Lees hier het pdf van dit artikel.
D66 streeft van oudsher naar transparant en betrouwbaar bestuur, waarbij politici en bestuurders afrekenbaar zijn op de door hen bereikte resultaten. Het meten van (de kwaliteit van) dat bestuur verschaft ons hier inzicht en informatie over. Hoe kun je daar nu op tegen zijn?! Toch zitten er nog wel wat haken en ogen aan al dat meten. Het kan onze perceptie op de werkelijkheid veranderen. Door meten worden sommige zaken helder terwijl andere zaken juist worden versluierd. Bovendien bestaat het risico dat de meetcriteria het beleid gaan sturen en niet andersom. Hoe vinden we de juiste balans? Lees hier de mening van D66-leden in debat: openbaar bestuurders moeten wel / niet beoordeeld worden op meetbare resultaten.
Samenstelling:
Marijn Bosman
Openbaar bestuurders moeten WEL beoordeeld worden op meetbare resultaten
In de eerste plaats is het, volgens voorstanders van deze stelling, in ieder geval belangrijk om de kosten te bepalen/meten voordat je keuzes maakt als bestuurder. Het is goed mogelijk te meten hoeveel je bespaart door de AOW-leeftijd te verhogen, hoeveel het kost om een nieuw gebouw neer te zetten of juist een oud gebouw aan te passen. Een bestuurder kan vervolgens afgerekend worden op de maatschappelijke kosten en baten die het gevolg zijn van beleid, waar hij immers toch voor is aangesteld.
Bovendien hebben meetbare resultaten een praktisch voordeel. Ze dienen als indicatie voor een bestuurder omdat hij/zij niet overal tegelijk kan zijn en het dus wel met afgeleide informatie moet doen. Voor de burger aan wie de bestuurder verantwoording moet afleggen werken meetbare resultaten eveneens, want die heeft dan een indicatie of een bestuurder doet wat hij/zij belooft. Ten derde worden keuzes bovendien makkelijker op de werkvloer als bestuurders vooraf afspraken hebben gemaakt over de doelstellingen. Er is heel veel dat gedaan moet worden bij openbaar bestuur, maar de middelen zijn beperkt. Een gemeenteambtenaar meldt: ‘Ambtenaren weten met duidelijk geformuleerde resultaten wanneer zij het goed doen.’
De voorstanders concluderen: een bestuurder is er om te sturen, dus om keuzes te maken. Een goede bestuurder is een bestuurder die zijn doel heeft behaald, en dat kan overleggen aan volksvertegenwoordigers, kiezers en andere stakeholders. Concrete resultaten, doelstellingen en
key performance indicators (KPI’s) zijn daarvoor een goede start, met de kanttekening dat deze vooral benaderd moeten worden als indicatie en geen absoluut criterium voor kwaliteit.
Openbaar bestuurders moeten NIET beoordeeld worden op meetbare resultaten
Sturen op kwantiteit komt de kwaliteit vaak niet ten goede, benadrukken de meeste tegenstanders. Men schrijft over bijvoorbeeld het belonen van het aantal afgestudeerden bij hogescholen, waardoor de exameneisen naar beneden gingen en dus de kwaliteit van onderwijs zakte. Ook de NS wordt genoemd, waar men wordt afgerekend op het percentage treinen dat op tijd rijdt. Het gevolg is dat treinen uit de dienstregeling worden gehaald als de vertraging oploopt. De passagiers moeten dan de volgende trein nemen, en hebben uiteindelijk een grotere vertraging terwijl de NS volgens de cijfers punctueler rijdt.
Niet alles is smart (Specifiek, Meetbaar, Aanvaardbaar, Realistisch en Tijdgebonden) te maken. In de eerste plaats weet je nooit zeker of hetgeen je meet de goede indicator is voor de sturing die je wilt geven. ‘Jaren geleden was ik voor een petrochemisch bedrijf bezig met het verminderen van het aantal milieuklachten’, schrijft een D66’er. Dit deed men door de meetbare stinkende stiffen beter af te vangen. ‘Stoffen die giftig maar reukloos waren gingen wel gewoon de lucht in.’ Hier boden de meetbare resultaten dus een schijnzekerheid. Ten slotte geeft een lobbyist uit de bouwsector aan dat alle administratie (registratie administratie, certificatie) erg kostbaar is: ‘Ik ben er niet van overtuigd dat al het meten tot kwaliteitsverbetering leidt’. Meetbare doelstellingen zouden daarom niet gebruikt mogen worden als afrekeninstrument omdat dit leidt tot kostbare, ineffectieve verantwoordingsprocedures. De tegenstanders concluderen dat sturen op meetbare resultaten niet werkt. Maar het bleek lastig voor het tegenkamp om met alternatieve methoden voor transparant en afrekenbaar bestuur te komen. ‘Ik trek deze conclusie niet met plezier. […] Cijfers zijn noodzakelijk maar ze deugen niet als afrekeningsmaatlat voor het beleid, laat staan voor bestuurders. Voor mij is het een ongemakkelijke waarheid.’
D66 is een sociaal-liberale partij, met als uitgangspunt de vrijheid van het individu in samenhang met zijn sociale omgeving (societas; bondgenootschap en libertas: vrijheid). De invulling van dit sociaalliberale gedachtegoed leidt echter niet per definitie tot eenduidige standpunten. In Debat tast Idee de verschillende afwegingen en invalshoeken onder de leden af. Iedere editie lanceert de redactie een debatstelling op Plein66 en LinkedIn die aansluit bij het themanummer. Dit artikel vormt de neerslag van de discussie die dit tot gevolg had.
Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik
hier voor meer info en abonnementen.
– –
Dit artikel verscheen in
idee nr. 5 2012: Meten is weten, en is te vinden bij het onderwerp
debat. 