Ingezonden brieven

Lees hier het pdf van dit artikel. Werk als zelfontplooiing Diederik van der hoeven, Amsterdam ‘Alles flex’, een leuk thema van het maartnummer van de Idee. Ik heb de thema-artikelen echter met verbazing en teleurstelling gelezen. De invalshoek is uitsluitend economisch, sociologisch, psychologisch. Filosofische reflectie ontbreekt. Vooral over de rol van werk in ons leven. Arbeid is niet alleen inkomensverwerving maar ook zelfontplooiing – in een verhouding die per individu en zijn/haar werk verschilt. In navolging van Hanna Arendt (1958, The Human Condition) komt arbeid enerzijds voort uit noodzaak (het voorzien in het levensonderhoud) maar is het anderzijds een krachtige organisator van ons bestaan en niet in de laatste plaats een bijdrage aan onze identiteit. Arbeid is dus wezenlijk tweezijdig. Nadenken over de toekomst van werk vereist steeds het besef dat arbeid beide kanten heeft. Onze arbeidswetgeving wordt geheel bepaald door een beschouwing van arbeid als noodzaak. De toewijding tot het werk en het goeds dat dit aan de samenleving brengt, verdwijnt geheel uit zicht. Een flexibiliserende arbeidsmarkt versterkt dit alleen maar. Ik las laatst dat de tot flexibiliteit veroordeelde jongeren hun baan van dit moment vaak zien als een ‘rol’, de ultieme verwijdering van identificatie ermee. Ik zie een tweedeling ontstaan tussen mensen met vaste banen en redelijke bestaanszekerheid, mensen die de ruimte hebben om zich te ontplooien in hun functie en zich eraan kunnen toewijden; en anderen die niets anders voor zich zien dan de éne tijdelijke functie na de andere – in vele gevallen ook nog relatief onderbetaald. Alles wijst erop dat deze laatste groep nog sterk gaat groeien. We zouden een publiek debat moeten voeren over nieuwe arrangementen waarbij arbeid als zelfontplooiing centraal staat. Dat het Idee-nummer geen aanzet geeft tot het doorbreken van de huidige verstarring, dat is mijn uiteindelijke teleurstelling bij dit nummer. Wie moet die verstarring anders doorbreken dan wij en de anderen die bereid zijn om buiten de gebaande paden te gaan? De menselijke maat Gerard Bos, Maastricht In het maartnummer van Idee voeren Patrick van Schie (VVD) en Frank van Mil (D66) een interessant debat over de (historische) betekenis van het begrip sociaal-liberaal. Samen met een mooie weergave over de denkbeelden van Amartya Sen – deels afgezet tegen die van John Rawls, samen te vatten als: “de menselijke maat” (Sen) is meer relevant dan de inrichting van instituties (Rawls)” – geeft dit nummer van Idee een mooie inkijk in enkele grondbeginselen van D66. Sociaal is wat mij betreft ons doel. Liberaal het middel. We moeten– met hulp van de inspanningen van alle individuen – streven naar een sociaal te verantwoorden uitkomst: gelijke rechten en gelijke kansen voor een ieder (met broederschap heb ik niet zoveel, anders dan Van Mil). Daar waar vrijheid de kansen en rechten van anderen in het geding brengt overschrijdt ze haar grenzen. Daar waar wet- en regelgeving de vrijheid remt, overschrijdt ze haar ambities. Van Schie heeft mijns inziens gelijk dat D66 met haar verslaving aan Europa – en daarmee volstrekt overbodige wet- en regelgeving op alle niveaus – niet in het belang van haar liberale uitgangspunten opereert. Maar de VVD beperkt met haar conservatieve handelswijzen (milieu, vluchtelingen) het liberalisme tot de burgers van nu en die van dichtbij. Consequent in de vertaling van uitgangspunten naar de praktijk zijn politieke partijen vrijwel nooit. Daarom wilde Hans van Mierlo waarschijnlijk ook geen uitgangspunten benoemen,daar waar anderen toch wel behoefte hadden en hebben aan handvatten. Het punt is dat ‘de menselijke maat’ inbrengen, zoals Sen dat ook doet,een grote stap vooruit zou zijn voor D66. Want de vrachtwagenchauffeur in Nederland wordt door de EU-wetgeving wel beroofd van zijn baan. Dat dit goed is voor onze economie, maar voor het individu niet rechtvaardig voelt, kunnen wij als partij slecht uitleggen. De stelling dat er voor het sneuvelen van een baan als vrachtwagenchauffeur in Venlo vele banen bijkomen in de Rotterdamse haven is feitelijk juist. Maar daar is dan ook alles mee gezegd, zeker voor die vrachtwagenchauffeur. Een ommezwaai van Rawls naar Sen zou van grote waarde kunnen zijn voor onze partij. Sociaal, rechtvaardig, gelijkwaardig als doel; liberaal als middel, tenzij. Dat kan ik wel uitleggen bij een marktkraampje als er weer verkiezingen zijn.   Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen. - - Dit artikel verscheen in idee nr. 2 2015: De slag om duurzame energie.