Het kabinet Schoof was een soort politieke atoombom op Den Haag. Het kabinet was nog geen jaar missionair, maar ook die tijd werd gekenmerkt door beschamend onderling geruzie, kinderachtige tweets (Xen), en vooral door stilstand en achteruitgang. Het opvang- en doorstroomprobleem van asielzoekers werd expres verergerd, geld voor het oplossen van de stikstofcrisis werd weggemoffeld, we zijn de risée in Europa geworden, geen wonder dat nog maar 4% van de kiezers er een beetje in gelooft… Maar eerlijk is eerlijk, het kabinet daarvoor heeft ook weinig voor elkaar gekregen. Het regeerprogramma was ambitieus en flink geënt op het verkiezingsprogramma van D66, maar Rutte was beschadigd en uitgeregeerd, en zocht eigenlijk alleen nog maar naar de (NAVO) uitgang, daarbij geholpen door vooral het CDA. Uiteindelijk werd Rutte 4 opgeblazen op een niet bestaand probleem, de “nareis op nareis” leugen van Yesilgöz.
Weer op weg naar verkiezingen….
Ik schrijf dit stukje op 5 september. Het demissionaire kabinet Schoof is kortgeleden weer eens gevallen. Alleen de VVD en de BBB zijn nog over, dat is ongeveer 20% van de kamerzetels. Het vertrouwen in de politiek is gedaald naar 4%, een treurig dieptepunt. Als er straks in maart weer gemeenteraadsverkiezingen zijn zit men ongetwijfeld weer te formeren in Den Haag. Dit, terwijl we sinds 2017 al twee volle jaren aan het formeren waren, volgens de berekeningen van Maarten van Rossem. Ik word er, zeker als lokaal politicus, wel een beetje moedeloos van. Wij, de politici van het midden, laten ons gijzelen door het geschreeuw van de flanken. Door mensen als Geert Wilders, die niet in oplossingen denkt, maar alleen aan zijn eigen zetels. De Nederlanders lopen achten goedkope oneliners aan en daardoor verzandt het landsbestuur.
Het thema? Eigen gelijk eerst, vooral niet te veel samenwerken, gun de ander niets, want dat is een zwaktebod. Dat, terwijl ons land groot is geworden door het polderen, de consensus zoeken, samen te werken. Voor grote problemen werkten we aan Deltaplannen, waarbij impopulaire maatregelen op korte termijn niet geschuwd werden, ten faveure van de winst op lange termijn. Dat heeft Nederland uiteindelijk vooruit geholpen. We moeten terug naar een brede coalitie in het midden, negeer de schreeuwers op de flanken. Proteststemmers kun je niet pleasen door de originele protestpartij te imiteren, dat heeft de VVD wel bewezen. Het landsbestuur is geen “zero sum game”, waarbij de winst van de één automatisch het verlies van de ander betekent.
Ik hoop dit keer op een stabiel middenkabinet met de oude getrouwen, GL/PvdA, CDA, D66, en ja, ook met de VVD. De partijtop doet het niet goed en zal hopelijk na de verkiezingen het veld ruimen, waarbij de koers wellicht wellicht weer ietsje liberaler wordt. Goed, we gaan het zien.
D66 komt ondertussen wel met Deltaplan-achtige voorstellen, zoals het voorstel voor “IJstad” tussen Almere en Amsterdam. Hoe realistisch dit plan is weet ik niet, maar het is in ieder geval weer wat verder vooruitkijken met visie. Wat mij betreft mag het ook “Eistad” worden in de Gelderse Vallei, details moeten nog worden uitgewerkt. Net als vroeger zullen grote visionaire plannen lang duren, veel geld kosten en niet bij iedereen ogenblikkelijk populair zijn. Mooi.
Hoe gaat het ondertussen in Zaanstad? D66 heeft de aflopende periode in de oppositie gezeten. De coalitie werd gevormd door 6 partijen van links tot rechts, en in de plannen voor de gemeente is veel continuïteit te herkennen vanuit de periode ervoor, toen wij nog wel in de coalitie zaten. Wij hebben de plannen van het College dan ook constructief kritisch bekeken. Natuurlijk ging het ook deze periode niet altijd goed, en dat hebben we ook zeker benoemd. We zien ook uiteraard dat deze coalitie er niet onbeschadigd uit komt, we hopen wel dat de onderlinge verhoudingen goed genoeg blijven voor constructieve onderhandelingen na maart 2026.
De grote uitdagingen in Zaanstad? Uiteraard de woningcrisis, ook hier. Jongeren wachten nog steeds te lang op een eigen plek, de toekomst van een hele generatie staat op het spel. Bouwen alleen is niet genoeg, we hebben ook veel last van de uitwassen van arbeidsmigratie, voordeurdeelboetes, en we willen ook niet onze natuurgebieden opofferen. De mobiliteit in de regio staat onder druk, Zaanstad is een Maakstad, maar die economie moet wel toekomstbestendig worden. Slimme, lange-termijn oplossingen moeten we vinden, en dat kan alleen met brede samenwerking. Ons verkiezingsprogramma wordt op dit moment geschreven, alle goed input is welkom!
Mijn advies? Blijf kalm, doe wat verstandig is, ook al is dat niet altijd populair. Denk niet alleen aan je eigen belang, maar aan het belang van de hele gemeenschap. JFK zei het al lang geleden: “ask not what your country can do for you — ask what you can do for your country”. En, uiteraard, stem D66.
Flip Hoedemaeker