Lees hier het pdf van dit artikel.
De productie van dierlijke eiwitten behoort tot de meest milieu-belastende onderdelen van het voedselpakket. Extra problematisch hierbij is dat niet alleen het aantal aardbewoners groeit naar 9 miljard in 2050, maar dat door de economische groei in opkomende landen er naar schatting zo’n 3 miljard veeleisende consumenten uit de middenklasse bij komen. De beschikbare landbouwgrond, de zoetwater-voorraad en biodiversiteit zullen in de toekomst onder druk komen te staan wanneer we er niet in slagen ons verbruik van dierlijke eiwitten om te buigen naar een meer duurzaam, plantaardig dieet. In het D66-Verkiezingsprogramma staat een zogeheten ‘vleestaks’ als maatregel om duurzame consumptie te bevorderen. Is dit een goede sociaal-liberale maatregel?
Samenstelling:
Marijn Bosman
Duurzaam consumeren bevorderen met een extra belasting op vlees is NIET sociaal-liberaal
De tegenstanders van de ‘vleestaks’ verenigen zich hoofdzakelijk in twee argumenten. Ten eerste vinden zij dat de staat geen actieve rol heeft in de individuele keuzes van Nederlanders om wel of geen vlees te eten. Ten tweede stellen zij vragen bij de effectiviteit ervan: milieudruk door vleesconsumptie is een mondiaal probleem en het is alleen maar nadelig voor Nederland als het hier in zijn eentje actie op onderneemt.
Met betrekking tot het eerste argument, menen de tegenstanders dat duurzaam gedrag niet van bovenaf opgelegd moet worden. In plaats daarvan moeten voor- en nadelen van bepaald gedrag op een open en eerlijke manier worden gecommuniceerd. Zo zullen de meeste mensen vanzelf de juiste keuzes maken. Een leraar uit het middelbaar onderwijs schrijft: ‘Een vleestaks vind ik strijdig met het sociaal-liberale grondbeginsel met betrekking tot de vrijheid om zelfstandig tot keuzes te komen.’ Een copywriter vult aan: ‘Ik vind dat de overheid zich niet actief met individuele keuzevrijheid moet bemoeien. De overheid heeft vooral een voorlichtingstaak.’
Als Nederland in zijn eentje een vleestaks invoert, maakt het geen verschil voor het milieu, zo luidt het volgende argument van de tegenstanders. Het zou de Nederlandse burgers, koopkracht en economie benadelen, maar per saldo weinig maatschappelijke baten opleveren. Dit strookt niet met een effectieve en efficiënte overheid als sociaal-liberaal principe. Daar bovenop komt nog dat om effectief te kunnen zijn, de heffing zo hoog zou moeten zijn, dat de maatregel sociaal onwenselijk wordt, want ‘vlees eten moet geen statussymbool worden’ voegt een forumbezoeker toe.
Om bovenstaande redenen menen de tegenstanders dat de gemiddelde Nederlander geen baat heeft bij een extra belasting op vlees vanuit een duurzaamheidsoogpunt. Een enkeling vindt het gezondheidsargument wel overtuigend. Een oud-raadslid uit Zwolle geeft aan nog wel bereid te zijn om een hogere belasting te betalen als vleesconsumptie directe gevolgen heeft voor zijn persoonlijke gezondheid: ‘Ik zou het alleen reëel vinden om een hogere prijs voor vlees te betalen als het volgens mijn huisarts aanwijsbare gezondheidsklachten veroorzaakt.’ Persoonlijke vrijheid wordt zo wel geborgd.
Duurzaam consumeren bevorderen met een extra belasting op vlees is WEL sociaal-liberaal
Volgens de voorstanders van de vleestaks is ‘rechtvaardigheid’ een doorslaggevende factor.
Ze willen de keuzevrijheid van latere generaties beschermen en voorkomen dat vervuiling en druk op landgebruik de wereld zodanig aantast dat de leefbaarheid in de toekomst minder wordt. Ze willen niet wachten op mondiale consensus, maar vinden dat Nederland als een welvarend land meer verantwoordelijkheid draagt en juist een voorbeeld zou moeten geven.
Een vrijwilliger bij een gehandicaptenorganisatie: ‘Als individuele consument moet je alle kosten die je aankoopgedrag veroorzaken betalen, inclusief de milieulasten. Het hoort gewoon in de kostprijs van het product te zitten.’ Onverantwoord omgaan met het milieu zou toekomstige generaties beperken in hun keuzevrijheid. Dat maakt belastingen op voedsel met hoge maatschappelijke kosten volgens hem een sociaal-liberaal principe. Hij krijgt bijval van een student Politieke Economie die daarnaast vindt dat belasting op voedsel niet alleen bepaald moet worden door de milieudruk maar ook door gezondheidseffecten en de daaraan gerelateerde zorgkosten.
Op de milieudruk van vlees op wereldwijde schaal heeft een Nederlandse vleestaks weinig invloed, geven de voorstanders toe. Maar zij vinden dat Nederland als een van de rijkste landen ter wereld een grote verantwoordelijkheid draagt. We zouden daarom niet moeten wachten tot de gehele wereld eensgezind hetzelfde gaat doen en dan pas volgen. Als Nederland zelf een begin maakt en ervaring opbouwt dan kan ons land dit standpunt ook internationaal promoten, denken de voorstanders. ‘Als je 200 jaar geleden beweerde dat een werkloze een uitkering moest krijgen van de staat, vrouwen mochten stemmen of de slavernij zou moeten worden afgeschaft, dan kreeg je dezelfde kritiek voor je kiezen als nu de tegenargumenten ten aanzien van de belasting op milieuvervuilend vlees luiden. Ik denk niet als Nederlander, maar als wereldburger’, geeft de gehandicaptenverzorger aan. Keuzevrijheid kan alleen bestaan als individuen zich verantwoordelijk voelen voor de wereld om hen heen.
D66 is een sociaal-liberale partij, met als uitgangspunt de vrijheid van het individu in samenhang met zijn sociale omgeving (
societas: bondgenootschap en
libertas: vrijheid). De invulling van dit sociaal-liberale gedachtegoed leidt echter niet per definitie tot eenduidige standpunten. In de rubriek ‘Debat’ tast
Idee de verschillende afwegingen en invalshoeken onder D66-leden af. Iedere editie lanceert de redactie een debatstelling op Plein66 en LinkedIn die aansluit bij het themanummer. De discussie die dit tot gevolg had, wordt in dit artikel samengevat.
Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik
hier voor meer info en abonnementen.
– –
Dit artikel verscheen in
idee nr. 4 2013: Duwtjes in de goede richting, en is te vinden bij de onderwerpen
belastingen, debat en
duurzaamheid. 