Moldavië: EU-toetreding met economische kansenongelijkheid 

Aantrekkingskracht van het verleden 
Moldavië is een land met mooie kansen, tegelijkertijd staat het ook voor grote uitdagingen staat. Na de ontbinding van de Sovjet-Unie in 1991, werd Moldavië onafhankelijk. Tijdens deze overgang werd besloten dat het gebied genaamd Transnistrië ook onder de nieuwe Moldavische staat zou komen te vallen. Deze samenvoeging werd door de Transnistische bewoners niet met open armen ontvangen, zij ambieerden hun eigen onafhankelijkheid. Het werd het startschot van een strijd waarin Rusland zijn loyaliteit kenbaar maakte door Transnistrië tot op de dag van vandaag militaire ondersteuning te bieden. Transnistrië beschouwt zichzelf als een onafhankelijke staat en heeft een eigen regering. 

Terwijl deze spanningen op nationaal niveau voelbaar zijn, heeft Moldavië ook moeite zich op het geopolitieke speelveld staande te houden. Zo is Moldavië het armste land van Europa en heeft het relatief zwakke democratische instituties. Bovendien is de Moldavische bevolking zwaar gepolariseerd als het gaat om pro-EU en pro-Moskou sentimenten, ook buiten de Transnistische groep.

Deze spanningen zullen niet zomaar verdwijnen. Het verlangen naar een onafhankelijk Transnistrië kan zelfs als de Russen het gebied verlaten nog tijden aanhouden. Je hoeft maar een blik te werpen op de wereldgeschiedenis om te zien dat de aantrekkingskracht van een glorieus verleden sterk kan zijn. In tijden van crisis en tegenslag is het verleidelijk terug te grijpen naar ‘de goede oude tijd’, waar rijkdom en harmonie de norm was. Dit heersende conservatisme zal nog een uitdaging vormen voor een mogelijke toetreding tot de EU. 

Bevolking met ondernemingslust
Wat is er dan nodig om Moldavië in het Europese lidstaat-jasje te hijsen? De Moldavische instituties zullen grondig moeten worden hervormd, net als het economisch beleid. Hiermee zal Moldavië beter in de EU passen, maar kan onder de verdeelde Moldavische bevolking ook voor weerstand zorgen. In het bijzonder schat ik dat economische hervormingen de Moldavische ondernemer tegen de borst zal stuiten. 

Moldavië heeft veel mogelijkheden en een kleine maar slimme bevolking met ondernemingslust. Maar lokale bedrijven zijn vaak in handen van een select groepje oligarchen. Op dit moment houden deze bedrijven stand door corruptie en het gebrek aan rechtszekerheid, wat Moldavië onaantrekkelijk maakt voor buitenlandse partijen. Maar stel je eens voor dat Moldavië wel rechtszekerheid zou hebben en goed toegankelijk zou worden voor buitenlandse onderneming. Zou het gemiddelde Moldavische bedrijf dan nog een kans maken? Zou de gemiddelde Moldaviër kunnen concurreren met de Europese bedrijven, boeren, investeerders die dit onbekende gebied in Europa kunnen betreden?

Misschien is dit een goed moment om te zeggen dat ik lichtelijk gekleurd ben door mijn betrokkenheid bij Moldavisch fabriekswerk. In deze lokale fabriek in het zuiden van Moldavië worden prefab huizen gemaakt. Tijdens mijn bezoeken heb ik gemerkt hoe lastig het ondernemen in Moldavië op dit moment is. Ik zie goed voor me dat de toetreding tot de EU voor ondernemers veel nieuwe kansen en zekerheid zal bieden. Wel denk ik dat deze kansen helaas grotendeels alleen te benutten zijn als je al over kapitaal beschikt. Grond is nu nog extreem goedkoop, net als arbeid. Dit maakt dat het gebruik maken van de kansen voor de Moldaviërs zonder geld erg lastig zal zijn, terwijl het voor Europeanen met euro’s relatief goedkoop en makkelijk wordt.

Democratische drijfveer of winstgevend oogpunt? 
Natuurlijk gun ik de Moldavische bevolking veiligheid en kansen, maar juist daarom denk ik dat we bewuster bezig moeten zijn met wie zijn voordeel haalt uit een EU-toetreding. Laten we Moldavië toetreden vanuit een democratische drijfveer of is het slechts een economische kans voor Europese investeerders? Hoe zorgen we ervoor dat Moldavische ondernemers niet buiten spel worden gezet? Door het gebrek aan middelen is het voor Moldaviërs moeilijk om op hetzelfde niveau als Europese bedrijven te investeren. Maar als je de middelen in je land eenmaal hebt verkocht, krijg je deze niet snel meer terug.

Ik zie hoe belangrijk deze stap gaat worden. Ik hoop dat Moldavië de afslag EU met vol gas gaat nemen. Maar juist doordat ik al jaren mij bezighoud met Moldavië, zie ik ook dat het uiteindelijk de bevolking is die moet worden meegenomen. Mijn wens is dus een Europese toetreding die de internationale democratie ten goede doet, terwijl Moldaviërs ook gelijke kansen kunnen krijgen in hun eigen Moldavië.