Lokaal ideaal: Den Haag

Welke gevolgen heeft landelijke wetgeving voor sociaal-liberale politiek op lokaal of regionaal niveau? 
 
‘We snakken naar landelijke wetgeving voor arbeidsmigratie’
 
Door Carina Kralt-Bos 
 
Caroline Verduin, raadslid in Den Haag, over het gebrek aan landelijke wetgeving om arbeidsmigratie in goede banen te leiden en de gevolgen die dat heeft voor een stad als Den Haag. 
 
Hoeveel arbeidsmigranten telt Den Haag?
‘Eén op de tien Hagenaren, 60.000 in totaal, is arbeidsmigrant. Een gigantisch aantal, zeker als je bedenkt dat ze vaak in de schaduw van onze samenleving leven. Velen kennen de regels niet, spreken de taal niet en worden slachtoffer van uitbuiting. Ze blijven voor de gemeente en de politiek in veel opzichten onzichtbaar.’ 
 
Waar werken en wonen de Haagse arbeidsmigranten? 
‘Ze werken in sectoren als de schoonmaak, distributiecentra, infrastructuur en in de kassen van het Westland. Ze wonen voornamelijk in de traditionele volkswijken waar de huren laag zijn. De woonomstandigheden zijn vaak slecht, onder meer door overbewoning. Ik woon zelf in zo’n wijk en zie de leefbaarheid met de dag verslechteren: verloederende huizen, afval op straat en overlast van vele busjes die dagelijks de wijk in- en uitrijden. In Den Haag hebben we een speciale ‘pandbrigade’ die de veiligheid van panden controleert en onder andere toeziet op de huisvesting van arbeidsmigranten. Zij doen geweldig werk, maar hun capaciteit is onvoldoende om álle panden te controleren waar arbeidsmigranten verblijven. En dat weten de verhuurders ook.’
 
‘Dan telt Den Haag ook nog een paar honderd dakloze arbeidsmigranten. Een klein deel zwerft door de stad maar de meesten zoeken elkaar op en verblijven in tentjes in het Haagse Bos, het Westduinpark en achter Madurodam. Ook hier is sprake van verloedering, vervuiling en soms ook van gevaarlijke situaties. Stichting Barka ontfermt zich over deze groep en biedt perspectief op terugkeer naar land van herkomst. Een deel van de arbeidsmigranten maakt hier gebruik van. De stichting doet wat ze kan, maar zolang het systeem niet wordt aangepakt, blijft de groep dakloze arbeidsmigranten groeien.’
 
Is huisvesting het enige knelpunt binnen de gemeente?
‘Nee, ook voor het onderwijs zijn er gevolgen. De scholen in de volkswijken, waar de meeste kinderen van arbeidsmigranten naar toe gaan, kampen vaak al met hoge werkdruk, lerarentekort en taalachterstanden door de samenstelling van het leerlingenbestand. Er is een wirwar aan subsidies en de nieuwkomersklas is onvoldoende, zeker voor kinderen die op latere leeftijd komen. Daarnaast houden sommige arbeidsmigranten hun kinderen thuis, of brengen ze ze al om zes uur ’s ochtends naar het schoolplein.’ 
 
Wat is volgens jou de belangrijkste oorzaak van deze problemen?
‘Vaak zijn bedrijven of uitzendbureaus óók de huurbaas en is het arbeidscontract gekoppeld aan het huurcontract. Verlies van werk betekent ook verlies van de woning. In Den Haag zijn 1.600 uitzendbureaus actief. Daar zitten goede tussen, maar ook bureaus waar sprake is van wiswassen en ondermijning, met arbeidsmigranten als de belangrijkste slachtoffers. We betalen als stad een hoge prijs en schieten nu te kort in toezicht en handhaving. Daarom snakken we naar landelijke wetgeving die de problemen aanpakt.’ 
 
Welke landelijke wetgeving omtrent arbeidsmigratie is er nu?
‘Die is er niet of nauwelijks. En dat terwijl al in 2011 het eerste rapport van de tijdelijke parlementaire commissie Arbeidsmigratie verscheen. De commissie schrok van het grote aantal malafide uitzendbureaus en de slechte, soms schrijnende huisvesting van arbeidsmigranten. Bijna tien jaar later deden Emile Roemer en zijn Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten opnieuw onderzoek. Toen bleek de situatie nauwelijks veranderd. Het Aanjaagteam adviseerde om arbeidsmigranten minder afhankelijk te maken van uitzendbureaus en kwam met vijftig concrete aanbevelingen. Daar is nog altijd weinig mee gedaan.’
 
‘Afgelopen november kondigde het kabinet een nieuwe aanpak van arbeidsmigratie aan. Het doel is een sociale, hoogwaardige en innovatieve economie waarin arbeidsmigratie maar beperkt nodig is. Dat is op zich niet verkeerd, maar hoe zit het met de mensen die hier al werken en wonen? Hoe lossen we hun problemen op? Er zijn twee wetten in de maak: de Wet goed verhuurderschap en de certificeringsplicht voor uitzendbureaus. Ik ben steeds sceptischer over deze laatste wet, die de rotte appels onder de uitzendbureaus moet aanpakken. De wet wordt steeds uitgesteld. Dat het zo lang duurt, biedt de malafide uitzendbureaus de mogelijkheid om de mazen in de wet te vinden. En zo gaat het steeds. Wetgeving duurt lang en de betrokken partijen anticiperen daarop.’ 
 
Welk effect heeft het gebrek aan wetgeving op lokaal sociaal-liberaal arbeidsmigratiebeleid?
‘Dat staat al lange tijd onder druk. We hebben bedrijven, uitzendbureaus en verhuurders te lang te vrij gelaten en de arbeidsmigranten laten vallen. Het wordt de hoogste tijd dat daar verandering in komt. Daarom varen we in Den Haag nu meer onze eigen koers. In het najaar van 2023 is het actieprogramma Arbeidsmigratie in goede banen gelanceerd. Dit plan bestaat uit zeven pijlers, waaronder informatievoorziening en voorlichting, registratie, huisvesting en aanpak van misstanden en uitbuiting. Daarnaast zoeken we samenwerking met omliggende gemeenten voor een regionale aanpak. Om ook aandacht te hebben en houden voor de kinderen van arbeidsmigranten, heb ik afgelopen juni het actieplan Kinderen van arbeidsmigranten gepresenteerd met acht concrete voorstellen om hun positie te verbeteren.’
 
‘Het belangrijkste is en blijft dat we arbeidsmigranten uit de schaduw van onze samenleving krijgen. Dat begint met onder ogen zien hoeveel mensen in onze stad worden uitgebuit.’