Hoofdstuk 2. Wonen

In Zaanstad wordt de komende jaren flink gebouwd om het woningtekort in te lopen. D66 onderkent de noodzaak van snelle woningbouw én houdt daarbij oog voor een gezonde groei in onze stad met aandacht voor een gezonde en groene omgeving. Daarnaast wil D66 evenwicht tussen de groei van de Zaanse werkgelegenheid en de groei van het aantal inwoners. Nieuwe woningbouw dient afgestemd te worden op de werkgelegenheid. Nu al werken ongeveer 20.000 inwoners buiten Zaanstad. Dat aantal wil D66 zeker niet laten
oplopen. Zaanstad moet geen ‘slaapstad’ met forensen worden. Liever verleidt D66 om werk te krijgen in Zaanstad, bijvoorbeeld door het aantrekken van onderwijs of rijksdiensten.

De leefbaarheid en veiligheid in onze stad is voor D66 cruciaal. Dat betekent: ruimte voor verschillende woningtypes, bouwen naar behoefte, goede bereikbaarheid met goed openbaar vervoer, meer fiets- en wandelpaden, groen in de wijken en dorpskernen, voldoende speel-, sport- en culturele voorzieningen en het versterken van functies die verbondenheid in wijken stimuleren.

D66 heeft de wens om buurt- en wijkfuncties te versterken. Deze dragen bij aan de cohesie in de stads- en dorpskernen en werken preventief tegen criminaliteit en overlast. Voorbeelden hiervan zijn politieposten met meer wijkagenten (eventueel te beginnen als pop-up bureau), buurthuizen, ontmoetingsplaatsen voor jongeren en voorleesplekken voor kinderen en volwassenen met een taalachterstand, dit laatste bijvoorbeeld vanuit de Bieb.

Leefbaarheid heeft ook betrekking op plaatsen waar onze Zaanse industrie en bedrijvigheid vervlochten is met onze woonomgeving. D66 is alert op overlast van de industrie voor bewoners, maar koestert de industrie als essentieel onderdeel van het DNA van Zaanstad. D66 wil adequate, maar niet onnodig zware regels voor bijvoorbeeld lawaai- en geuroverlast.

Zaanstad is gebouwd op veengrond, is dichtbevolkt en de grond is op veel plaatsen vervuild. Dit maakt het vergunningentraject voor bouwprojecten niet eenvoudig. D66 wil investeren in versterking van de kennis en expertise in Zaanstad op dit gebied. Daarbij blijkt Zaanstad een lastige gemeente te zijn voor het verkrijgen van vergunningen. D66 ziet graag dat Zaanstad hierin klantvriendelijker en besluitvaardiger opereert.

Een andere uitdaging is de funderingsproblematiek: er moeten de komende tijd enorme stappen worden gezet in funderingsherstel. Zaanstad spant zich al jaren in om op landelijk niveau nieuwe financieringsmodellen te ontwikkelen om deze uitdaging op grote schaal aan te pakken. Als er ook sprake is van slecht geïsoleerde woningen, kan sloop-nieuwbouw soms de beste oplossing zijn.

Mobiliteit en ontsluiting mogen niet het sluitstuk vormen van nieuwe bouwplannen, maar zullen bij bouwprojecten van 30 woningen of meer onderdeel van het totale omgevingsplan worden. Snel en comfortabel vervoer vanaf je woonplek is belangrijk. Nog steeds worden nieuwe wijken gebouwd voor de auto. Woningbouw en openbaar vervoer moeten elkaar versterken: met een aansluiting voor elke wijk op het ov-netwerk kan Zaanstad onderling goed worden ontsloten. (Zie ook hoofdstuk 6. Mobiliteit & gebiedsontwikkeling.)

Zaanstad moet bouwen naar behoefte. Belangrijk is een evenwichtige spreiding van alle segmenten over de gehele gemeente. Momenteel is het aandeel sociale huurwoningen 45%. Zaanstad heeft al jaren het beleid dat gemiddeld 30% van de woningen in nieuwe ontwikkelingen gebouwd worden als sociale huurwoning. D66 onderschrijft dit
uitgangspunt.

Om de behoefte voor bouwen beter in kaart te brengen is een analyse van de bestaande woningvoorraad op wijkniveau noodzakelijk en daarover zijn momenteel te weinig gegevens beschikbaar. Met betere data kan Zaanstad bij nieuwe overeenkomsten met ontwikkelaars beter aansluiten op de woonbehoeften per wijk en per buurt.

D66 wil ervoor zorgen dat de doorstroming op de woningmarkt weer op gang komt. De mutatiegraad van bewoners van sociale huurwoningen in Zaanstad is gezakt van 6% in 2018 naar 3% in 2020. Dat percentage moet omhoog om de dynamiek op gang te brengen.
Dit betekent dat in bestaande wijken woningen moeten worden gerealiseerd die de doorstroming bevorderen.

Met de geplande en vergunde bouwprojecten zal het tekort aan appartementen in het middensegment (huurprijzen tussen €752 en €1.005) zijn opgelost. Er blijft echter een groeiend tekort aan eengezinswoningen en woningen voor starters, jongeren en senioren.
D66 zal bij nieuwe ontwikkelingen scherp toekijken op aansluiting van nieuwbouw op de kwalitatieve behoeften van de inwoners.

D66 wil de nieuwe woningen binnenstedelijk bouwen. Binnenstedelijk bouwen vraagt ook om aandacht voor de openbare ruimte. Zo vindt D66 aandacht voor voldoende groen belangrijk. Voldoende parkeerplaatsen moeten ook onderdeel worden van de plannen.
Dit vraagt soms om efficiënte oplossingen. D66 is van mening dat het bouwen van semi-permanente parkeergarages tot de mogelijkheden behoort.

De woningbouwopgave van Zaanstad staat niet op zichzelf: de nood is hoog in de hele regio en in de Metropoolregio Amsterdam (MRA). D66 wil een Woonvisie op de schaal van Zaanstreek-Waterland, de MRA en de gemeenten ten westen en noorden van Zaanstad. Dit is nodig om samen te bepalen hoeveel woningen in de deelregio noodzakelijk zijn in combinatie met de daarbij gewenste mobiliteit.

De bouw van woningen is een zaak van ons allemaal. D66 stimuleert groepsvormen en eigen initiatieven voor woningbouw, zoals wooncoöperaties, collectief particulier opdrachtgeverschap (zoals bouwen op eigen kavel) of een Knarrenhof (een woonvorm waar in gezamenlijkheid zo lang mogelijk zelfstandig wordt gewoond). Verschillende gezinsvormen hebben immers verschillende woonwensen.

Wooncoöperaties hebben als groot voordeel dat niet- kapitaalkrachtige Zaankanters zich ook kunnen verenigen om gezamenlijk een eigen woning te ontwikkelen en te realiseren. Er bestaan verschillende varianten met en zonder eigendom van de wooncoöperatie. Het uitgangspunt is altijd het gezamenlijk ontplooien van woonwensen. D66 juicht dit toe; ook omdat het bijdraagt aan betrokkenheid van en leefbaarheid in de buurt.

Starters, jongeren en senioren hebben nu en in de nabije toekomst te weinig kans op een passende woning. Duurzaam en levensbestendig bouwen is een onderdeel van de oplossing, met een mix van kleine, flexibele wooneenheden (Tiny Houses en systeemwoningen). Deze woonvormen zijn ook inzetbaar voor tijdelijke woningbouw.

Het landelijk vastgestelde quotum voor huisvesting van statushouders ligt voor Zaanstad tussen de 100 en 200 woningen per jaar, oftewel 6-10% van de totale opgave. Desondanks blijkt het heel moeilijk om aan deze vraag te voldoen. D66 vindt dat Zaanstad haar
verantwoordelijkheid moet blijven nemen, niet alleen voor tijdelijke (nood)opvang van vluchtelingen, maar ook voor permanentere huisvesting van statushouders.

D66 is tegenstander van bouwen in het groen. Ieder nieuwbouwproject of nieuwe woning komt dus in een bestaande bebouwde omgeving en in stedelijke en dorpse gebieden. Als groen verdwijnt als gevolg van bouwprojecten, wil D66 meer groen terugplaatsen dan er wordt weggehaald en dit bij voorkeur in de directe omgeving. Per saldo moet de biodiversiteit worden vergroot met het nieuwe groen en de kwaliteit van het groen staat voorop. Nieuwe woningen moeten energieneutraal worden gebouwd (nul-op-de-meter).

D66 streeft naar klimaatneutrale bouw en klimaatneutrale bouwstoffen. Producenten worden verantwoordelijk voor de verduurzaming van de belangrijkste bouwmaterialen zodat rekening gehouden wordt met toekomstig hergebruik. Zaanstad gaat meer inzetten op houtbouw en meer gebruik van bouwmaterialen uit hernieuwbare bio-based bronnen (zoals hout en CLT). D66 wil zo snel mogelijk 100% circulair bouwen.

Bij nieuwbouw en renovatie wordt actief rekening gehouden met de leefgebieden van dieren in en rond gebouwen. Natuurinclusief bouwen wordt de norm. D66 wil de afspraken met woningcorporaties op het gebied van wooncomfort, duurzaamheid, klimaatadaptatie en betaalbaarheid continueren. Ook verwacht D66 van de corporaties
dat zij hun daken verduurzamen met zonnepanelen en indien mogelijk een groen dak aanleggen. De aanleg van zonnepanelen bij nieuwbouw wordt verplicht.

Voor het Pact Poelenburg en Peldersveld blijft Zaanstad de komende jaren inzetten op de vijf opgaven jongeren, opvoeding en onderwijs, participatie en armoede, taal en vuil. Om deze opgaven te doen slagen, moet de gemeente aan meerdere randvoorwaarden voldoen,
zoals inburgering, meer woondiversiteit en bestrijding van ondermijning. D66 vindt het belangrijk dat het Pact blijft aansluiten op de vraag en de behoefte van de wijken. Hiervoor is meer contact nodig met professionals en bewoners en moeten de resultaten strak
worden gemonitord. Positieve resultaten moeten ook naar andere wijken vertaald worden, zoals Saendelft, Zaandam-Zuid en de Russische Buurt.

De opkoopbescherming zorgt ervoor dat in gewilde gebieden huizen niet zomaar kunnen worden opgekocht voor verhuur of speculatie. Op die manier blijven meer koopwoningen beschikbaar voor mensen die er zelf in gaan wonen. Dit kan in buurten waar schaarste is aan goedkope en middeldure koopwoningen of wanneer de leefbaarheid van een buurt onder druk staat door het opkopen van woningen voor de verhuur. Onder de voorwaarde van tijdelijkheid is D66 voorstander van het zo snel mogelijk invoeren van deze maatregel. Zodra de druk op de woningmarkt wegvalt, wil D66 deze maatregel ook weer kunnen afschaffen.

Met name in de sociale huur is samenwerking tussen de gemeente en de Zaanse woningcorporaties zeer belangrijk. De D66-missie voor de komende jaren is Groei & Verduurzaming. Zaanstad staat samen met de woningcorporaties voor een loodzware opgave tot 2030. Duizenden met name sociale huurwoningen dienen verduurzaamd te
worden. Nul-op-de-meter is daarbij noodzakelijk om aan de CO₂-doelstelling te voldoen. Het laatste IPCC-rapport laat geen ruimte voor vertraging. Enerzijds staan duurzame kwaliteit van nieuwbouw en renovaties voorop, anderzijds wil D66 het gehele proces versnellen.

Om dit mogelijk te maken ziet D66 de volgende verbeteringen voor Zaanstad. In de eerste plaats wil D66 de komende collegeperiode een portefeuilleverdeling die integraal aansluit op bouwprojecten, zodat één wethouder beslissingsbevoegd is voor het gehele
bouwproces. De afgelopen jaren zijn woningcorporaties te vaak geconfronteerd met gefragmenteerde en soms tegengestelde besluitvorming.

Ook wil D66 versimpeling en versnelling van vergunningstrajecten, ook als nieuwe productiemethoden worden toegepast zoals modulaire bouw in fabrieken of tijdelijke initiatieven zoals Tiny Houses.