Burgerschap. Een sociaal-liberale visie

‘Burgerschap’ is hot. ‘Meer’, ‘beter’ of ‘ander’ burgerschap zou de sociale cohesie in Nederland herstellen, migranten laten integreren, radicalisering stoppen, en jonge mensen kennis van de democratie bijbrengen. Maar is die belofte gerechtvaardigd? Met het essay Burgerschap. Een sociaal-liberale visie geeft de Mr. Hans van Mierlo Stichting tegen de achtergrond van het huidige debat nader invulling aan een sociaal-liberale opvatting van burgerschap. Centraal staat de vraag wat burgers bindt en wat hen tot een gemeenschap maakt. De auteurs beargumenteren dat burgerschap voor sociaal-liberalen begint bij het besef dat vrijheid vraagt om wederkerigheid: burgers stellen elkaar in staat om vrij te leven. Dat vraagt om een gezamenlijke inzet van mensen.

Het essay bestaat uit drie delen. Hoofdstuk 1 is een begripsverkenning. De vraag ‘wat is burgerschap?’ vindt haar basis in de eerste samenlevingen waarin groepen mensen zichzelf verenigden in een gemeenschap. Door de eeuwen heen zijn vele verschillende antwoorden gegeven op deze vraag. Dit hoofdstuk beschrijft kort hoe het denken over burgerschap zich historisch heeft ontwikkeld, wat de belangrijkste politiek-theoretische visies op burgerschap zijn, welke vraag die gemeen hebben, en hoe die visies terug zijn te vinden in het huidige debat.

Hoofdstuk 2 schetst een sociaal-liberale begripsopvatting van burgerschap. Het geeft een antwoord op de vraag wat een sociaal-liberale visie op burgerschap is en hoe die visie zich verhoudt tot de in het eerste hoofdstuk genoemde burgerschapsopvattingen. Het beschrijft wat burgers onderling verbindt, welk gedrag we mogen verwachten, en welke kennis en vaardigheden daarvoor van belang zijn. Bovendien stipt dit hoofdstuk fundamentele normatieve kwesties aan, zoals de grenzen van tolerantie, de plaats van religie in de samenleving en het belang van internationale mensenrechten.

In hoofdstuk 3 volgt een uitwerking van hoe de in het tweede hoofdstuk geformuleerde sociaal-liberale visie op burgerschap vorm kan krijgen. Dit hoofdstuk concentreert zich op een drietal terreinen: onderwijs, het publieke domein, en democratische besluitvorming. Op die drie terreinen wordt geschetst hoe een soms abstracte sociaal-liberale visie op burgerschap kan worden bevorderd in de praktijk.

Dit essay gaat niet in de eerste plaats over wetgeving of politiek beleid. Het is de uitwerking van een visie op hoe we zouden moeten samenleven. Wat we van elkaar verwachten naast het gegeven dat iedereen zich aan de wet heeft te houden. Het debat over burgerschap vormt zo in wezen de onderstroom van talloze andere debatten die in Nederland vaak op het scherpst van de snede worden gevoerd en waarin ook sociaal-liberalen hun plaats moeten bepalen.

Burgerschap. Een sociaal-liberale visie kunt u hier bestellen. Prijs: € 12,95 (exclusief verzendkosten). De publicatie is ook hier als PDF te downloaden. Een podcast over dit thema is hier te vinden. Contactpersoon: [email protected]