De complexe logica van ‘Het Simplisties Verbond’

Lees hier het pdf van dit artikel. Door Kees Verhoeven De wereld is ingewikkeld. Of wordt in ieder geval zo door mensen ervaren. En het is er de afgelopen eeuwen niet eenvoudiger op geworden. Een razende reeks uitvindingen en technologische revoluties maakten onze wereld steeds rijker geschakeerd. Het is alsof het toenemend aantal tandwieltjes al maar sneller gaat draaien. Liberalisering. Mondialisering. Juridisering. Digitalisering. Flexibilisering. Zolang de mensen de mensheid nog kunnen bijbenen, hoeft het al­lemaal geen probleem te zijn. Maar dat is helaas niet altijd het geval. Want de complicerende samenleving kent ook verliezers en roept tal van nieuwe vraagstukken op. Van economische aard. Van sociale aard. Van morele aard. Van medisch-ethische aard. Van allerlei aard eigenlijk. Het is natuurlijk aan ons allen om op deze vraagstukken passende antwoorden te vinden maar de politiek heeft hier zeker een specifieke verantwoordelijkheid. Het is bij uitstek aan volks­vertegenwoordigers om ideeën te formuleren die helpen de maatschappelijke dynamiek het hoofd te bieden. Jazeker, het is aan raadsleden, wethou­ders, gedeputeerden, Kamerleden, Europarlementariërs en ministers om de weg te wijzen. Of in ieder geval richting aan te geven. U begrijpt, dit vraagt om het grote werk. Verha­len. Visies. Vergezichten. Maar daar ontbreekt het nu juist nogal eens aan. Een veelgehoorde klacht van columnisten […] wetenschappers en andere watchers is in elk geval dat politici geen verstand van zaken hebben en dat ze zelden visionaire verhalen vertellen. Zodat ze bezig blij­ven met kleine dingetjes. Denk even aan het plan voor gratis kraanwater van GroenLinks. Maar zelfs ik (!) kreeg dit verwijt toen ik onlangs voor­stelde om duidelijke doelstellingen aan internationale handelsmissies te koppelen. Politiek met een kleine p, in een tijd van Com­plexiteit met een grote C. Waar komt deze para­dox vandaan? Ik doe een poging. In tegenstelling tot de redactie van Idee, hebben de meeste mensen niet zoveel met complexiteit. Complexe materie is onoverzichtelijk, vreet tijd en kost energie. En dat past niet in de huidige tijdsgeest van het hier en nu waarin directe bevrediging van behoeftes belangrijk is. De stayer met de lange adem is uit, we adoreren de sprinter. In plaats van de geleidelijke weg kiezen we voor de spoedcursus of het crash-dieet. Diepgravende achtergrondjournalistiek verruilen we voor het vluchtige nu.nl. En noodgedwongen door kijkcijfercommercie vinden veel media (ook bij de Publieke Omroep) dus dat complex niet concreet genoeg is. Omdat politici graag in het nieuws komen en omdat media toch graag over politiek berichten, wordt het probleem van complexiteit vaak opge­lost met versimpeling. In de verschijningsvorm van creatieve krantenkoppen, selectieve samen­vattingen, prikkelende vooraankondigingen, hapklare oneliners en pakkende soundbites. Liefst in lijn met wat de achterban graag hoort. Je kunt van mening verschillen over deze medialogica en onze mediacratie. Maar mij gaat het hier om het mechanisme dat toenemende complexiteit juist leidt tot simplificatie. Het is precies deze logica die Van Kooten en De Bie al in 1975 bracht tot de lijfspreuk van hun Simplisties Verbond: ‘Leef met vlag en wimpel. Maar hou het simpel!’. Het is waar. We moeten dingen niet nodeloos ingewikkeld maken. Maar omgekeerd is het jammer dat we steeds vaker versimpelen wat werkelijk complex is.   Kees Verhoeven is Tweede Kamerlid voor D66.   Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen. - - Dit artikel verscheen in idee nr. 1 2013: De complexe samenleving, en is te vinden bij het onderwerp media.