Geheimhouding aanbestedingsdocumenten Smart City Openbare Verlichting

Een verslag en analyse door Dorien Firet

In de cyclus van mei stond geheimhouding aanbestedingsdocumenten OVL op de agenda. In het
raadsvoorstel werd de raad gevraagd de geheimhouding op bepaalde stukken niet op te heffen, oftewel de
geheime stukken nog langer geheim te houden. Dit naar aanleiding van een Woo verzoek. Geheimhouding is
een zwaar middel; bij democratie hoort immers dat zoveel mogelijk overheidsstukken openbaar zijn. Maar er
zijn gegronde redenen om stukken geheim te maken of te houden. Om bijvoorbeeld personen te
beschermen of zoals in dit geval in lijn met de aanbestedingswet bedrijfsinformatie geheim te houden.
Toen het raadsvoorstel over de geheimhouding op de agenda kwam in mei, bekeek onze fractie het stuk op
een juridische manier. Wat ons betreft is goed onderbouwd waarom deze stukken geheim moeten blijven;
de aanbestedingswet weegt in dit geval zwaarder dan de Wet openbare overheid.

In de commissievergadering van 15 mei werd de raad verrast: de tribune zat vol ongeruste inwoners die zich
zorgen maken over hoe de gemeente om gaat met de bescherming van persoonsgegevens. Een inspreker
sprak haar zorgen uit en deed een dringende oproep aan de raad om de stukken openbaar te maken. Haar
verhaal riep veel vragen op bij commissieleden. De onrust en zorgen van inwoners waren voelbaar in de zaal.
Helaas hebben meerdere commissieleden zich onveilig gevoeld deze avond. De conclusie werd getrokken
dat de raad meer tijd nodig had om haar controlerende taak goed uit te voeren. Daarmee werd op de
raadsvergadering van 30 mei besloten het stuk van de agenda af te halen en te verplaatsen naar de cyclus
van juni. In de Volkskrant verscheen hier over deze column.

Naar juni dus. Op 12 juni besprak de raad het onderwerp opnieuw in de commissievergadering. Weer waren
er heel veel inwoners en andere belangstellenden aanwezig. De gemeente was hier nu beter op voorbereid
en daardoor konden we denk ik beter recht doen aan enerzijds de zorgen vanuit de inwoners en
tegelijkertijd ook zorgen dat commissieleden hun werk op een goede manier kunnen doen. Ook hier maakte
de inspreker gebruik van haar burgerspreekrecht.

Samen met Lennart Santbergen zat ik in deze vergadering. Ik moet zeggen dat ik voor de duur van dit
agendapunt, zo’n anderhalf uur, mijn hart voelde bonzen. Alle fracties hebben zich opnieuw gebogen over
het raadsvoorstel. We kregen vooraf deze memo van de wethouder en een brief van de advocaat van de
gemeente. Onze conclusie is nog steeds: het is terecht dat de geheimhouding op de stukken blijft, want de
aanbestedingswet weegt zwaarder dan de wet openbare overheid.

Wat is hier nou gebeurt? Mijn analyse is als volgt:
Technologische ontwikkeling gaat heel snel en met de komst van A.I. Gaat het allemaal nog veel sneller.
Steeds meer apparaten kunnen data verzamelen en via het internet kun je apparaten besturen. Zo heb ik in
mijn huis een robotstofzuiger en een vaatwasser die ik beide via mijn telefoon, zelfs vanaf de andere kant
van de wereld, aan zou kunnen zetten. Terecht neemt daar bij de aandacht voor privacy en
gegevensbescherming toe. Het is voor gebruikers moeilijk na te gaan welke gegevens verzameld worden en
hoe die gegevens worden gebruikt. Ook de overheid moet steeds beter na denken over hoe ze op een
zorgvuldige en veilige manier met gegevens van inwoners om gaan. En het lukt nog niet altijd goed. Dus dat
hier zorgen over zijn, lijkt mij volkomen logisch. Het is dan ook een onderwerp dat van onze fractie de
nodige aandacht krijgt.

Dan speelt ook nog dat een flinke groep mensen geen of minder vertrouwen heeft in de overheid. Soms
heeft iemand zo weinig vertrouwen in de overheid dat alle informatie wordt gewantrouwd. Dat vind ik als
politicus best ingewikkeld om mee om te gaan. Ik sprak daar eind 2022 over met André van Es bij de Vrije
tafels van Oosterbeek. Ik vind het mijn plicht om mij in te zetten om dit vertrouwen, of op z’n minst de
relatie, een beetje te herstellen. Maar het is ingewikkeld om contact te maken met iemand die alles wat je
zegt wantrouwt. Je kunt dan namelijk niks meer zeggen of vragen om tot gesprek te komen.

In mijn ogen kwamen deze twee fenomenen hier samen. Inwoners maken zich zorgen over wat de Smart City
lantarenpalen kunnen verzamelen aan gegevens en wat er vervolgens met die gegevens gebeurt. De
gemeente heeft inwoners hierover slecht geïnformeerd. Ik vermoed omdat zij niet in de gaten had dat er
zulke zorgen waren. Die slechte informatie heeft ertoe geleid dat de zorgen en wantrouwen over deze
lantarenpalen zijn toegenomen. Er zijn Woo-verzoeken gedaan voor de stukken over de samenwerking
tussen de aanbieder van de lantarenpalen en de gemeente. Op grond van de aanbestedingswet, houdt de
gemeente bepaalde stukken geheim. En dan wordt er een onjuiste conclusie getrokken en wordt het heel
moeilijk om met elkaar in gesprek te blijven: het niet vrijgeven van de stukken betekent dat er meer
gegevens worden verzameld dan de overheid toegeeft. Die conclusie klopt niet. En inmiddels zijn we denk ik
in de situatie beland dat zelfs al zouden we alle stukken openbaar maken (wat dus niet mag op basis van de
wet), zouden we het vertrouwen niet helemaal kunnen herstellen.

Uiteindelijk heeft de raad tijdens de raadsvergadering van 27 juni besloten om de geheimhouding op de
stukken te laten zitten. Daarbij hebben de raadsfracties de wethouder opgeroepen iedereen beter te
informeren over deze lantarenpalen. Want heel veel zorgen hadden voorkomen kunnen worden als we als
gemeente vollediger inwoners hadden geïnformeerd. Een belangrijke les.