In aanloop naar de verkiezingen van maart 2022 stelde de Lokale Omroep Zeewolde de vraag hoe de verschillende politieke partijen een antwoord hebben op de vragen:
Hoe gaat u ervoor zorgen dat de bevolking bij grote beleidsvoornemens in een vroegtijdig stadium en in het verdere verloop van het proces volledig worden geïnformeerd? Of…
Op welke wijze wilt u borgen dat de zienswijze van de bevolking wordt meegewogen in de besluitvorming?
Alle politieke partijen onderkenden en onderkennen het belang van inbreng of participatie van de bevolking bij gemeentelijke besluiten. Maar concreet werd het , behalve bij D66, nergens. Alle partijen putten zich uit in het uitspreken van de ambitie vooral naar de bevolking te luisteren. Raad op Straat, een in essentie prima initiatief van Leefbaar Zeewolde, is niet meer actief. Burgerpanel, een digitale peiling, is een instrument dat regelmatig ingezet wordt. Je moet je daar wel actief voor aanmelden, de weg weten in de digitale wereld, even zoeken hoe je dat moet doen en hoe je de resultaten in kunt zien. Waardevol instrument maar heeft eerder het karakter van een random onderzoek dan echte participatie.
Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen was de opkomst historisch laag. Volgens onderzoek van IPSOS waren de oorzaken: geen vertrouwen, geen interesse, voelt zich niet vertegenwoordigd, acht stemmen zinloos of (de grootste groep) heeft geen idee wat men moet stemmen. Signalen die aangeven dat we indringend na moeten denken over het functioneren van onze (lokale) democratie. Ook in Zeewolde. Er moet iets veranderen. Het is immers niet meer van deze tijd dat inwoners in feite eenmaal in de vier jaar directe invloed op beleid hebben met het kiezen van de volksvertegenwoordigers en dan in feite vier jaar lang op afstand worden gezet. Vaak worden participatietrajecten, wat iets anders is dan directe invloed, ingezet wanneer onderzoekbureau’s, ambtenaren en wethouders al van alles onderzocht hebben. De burger achter aan sluit. Meestal is het ‘point of no return’ dan al bereikt. Het gaat dan vooral om draagvlak creëren. David van Reybrouck formuleerde dat in 2013 als volgt. “Vaak ontlenen politici hun ideeën over draagvlak (of het gebrek daaraan) aan inspraakavonden, zienswijzen, sociale media en soms ook opiniepeilingen. De eerste drie zorgen ervoor dat politici niet een dwarsdoorsnede van de samenleving horen, maar vooral ‘boze burgers’, belanghebbenden en politiekjunkies. Peilingen worden soms wel gehouden onder een representatieve groep, maar zonder dat de ondervraagden zich goed kunnen informeren over een onderwerp of er met anderen over van gedachten kunnen wisselen. Het resultaat is een ongeïnformeerde momentopname”.
Het is daarom meer dan ooit noodzakelijk om kritisch naar onze lokale democratische systemen te kijken en deze te vernieuwen of beter gezegd te verrijken.
Zeewolde verdient een moderne democratie.
Al ruim vijftig jaar strijd D66 voor vernieuwing van de democratie en herbezinning op het politieke systeem. Voor meer directe invloed van de burger op de besluitvorming, voor een rechtstreeks gekozen minister-president, voor een rechtstreeks gekozen burgemeester, voor een burgeramendement of correctief referendum, voor burgerfora of burgerberaden. Of zoals Hans van Mierlo ooit zei: ‘ de kanalen naar de macht moeten open’.
Beeld: Mr online
Programmamanager Nieuwe Democratie
Radicale vernieuwing van de lokale democratie is niet eenvoudig. Het vereist denken buiten de systemen om, een groot reflecterend en kritisch vermogen van politici, durf, creativiteit en commitment. Schuw het experiment niet. D66 Zeewolde pleit daarom voor het aanstellen van een Programmanager Nieuwe Democratie. Deze functionaris dient dan de motor te zijn voor deze vernieuwing, het gesprek aan te gaan, het debat vorm te geven en met voorstellen te komen. Op gemeentelijk niveau en op wijkniveau.
Burgerberaad
Een Burgerberaad is een instrument dat past in een nieuwe democratie. Ofwel ‘loting als tweede been van de representatieve democratie’. Het is een vorm van ‘deliberatieve democratie’, democratie gebaseerd op overleg en besluitvorming tussen burgers. De deelnemers aan een burgerberaad vormen een dwarsdoorsnede van de samenleving, dus er zitten ongeveer evenveel vrouwen in als mannen, de leeftijdsopbouw en culturele diversiteit weerspiegelen die van de samenleving, er zitten veel mensen in met een praktische opleiding, wat minder met een universitaire opleiding, en ze komen uit het dorp. Het vervangt de gemeenteraad niet maar dient als aanvulling. Belangrijk is dat van te voren de vraagstelling en probleemstelling van de gemeenteraad goed is overdacht en concreet aangegeven wordt wat er met de uitkomsten gedaan wordt.
Deelname is vrijwillig en er staat een vergoeding voor de deelnemers tegenover. Een Burgerberaad kan zelf deskundigen of sprekers inhuren. Het krijgt daar budget voor. Het verschil met een referendum is dat bij een referendum de vragen alleen met ja of nee beantwoord kunnen worden en dus polariserend werkt. Het verschil met een inspraakavond is dat deze vaak aan het eind van een proces plaats gaat vinden. Het is daarom essentieel dat een Burgerberaad aan het begin van een proces wordt ingezet. Zie voor meer informatie https://bureauburgerberaad.nl/
Burgeramendement
Mensen voelen zich soms zo betrokken bij een bepaald onderwerp dat zij volksvertegenwoordigers rechtstreeks benaderen met hun ideeën. Bijvoorbeeld door het gesprek aan te gaan, een petitie in te dienen of gebruik te maken van het inspreekrecht bij een gemeenteraad. Toch is dat niet altijd voldoende: de inspraak is niet altijd gekoppeld aan een duidelijk vervolg of het geeft niet de ruimte voor de gewenste nuance. Dat geldt ook voor het referendum, waarbij mensen alleen maar ja of nee kunnen zeggen. Het recht op (burger)amendement geeft elke inwoner de kans om inhoudelijk betrokken te raken en zijn/haar invloed uit te oefenen. Een burgeramendement kan worden ingediend als een aantal mensen gelijk aan 5% van de kiesdeler zijn handtekening zet onder het amendement. Zo heeft het burgeramendement democratische legitimiteit maar blijft het ook uitvoerbaar om in korte tijd het aantal handtekeningen te behalen. Een burgeramendement kan alleen ingediend worden op een raadsvoorstel dat (binnenkort) behandeld wordt in de gemeenteraad en daarmee geschikt is voor een amendement. Het recht op burgeramendement vergroot de betrokkenheid bij de besluitvorming. Het is een versterking van de representatieve democratie, zonder dat het de helderheid van de besluitvorming aantast. De raad houdt de democratische bevoegdheid om een besluit te nemen, maar per voorstel hebben inwoners een serieuze kans om invloed uit te oefenen op thema’s die zij belangrijk vinden. Een wijzigingsvoorstel dat via deze weg bij de volksvertegenwoordiging behandeld moet worden heeft gewicht en is duidelijk ingebed bij een bestaand politiek proces. Daarmee wordt beter gebruik gemaakt van de expertise die het dorp aanwezig is en geeft het inwoners een instrument om de raad een duidelijke uitspraak te doen over een door hen gekozen onderdeel van een raadsvoorstel.
Mocht je mee willen denken over vernieuwing van de democratie in Zeewolde, schroom dan niet met ons contact op te nemen.
Ko van der Velpen
Voorzitter D66 Zeewolde