Betoog programmabegroting 2024-2027

Voorzitter,

Vandaag staat de programmabegroting 2024-2027 centraal. Wij krijgen de kans samen keuzes te maken over onze directe omgeving. Dat is een grote verantwoordelijkheid. Het zijn keuzes in onze gemeente voor nu maar ook de toekomst. Die keuzes gaan niet alleen over u en mij, die gaan over ons allemaal. Over alle huidige maar ook toekomstige inwoners van onze gemeente. We leven hier samen, en maken keuzes met elkaar. Met veel inwoners van onze gemeente gaat het gelukkig goed. Echter hebben we een moeilijke periode achter de rug zoals; de coronaperiode, de inflatie, koopkrachtverlies en stijgende kosten. Tegelijkertijd hebben de gestegen energiekosten kwetsbaarheden rond armoede aan het licht gebracht daarnaast hebben veel van onze inwoners nauwelijks kans op een geschikte woning en leiden spanningen in de wereld tot vervelende situaties. We worden met z’n allen hard op de feiten gedrukt.

Voorzitter, onze gemeente groeit niet alleen in het aantal inwoners, maar ook in bedrijvigheid. D66 Oss vindt het mooi om te zien dat onze gemeente blijft groeien. Dit brengt complexiteit met zich mee op verschillende onderwerpen zoals; de verstedelijkingsopgave, de klimaatopgave, energie transitie, goede dienstverlening, transformatie van het sociaal domein, stedelijke voorzieningen voor een aantrekkelijke stad, duurzaam houdbare voorzieningen voor vitale dorpen en wijken, veiligheid en uiteraard een gemeentelijke organisatie die past bij de groei van onze gemeente. Echter… weten wij allemaal dat de begroting over een paar jaar er anders uit komt te zien.

Ravijnjaar
We bespreken vanavond de begroting, dus natuurlijk noem ik ook de financiële afgrond voor gemeenten, die nog steeds dreigt na 2025. Het zogenoemde Ravijnjaar. Het is onmogelijk om zo op de langere termijn te begroten. En ook op korte termijn ontstaan problemen. D66 Oss steunt het college daarom in het uitgangspunt om continue de vinger aan de pols te houden en om bij te sturen vanuit weloverwogen analyse wat nodig is voor Oss maar ook wat financieel acceptabel is op de lange termijn. Enige voorzichtigheid is geboden, maar D66 Oss is wel voorstander van het verantwoord aanspreken van een gedeelte van de algemene reserve van de gemeente.

Armoede en schulden
Het is fijn om in de gemeente Oss te wonen maar dat moet uiteraard ook betaalbaar blijven. Als het tegenzit kunnen schulden makkelijk oplopen. Wij kiezen voor een gemeente die dan actief naast haar mensen staat die hulp nodig hebben bij financiële problemen. Zo zien wij dat vroeg signalering werkt. Echter hoort daar ook financiële ondersteuning bij en begrip. In de begroting zien wij terug dat tijdelijke inkomensondersteunende maatregelen in 2024 wegvallen, waardoor zonder aanvullend beleid de koopkracht van huishoudens met de laagste inkomens daalt en de armoede stijgt. Dit betekent dat er veel meer huishoudens in de problemen dreigen te raken. Onze inwoners hebben ook te maken met stijgende rekeningen, onder meer voor energie. Daarom is het belangrijk om een goede werkwijze te hanteren voor het aanpakken van armoede binnen onze gemeente.

Woningnood
Uit diverse onderzoeken en prognoses zien wij dat de bouw van het aantal nieuwbouwwoningen de komende jaren lager uitvalt. Dit terwijl veel jongeren door een tekort aan woningen nu al belangrijke stappen in hun leven uitstellen en senioren niet kunnen doorstromen. D66 Oss roept het college daarom op naar creatieve oplossingen te kijken. In Rotterdam is recent met 60 bouwpartijen een ‘’doorbouwakkoord’’ gepresenteerd met 30 maatregelen om de vaart erin te houden en in Eindhoven is uitgesproken om door te bouwen door de woningbouwproductie in de stad de komende jaren op peil te houden, gericht op de realisatie van 12.000 woningen tot en met 2026. Wij roepen het college op om rekening te houden met de terugloop van nieuwbouwwoningen en op tijd de raad hiervan op de hoogte te stellen. In het coalitieakkoord wordt er gestreefd naar 600 woningen per jaar. In werkelijkheid zien wij dit nog niet echt terug.

Cultuur
Kunst en cultuur zijn belangrijk in deze tijd. De coronacrises heeft er voor deze sector nog een extra ingehakt. Zo ook voor de culturele instellingen Muzelinck en Groene Engel. Omdat kunst en cultuur mensen een breder perspectief geven en voor verbinding tussen mensen zorgt, is het van belang om hier ook hiervoor extra aandacht aan te schenken. Culturele instellingen zijn een verrijking voor de inwoners van onze gemeente. Wij zouden het jammer vinden als de culturele instellingen weg zouden vallen door financiële problemen. In de begroting worden zowel de Muzelinck als de Groene Engel ondersteunt met een extra subsidie terwijl er een structureel financieel vraagstuk ligt. De portefeuillehouder heeft per brief gereageerd dat hij hier terugkomt bij de behandeling van de programmabegroting. Dit is wat ons betreft uitstelgedrag en geen concreet stap voor beide culturele instellingen. D66 Oss wil met klem benadrukken dat de portefeuillehouder eerder met oplossingen dient te komen. Het liefst voor de behandeling van de kadernota.

Centrum en veiligheid
Wij vinden het belangrijk dat het centrum van Oss aantrekkelijker wordt. Een gemeente als Oss heeft een bruisend gezellige gemeente nodig. Het centrum is een plek waar bewoners en bezoekers fijn, veilig en schoon moeten kunnen werken, wonen en verblijven. Daar moeten wij met z’n allen aan blijven werken. Wij denken daarom dat handhaving in het centrum erg belangrijk is. Gisteren stond er een artikel in het Brabants Dagblad over personen die slechtziend zijn en er geen geleide stroken zijn. Maar er is wel een pad van noppentegels met dezelfde kleur als het wegdek. Dit is voor mensen die slechtziend zijn erg lastig en niet veilig. Vooral omdat er nog steeds veel fiets en scooter verkeer door het centrum bonjourt. Handhaven moet veel strenger. Eerder hebben wij gepleit voor een BOA of handhaversloket of punt wat zal bijdragen voor meer veiligheid in het centrum. In het centrum zijn wij ook erg benieuwd over de invulling van de winkelpanden van het Warenhuis. Hopelijk zal er ook een openbaar toilet komen, waarvoor wij eerder een motie voor hebben ingediend.

Bedrijvigheid
Het gaat gelukkig economisch goed met de gemeente Oss. De gemeente bruist van bedrijvigheid en de werkgelegenheid is de afgelopen periode gestegen. D66 Oss heeft eerder dit jaar een motie ingediend met betrekking tot de kaders voor de toekomst van bedrijventerreinen in Oss. Het is enorm van belang dat bedrijven in Oss kunnen starten als startende ondernemer en zich hier kunnen vestigen maar ook bij groei kunnen doorgroeien naar een grotere locatie. Daarvoor is meer ruimte nodig en ook versoepeling bij bestaande en of oudere bedrijventerreinen voor uitbreidingsmogelijkheden. De portefeuillehouder heeft in de commissie aangegeven dat wij hierover in de eerste helft van 2024 met een raadsinformatiebrief komt. Als fractie wachten wij met belangstelling hierop.

Vluchtelingenopvang
De fractie van D66 Oss denkt bij gelijke kansen ook aan mensen die gevlucht zijn voor de oorlog. Als raad hebben wij de afgelopen periode een besluit genomen voor de nieuwe locatie op de Horzak. Fijn dat de vluchtelingen een nieuw onderdak krijgen en hier hun leven tot rust kunnen brengen en hopelijk ook kunnen meedoen in de maatschappij door een bijdrage te leveren. In Oss hebben wij dit erg goed geregeld samen met Thuis in Oss.

Energietransitie en klimaatadaptatie
Voorzitter, als ik het heb over veranderingen, doel ik op veranderingen in het weer of weersextremen. Een veranderend klimaat. Deze zomer zagen we de beelden van bosbranden en aardeverschuivingen in grote delen van Europa. En we weten dat we ons kunnen opmaken voor meer natuurgeweld. Ook in Nederland, ook in onze gemeente. Fijn dat wij als gemeente extra aandacht schenken aan klimaatadaptatie en dit is opgenomen in de begroting. Nu nog in uitvoering brengen!

Voorzitter, wij hebben nog een ander belangrijke uitdaging en dat is de energietransitie. Wij zijn van mening dat grootschalige energieopwekking nodig is om de RES-doelstellingen te behalen. Wij hebben altijd gezegd dat er eerst zo veel mogelijk zon op dak gerealiseerd moet worden en waar nodig windmolens. Wat ons betreft moeten inwoners gestimuleerd worden waarvan de daken nog geen zonnepanelen hebben. Wij zijn ook erg benieuwd naar de realisatie van de windmolens op Elzenburg-de Geer maar zeker ook de duurzame polder.

Mobiliteit en fietsen
De fractie van D66 Oss merkt nog weinig in de uitwerking van de noordelijke randweg. Wij hopen dat de noordelijke randweg er zo snel mogelijk komt. Het verkeer loopt op verschillende punten vast tijdens spitsuren en dat is voor veel Ossenaren een heikelpunt. De kernen dienen een goede verbinding met de stad te houden ook op de fiets. Wij pleiten voor een goede verbinding tussen de steden en kernen en van de kernen naar de steden door het aanleggen van geasfalteerde, obstakelvrije en waar mogelijk, vrij liggende fietspaden met doorlopende routes. Voorzitter, vanavond dienen wij daarom samen met de VDG en SP een motie in om met de projectpartners binnen de Meanderende Maas in gesprek te gaan en de mogelijkheden van een tweede oversteek over de N625 te onderzoeken.

Afvalbeleid
D66 Oss vindt het enorm jammer dat de afvalstoffenheffing met maar liefst 13% wordt verhoogd. Dit terwijl de afvalinzamelingen flink zijn verminderd, de containers kleiner zijn geworden en de inwoners netjes vooraf scheiden. De dumpafval is flink gestegen en de kosten voor de gemeente stijgen hierdoor. D66 Oss is een voorstander van de vervuiler betaalt en de vergoener wordt beloond. Die beloning of financiële prikkel zien wij helaas niet terug in deze begroting. Sterker nog de beloning die de Ossenaren hebben gekregen de afgelopen jaren worden weer terugbetaald door een verhoging van de afvalstoffenheffing. Wij hebben dit college vaker gewaarschuwd voor dumpafval. Wat ons betreft bestaat afval niet. Afval is een bron van energie en een belangrijke grondstof in de circulaire economie. Doe hier dan ook iets mee en zorg voor concrete stappen (wij hoeven het wiel niet uit te vinden ga eens op zoek naar voorbeelden in het land elders). In het eerste kwartaal van 2024 zullen wij het afvalbeleid met een kritische houding inhoudelijk in de commissie bespreken.

Wat vindt D66 Oss?
D66 Oss is een positief-kritische partij. Wij zijn optimistisch en komen met oplossingen. Zelfs in tijden vol onzekerheid en onbehagen zien wij kansen om vooruit te gaan, om de schouders eronder te zetten. En dat is hard nodig.

Wij stellen vast dat het college ondanks de moeilijke financiële situatie vasthoudt aan de hoge ambities. De keuzes die het college maakt, zijn ook grotendeels onze keuzes. Wij hopen dat alles kan, maar we vinden ook dat we realistisch moeten blijven en zijn. We moeten er rekening mee houden dat niet alles kan. En dat we opnieuw keuzes moeten maken. D66 Oss denkt daar graag constructief over mee.

Voor D66 Oss is een leidend principe daarbij: geef inwoners grip op hun leven en hun leefomgeving, wees transparant en laagdrempelig en bied vertrouwen.