Charitas
Lees hier het pdf van dit artikel.
Door Marijke Mous
Charitas is een leuk Grieks woord. Het associeert met blijdschap, schoonheid en vriendschap. En de uiting daarvan. ‘Charisma’ heeft nog steeds die stralende betekenis. Erasmus achtte de Griekse vertaling van het Nieuwe Testament de meest zuivere en nam die als uitgangspunt voor zijn verlichte ideeën. De Nederlandse scholastici en bijbelvertalers waren uit een ander hout gesneden. Die hanteerden een ander idioom. Kozen voor het woorden als ‘liefdadigheid’ of, erger nog, ‘aalmoes’. Aalmoes stamt af van het Griekse woord voor medelijden. Twee culturen: in de ene doe je iemand een plezier als je hem iets geeft, in de andere stel je een goede daad door met iemand mee te lijden. Door weldoen werk je aan je eigen heil.
Met het heil van de Nederlanders zit het wel goed, zo bleek maar weer bij de opbrengst van de hulpactie voor de slachtoffers van de aardbeving op Haïti. Niet alleen gingen de beurzen van de burgers open, maar er ontstond een vloedgolf (nee, niet wéér die tsunami) van media-aandacht. Geen detail van het menselijk leed te gruwelijk, geen beeld te aangrijpend, geen lot te huiveringwekkend. Als kevers ploegden ze door de mest. De immer opgefokte Joost Eerdmans leidde een discussie op de radio over de stelling dat er bij die actie veel te veel geld was opgehaald. Daar kon op Haïti niks van terechtkomen. Voor het gemak deed hij maar alsof al die miljoenen, miljarden uit al die landen, regelrecht naar de mensen daar werd overgemaakt, dat scheelt weer nuance. Er ontstond een geanimeerd debat en allerlei bellers. Er bleek een comité tegen goede doelen gekte te bestaan, het CTGD! Een aanhanger van Joost betuigde adhesie met de stelling en riep laatdunkend dat mensen alleen maar geld overmaakten om hun geweten te sussen. Dat verbaasde mij. Ik vroeg mij af hoe een mens zich in hemelsnaam schuldig kan voelen over een natuurramp ergens op de wereld. Ten slotte ging er het lichtje op. Een duidelijk voorbeeld van puur calvinisme! Op een christelijk geweten zit altijd wel een nare vlek, een zwarte ongetwijfeld. Ieder mens heeft wel iets goed te maken. Giro 555 is uitgevonden voor wie niet kan biechten.
Maar wie aldus zijn blazoen oppoetst wil natuurlijk wel even weten dat er geen parels voor de zwijnen worden gegooid, of water naar de zee gedragen. Dat is altijd zo geweest. Liefdadigheid komt niet onvoorwaardelijk. Niet aan achvaderlief, of aan andere mensen met verwerpelijke gewoontes. En liefst in eigen kring, zodat erop kan worden toegezien dat alleen rechtschapen nood wordt gelenigd.
Na de periode waarin ‘steun’ ‘uitkering’ ging heten en een recht werd, keren wij terug naar die oude calvinistische waarden. De voc-mentaliteit zal ik maar zeggen. De schuldvraag zal steeds vaker worden gesteld. En wie schuld heeft moet boeten, zal zuchten onder betutteling of anders is het dikke bult of oprotten. Joost maakt zich zorgen en velen zullen volgen. Zorgen over parels voor voodoo beoefenaars, die arm zitten te wezen onder een corrupt regime, bijvoorbeeld. Let wel: zorgen over de parels…
Dit artikel verscheen in idee nr. 1 2010: Armoede. Meer artikelen lezen uit idee? Neem nu een abonnement!