Het Marineterrein biedt Stadsdeel Centrum een unieke kans om een prachtig en centraal gelegen gebied te ontwikkelen. Met de nauwe straten en krappe stegen lijkt het stadsdeel volgebouwd. Centrum is tevens het minst groene stadsdeel van de stad. Het Marineterrein biedt de kans om ruimte te bieden aan sport, recreatie en woningbouw in een goede verhouding met het groen. De term innovatiedistrict wordt gebruikt, maar is te beperkt. Innovatie voor onderwijs en startups is vanzelfsprekend en gewenst, maar als het gaat om wonen dient het accent te liggen op gemeenschap, verbinding en een thuis voor bestaande en aankomende Amsterdammers.
Door de centrale ligging heeft het Marineterrein een grote aantrekkingskracht, op werk en wonen. Sinds het moment dat de planfase voor het terrein is gestart, is er veel veranderd. De kantoren- en bedrijfsruimtemarkt is ingezakt en Nederland (en zeker ook Amsterdam) kampt met een groot woningtekort. Het is belangrijk om de huidige ontwikkelingen te volgen, omdat Amsterdam een thuis wil bieden aan veel mensen. Dat betekent dat het accent meer op woonruimte moet komen te liggen. Niet alleen de woonruimte die op het terrein gecreëerd kan worden, maar ook de effecten die bepaalde nieuwbouw op de doorstroming van de woningmarkt kunnen hebben.
Het Marineterrein is ook het visitekaartje van de stad. Iedereen die de stad vanuit het oosten met de trein binnenkomt, ziet het liggen. Het is dé kans voor Amsterdam om het terrein te ontwikkelen tot een fenomenaal mooi gebied waar gewerkt, geleerd en vooral gewoond wordt. Dat kan en mag niet zonder de allerhoogste eisen aan duurzaamheid en groen in de gebouwde omgeving en openbare ruimte.
Adviezen cluster 1
Bouwen en wonen op het Marineterrein
Advies 1.1 Geen woonverdiepingen van 4,5 meter
In de stad wordt soms kantoorruimte getransformeerd tot woonruimte, maar niet andersom. Daarom is modulair bouwen een fraai begrip in bouwtermen, maar is het voor de woningen niet nodig. Die zullen niet worden omgebouwd tot bv. kantoorruimte. Door in het bestemmingsplan op te nemen dat die ruimte alleen voor bewoning beschikbaar is en wetende dat het transformeren naar iets anders dan woonruimte niet nodig zal zijn, is het mogelijk om de verdiepingshoogte terug te brengen naar standaardproporties. Dit voorkomt tevens torenhoge energiekosten voor bewoners. De ruimte die vrijvalt met deze aanpassing kan gebruikt worden om nieuwe woningen mee te realiseren.
De stadsdeelcommissie Amsterdam Centrum adviseert om:
– Alle geplande woningen als woonruimte te bestemmen.
– Standaard verdiepingshoogte toe te passen bij geplande woonruimte.
– De vrijgekomen ruimte (door het verlagen van de plint) te gebruiken voor extra woonlagen/woningen.
Advies 1.2 Woongemeenschap Marineterrein en woningen voor ouderen
In 2025 heeft de stad 20% meer ouderen dan in 2019 en rond 2039 heeft de stad ca. 63% meer ouderen. De groei van het aantal ouderen in de stad neemt rap toe en daar horen voorbereidingen nodig. Hierbij valt te denken aan speciale ouderenwoningen, gezondheidscentra in de buurt en voorzieningen om bewoners oud te laten worden in hun eigen buurt. Ook zijn geclusterde woonvormen en woonzorgcirkels mogelijkheden voor het terrein.
Innovatie past heel goed bij onderwijs en startups (nieuwe bedrijfjes met tussen de 10-50 medewerkers). Innovatie kan echter ook veel breder worden gezien: sociale en maatschappelijke innovatie. Bovendien is het niet een term die past als het streven is om een woonbuurt te creëren. Wat de buurt nodig heeft is aansluiting bij de buurt, het vormen van een gemeenschap, ruimte waar mensen hun buren zien en zelf gezien worden. Kortom, leg minder nadruk op innovatie als het gaat om de woonruimte, maar besteed juist aandacht aan manieren om de nieuwe bewoners onderdeel te maken van de woongemeenschap van de oostelijke eilanden.
De stadsdeelcommissie Amsterdam Centrum adviseert om:
– Te verkennen of het mogelijk is om het volume aan te ontwikkelen woningen te vergroten, ten opzichte van de geplande kantoor- en bedrijvenruimte.
– De eisen die passen bij het gekozen thema innovatiedistrict te laten vallen voor de geplande woningen en de term innovatie in brede zin te beschouwen, inclusief sociale en maatschappelijke innovatie en circulaire economie.
– Zorg te dragen voor de ontwikkeling van toekomstbestendige ouderen- en zorgwoningen (o.a. via geclusterde intergenerationele woonvormen en woonzorgcirkels) en passende zorgvoorzieningen.
– Voor een (groot) gedeelte hiervan de woningen als eerste in aanmerking te laten komen voor buurtbewoners teneinde de doorstroom vanuit gezinswoningen (o.a. op de Oostelijke Eilanden en Nieuwmarktbuurt) te bevorderen.
Advies 1.3 Bouweisen: alle gebouwen energieneutraal en groen aan gevels en op daken
Het College van B&W zal een keuze moeten maken: het Marineterrein van het Rijksvastgoedbedrijf kopen of afspraken maken en het terrein door ontwikkelaars laten kopen. Bij deze keuze moeten risico’s en kosten worden afgewogen, maar ook de mogelijkheden en wensen om regie te houden op de ontwikkeling van het terrein. Het ligt voor de hand dat het College groot belang hecht aan een regierol en daarom het terrein zal proberen te kopen. Dat geeft ruimte om prioriteit te geven aan zaken die voor Amsterdammers belangrijk zijn. Daar hoort voldoende groenruimte bij, zeker in het tegengaan van toenemende hittestress. Als het gaat om duurzaamheid moet de gemeente scherp zijn: alleen de allerhoogste eisen op het gebied van duurzaamheid en dak- en gevelgroen zijn mogelijk. Dat is de standaard waar een stad als Amsterdam niet onderuit kan en mag.
De stadsdeelcommissie Amsterdam Centrum adviseert om:
– Als gemeente het terrein van het Rijksvastgoedbedrijf te kopen en de regie te nemen in de verdere ontwikkeling.
– Vast te leggen dat eventuele eisen die aan projectondernemers worden gesteld, zullen inhouden dat alle gebouwen (incl. alle panden die vanaf de 20e eeuw zijn gebouwd) energieneutraal dienen te zijn.
– Bij de ontwikkeling van het terrein (en de stedenbouwkundige doorontwikkeling) zeer veel rekening te houden met klimaatadaptatie en (extra) groen en water.
– Met projectontwikkelaars afspraken te maken over het integreren van verticaal groen en groene daken.
Adviezen cluster 2
Ontwerp en functionaliteiten Marineterrein
Advies 2.1 Integratie sportfaciliteiten in het ontwerp
Sporten hoort bij de stad. Sporten is gezond. Eigenlijk zijn dat de twee belangrijkste argumenten om de huidige mogelijkheden om fanatiek of recreatief te sporten op het Marineterrein te vergroten. Het volgebouwde centrum heeft weinig ruimte om te sporten. Het Marineterrein kan dé plek worden waar bewoners en bezoekers naartoe komen om te trainen.
De stadsdeelcommissie Amsterdam Centrum adviseert om:
– De openbare sportfaciliteiten en -mogelijkheden op het Marineterrein uit te breiden.
– Openbare en toegankelijke douches en wc’s (o.b.v. ervaringsdeskundigheid) te laten plaatsen (op te nemen in de plannen) ten behoeve van het sporten.
– Een uitgewerkt plan met de Stadsdeelcommissie en de buurt te bespreken (denk hierbij aan speelplaatsen voor kinderen, zwembanen, gravelbaan voor hardlopen, sporttoestellen enz.).
Advies 2.2 Kansen voor jongeren en circulaire economie
De toekomst van duurzaamheid bestaat niet alleen uit zonnepanelen en elektrische auto’s. Het gaat ook over het aanpassen van consumentengedrag. Niet alleen het vervoer uit lagelonenlanden is zeer vervuilend, maar ook vaak de productie. Laat Amsterdam voorop lopen met het stimuleren van de circulaire economie. Dat bekent het faciliteren van (kleine) ondernemers die zich richten op de hersteleconomie. Door deze ondernemers sociale prijzen te bieden voor werk- en winkelruimte krijgen zij de kans om zich in een prominent stuk van de stad te vestigen. Ook laat het zien waar Amsterdam op inzet: een duurzame wereld.
Naast een duidelijke keuze voor het stimuleren van de circulaire economie is het ook belangrijk om jongeren in de stad de kans te geven zich te ontwikkelen op het Marineterrein. Dat kan door middel van onderwijsinstellingen, maar zeker ook door stageplaatsen. Dat laatste is voor veel jongeren reeds lastig, ze kunnen moeilijk een stageplaats vinden. Daarom is het belangrijk dat de gemeente bij de invulling van het terrein inzet op (startup) bedrijven die afspraken willen maken over stageplaatsen.
De stadsdeelcommissie Amsterdam Centrum adviseert om:
– Verken de mogelijkheden om op het Marineterrein winkels en (startup) bedrijven, die zich richten op de circulaire economie, te ondersteunen.
– Met deze winkels en (startup) bedrijven afspraken te maken om stage- of leerervaringsplaatsen voor mbo’ers aan te bieden.
– Behoud codeerschool voor jongeren Codam en ondersteun ook andere mogelijkheden om relevante arbeidsmarktvaardigheden aan jongeren aan te bieden.
