Naast dat we laks waren om te controleren waar we onze energie kochten zijn we natuurlijk ook veel te traag geweest met het omvormen van ons energielandschap. Het moest allemaal haalbaar en betaalbaar zijn, het moest allemaal wel gezellig en leuk blijven, en stel je voor dat je in de verte een windmolen kan zien draaien, dan zijn de rapen gaar. We stopten zeer terecht met het leegzuigen van de gasvelden in Groningen, maar we verzuimden om een strategische voorraad gas aan te leggen. Het is wat het is, maar zo zijn we deze situatie ingerommeld.
Oekraïne, energiearmoede en energietransitie
We merken het allemaal, maar vooral de mensen met een flexibel contract of de mensen die nu gedwongen over stappen: de energieprijzen gaan door het plafond. Kwetsbare huishoudens dreigen in acute geldnood te komen door de gevolgen van de oorlog in Oekraïne, en met name de dreigende gasboycot van Putin. Haast is geboden om maatregelen te nemen om de ergste nood te lenigen, maar dat is voor een groot deel ook onze eigen schuld. We zagen al jaren dat Rusland onder Putin de energieleveranties naar het Westen als een politiek drukmiddel gebruikte, maar gemeenten en waterschappen bleven massaal energiecontracten met Gazprom afsluiten omdat zij zo lekker goedkoop waren. Gelukkig hoort de gemeente Zaanstad daar niet bij, maar indirect komt een deel van het gas dat we verstoken toch uit Rusland natuurlijk.
Moeten we dan door blijven gaan met kortetermijndenken, en maatregelen nemen zoals het verlagen van energiebelasting en BTW? Moeten we de gaskraan in Groningen weer opendraaien, ondanks het gevaar op extra schade? Op korte termijn stoppen met de import van Russische olie en gas zou moeten kunnen, mits we extra leveranties van vloeibaar aardgas (LNG) uit bijvoorbeeld de VS krijgen, maar dan weet je één ding zeker, de prijzen blijven voorlopig hoog. Met het huidige prijsverschil is het verlagen van de BTW van 21 naar 9 % niet eens zo gek, je voorkomt dat je naast extra dure energie ook nog extra belasting moet betalen, omdat de belasting meestijgt met de prijzen. Het is dus geen subsidie. Toch moet je voorzichtig zijn, want de financiële prikkel om van het gas en de olie af te komen is kennelijk nodig om veel mensen echt in beweging te krijgen met verduurzamen.
Ik roep daarom al een tijdje om een Deltaplan Isolatie. Zet het bij het regeerakkoord afgesproken klimaatfonds in om nu echt werk te maken van beter geïsoleerde woningen, zodat we het komende stookseizoen de helft van het huidige gasverbruik voor het verwarmen van woningen kunnen besparen. De besparing is structureel, terwijl je éénmalig geld investeert, prachtig dus. Bovendien zijn de huizen dan meteen klaar voor stap twee: van het gas af. Het verwarmen van de woningen met een warmtepomp of een lage temperatuur warmtenet wordt dan veel eenvoudiger.
De armste mensen wonen vaak in de minst goed geïsoleerde woningen, begin daarom daar. En ga nu niet eindeloos plannen maken, ga gewoon aan de slag! De woningbouwcoöperaties weten al precies waar het het meeste tocht, ga kijken wat er nodig is en begin. We hebben van de coronapandemie geleerd hoe je grootschalig operaties in het hele land opzet, en zo moet het ook gedaan worden. Gebruik deze kennis, gebruik wellicht ook de mensen, zet desnoods het leger in, pur alle kruipruimtes, plak tochtstrips, vul die spouwmuren. Begin met het vervangen van alle enkel glas ramen, daar maak je de grote klappers.
Als komende herfst een flinke slag gemaakt is met deze verduurzaming kunnen we verder aan de slag met de energietransitie. Tegen die tijd moet bijvoorbeeld duidelijk zijn hoe ver een windmolen van de bewoonde omgeving af moet staan om overlast en vooral gezondheidsproblemen te voorkomen. Laat het 500 meter zijn, of 600 meter, maar geef in ieder geval duidelijkheid zodat mensen weten waar ze aan toe zijn, en zodat we bestemmingsplannen kunnen opstellen. We hebben niet meer de luxe om te klagen over een molen aan de horizon of de glinstering van een zonneweide in de verte. We hebben niet meer de luxe om het allemaal nog even aan te zien, te wachten op nieuwe kerncentrales of “nieuwe technologie”. De allerlaatste klimaatontkenners voeren een achterhoedegevecht, laat zij maar denken dat we het doen om Putin te raken.