeveer 1.000 films per jaar twee keer zoveel wordt geproduceerd als in Hollywood – veel populairder. Ook soaps – op het eerste oog een Amerikaans concept – doen het in de hele wereld goed. Vooral de Mexicaanse en Braziliaanse dramaseries worden wereldwijd het best bekeken; culturele verwevenheid lijkt een feit. Zo zat in de Filippijnen bijna de helft van de bevolking aan de buis gekluisterd voor de Mexicaanse soap Miramar. Al in 1996 werd de hoofdrolspeelster Thalia door tienduizenden fans én de Filippijnse president Fidel Ramos ontvangen. Ook in Ivoorkust was Miramar mateloos populair. Tijdens de Ramadan is in het land zelfs een keer het gebed verschoven, zodat fans de laatste aflevering niet hoefden te missen. Ook in het Midden-Oosten worden tijdens de Ramadan heel wat uurtjes achter de televisie doorgebracht. Het hele gebied is in die periode ‘verenigd’ via dezelfde soapseries. Tijdens de eerste twee weken van de Ramadan in 2011 schoten de kijkcijfers op televisie bijvoorbeeld omhoog met 30 procent (ipsos).
De wereld over in zes stappen
Volgens de Six degrees of separation-theorie zijn alle wereldburgers in slechts zes stappen met elkaar verbonden. In 1967 lukte het inderdaad om ‘ouderwetse’ post via ongeveer zes tussenpersonen overal ter wereld te bezorgen. Met de komst van internet en sociale media lijkt deze theorie des te aannemelijker. Volgens een onderzoek van Facebook (2011) is de gemiddelde afstand tussen al hun gebruikers zelfs 4,74 personen. Niet alleen de afstand tussen mensen lijkt kleiner te worden, ook consumeren gaat steeds gemakkelijker. Zo kunnen alle 157 miljoen leden van Ebay voor $2 een telefoonhoesje vanuit Azië in hun brievenbus krijgen. Veilingsite Ebay is met een jaarlijkse winst van $17,9 miljard daarom een goed voorbeeld van de trend die sinds ongeveer 1960 zichtbaar is: de wereldwijde handel is enorm toegenomen.
Oost west, thuis best
Toch is de wereld met een evenaar van 40.075 km ook best groot. Hoewel de wereldwijde handel enorm is gegroeid, bedragen directe buitenlandse investeringen nog geen 10% van het totale aantal van alle investeringen. En de mogelijkheden van technologie als draadloze telefonie worden ook niet volledig benut: slechts 2% van het totaal aantal gebelde minuten gaat over grenzen. Tellen we daar internettelefonie bij op, komt het percentage op 6-7% (P. Ghemawat, 2012). Wat blijkt? Hoe verder mensen ergens vanaf wonen, hoe minder de interesse erin. Ook het vertrouwen in een gebied neemt af, naar mate de afstand groter wordt. Zelfs Facebook – dé manier om wereldwijd vrienden te maken – voldoet niet aan de verwachtingen. Maximaal 15% van iemands Facebookvrienden leven in een ander land (P. Ghemawat, 2012). Wat de boer niet kent, eet hij niet Honderd jaar geleden was de wereld meer geïntegreerd dan nu, laat Kevin O’Rourke (2007) van het Trinity College Dublin in zijn onderzoek zien. Toen werden in het bijzonder migratiestromen minder belemmerd. Daar valt nog veel winst te behalen in onze ‘geglobaliseerde’ wereld, want mensen blijken vooral lokaal georiënteerd. Van de personen die in 2013 in Nederland verhuisden, bleven er zes op de tien binnen dezelfde gemeente wonen. Ook de Nederlanders die verder weg verhuisden, gingen er veel niet ver: 60% bleef binnen dezelfde provincie, en 27% verhuisde naar een aangrenzende provincie (CBS, 2014). Ook McDonald’s speelt handig in op de hang naar het lokale. De fastfoodketen mag dan een Amerikaans concept zijn, het menu wordt overal aangepast aan de lokale voorkeuren. In het Midden-Oosten verkopen ze bijvoorbeeld in plaats van de welbekend ‘BigMac’ de ‘McArabia’: een pitabroodje gevuld met kip of rund, veel groente en knoflookmayonaise. De McDonald’s in India verkoopt een vegetarische burger gemaakt van aardappelen, erwten en veel specerijen, de zogenaamde ‘McAloo Tikki Burger’. En in Nieuw-Zeeland is de ‘Kiwiburger’ erg populair: een runderburger met sla, tomaat, ei, kaas, ui, gekookte bieten en saus op een geroosterd melkbroodje. Ditzelfde trucje wordt toegepast door Coca Cola. Het drankje wordt in Mexico met rietsuiker gezoet, terwijl ze in de Verenigde Staten daarvoor maïssiroop gebruiken. Dat mensen een voorkeur hebben voor het bekende, blijkt ook uit de grote hoeveelheid lokale muziek die men luistert. - - Dit artikel verscheen in idee nr. 3 2015: Een veranderende wereld, en is te vinden bij het onderwerp feiten en cijfers.