Algemene beschouwingen 2022 D66 Tiel

Geachte voorzitter, leden van Raad en College en natuurlijk publiek en de mensen thuis,

Ik mag hier voor de eerste keer namens D66 Tiel onze politieke beschouwingen met u delen; een hele eer. Ik wil graag onze traditie voortzetten en met een positieve noot beginnen. Vandaar ook mijn complimenten aan de ambtelijke organisatie voor de hoeveelheid werk die zij verzet hebben om alles goed leesbaar op papier te krijgen en hun inzet tijdens de informatieve commissie vorige week om al onze vragen duidelijk te beantwoorden. Bovendien hebben we in ieder geval tot en met 2025 een sluitende begroting.

De keuze om de programma-indeling van de Toekomstvisie over te nemen in de begroting is in onze ogen een goede; zo houden we samenhang in onze plannen. De tabellen onder het kopje: “wat gaan we daarvoor doen” geven bovendien een duidelijke concrete invulling van hoe men de gestelde plannen wil gaan uitvoeren. Daarbij missen wij dan helaas wel wat die acties gaan kosten, toch een belangrijk onderdeel van een begroting. Ondanks dat wij graag op hoofdlijnen meedenken en echt niet over elke euro willen discussiëren, vinden wij toch jammer dat er geen bedragen aan de acties zijn gekoppeld. Die zeggen namelijk niet alleen iets over de absolute aantallen, maar ook iets over politieke keuzes. Inzicht hierin zou onze fractie helpen om met alle collega’s in de Raad in gesprek te gaan over die keuzes. Dit is wat D66 Tiel betreft een voorstel voor de komende jaren; wij horen graag van het College en onze collega-raadsleden hoe zij hier tegenover staan. Meer in detail zijn wij blij om te lezen dat de Jongerenraad is betrokken bij de huidige huisvesting van het Talenthouse en dat het Mantelzorgcompliment weer verhoogd wordt. Het belang van mantelzorgers voor individuen die van hen afhankelijk zijn, maar ook voor de gemeente is erg groot. Denk bijvoorbeeld aan ouderen die dankszij de onvermoeibare inzet van hun mantelzorgers in staat zijn om langer thuis te wonen. D66 Tiel spreekt dan ook nu weer graag haar complimenten uit aan onze mantelzorgers.

Deze vergadering en beschouwingen vinden plaats bij een achtergrond van grote financiële onzekerheden. Natuurlijk voor ons als gemeente, maar ook voor onze inwoners. Mensen die voorheen goed konden rondkomen zien ineens hun kosten stijgen wat maakt dat mensen steeds minder geld overhouden aan het einde van de maand of zelfs tekortkomen. Als gemeente hebben wij de verantwoordelijkheid naar onze inwoners toe om ervoor te zorgen dat iedereen kan meekomen. Wij dienen daarom een aantal moties in die oproepen tot onderzoeken naar manieren om direct danwel indirect onze inwoners te ondersteunen.

De aandacht voor het klimaat juichen wij toe. Tegelijkertijd denken wij dat we hier als gemeente echt meer in moeten en kunnen doen. We zien onder anderen dat het energienetwerk langzaamaan “vol” raakt en dat het plaatsen van zonnepanelen dus niet meer rendabel dreigt te worden, omdat de daarmee opgewekte energie “verloren” gaat. Wij missen op dit gebied de inzet van het College om ook andere methoden van verduurzaming te onderzoeken, zoals centrale energie-opslag bij particulieren en gemeentelijke gebouwen. Hoe staat het College hier tegenover? Een ander belangrijk punt op het gebied van natuur en klimaat is het behouden van een goede bio-diversiteit. Een groenere leefomgeving draagt immers niet alleen bij aan het tegengaan van klimaatverandering, maar ook aan het welzijn van onze inwoners. Wij roepen dan ook de Raad op om natuur-inclusief bouwen onderdeel te maken van de nog vast te stellen omgevingsvisie en vragen het College om dit mee te nemen in het voorstel van de nog vast te stellen Omgevingsvisie.

De ambitie om door te groeien als gemeente tot 50.000 inwoners kunnen wij van harte ondersteunen. Ook het volgen van de Toekomstvisie daarin door meer evenwicht te creëren in het woningaanbod, juichen wij toe. Tegelijkertijd zien we ook dat er wordt gesproken over 2000 woningen. Ervan uitgaande dat we momenteel ruim 42.000 inwoners hebben, zouden er dus 4 personen per woning moeten gaan wonen. Uit getallen van het CBS is echter bekend dat een gemiddeld huishouden bestaat uit 2,13 personen. Dan kunnen we dus met 2000 woningen niet de ambitie van 50.000 inwoners waarmaken. Wij denken daarom ook dat het goed is om het komend jaar al te onderzoeken waar ruimte is voor nog eens 2000 woningen, zodat we de ambitie van 50.000 inwoners wel kunnen halen. Dit natuurlijk met de recente uitspraak van de rechter in ons achterhoofd; de vrijstelling van stikstofregels in de bouw komt te vervallen. Is er al meer duidelijk over het effect hiervan voor de lopende en geplande projecten binnen onze gemeente? 

Hiermee kom ik op mijn volgende vraag: een deel van de 2000 woningen is voorzien in Passewaaij buurt 9, 10 en 11. Dat maakt de noodzaak tot een derde ontsluitingsweg des te groter. Daarom zijn wij ook blij om te zien dat deze weg is meegenomen in voorliggende begroting. De financiering ervan roept bij ons echter vragen op: er wordt nu een deel van de opbrengst van Medel 1 alvast gespaard; waar de overige 650.000 euro per jaar vandaan moeten komen, is vooralsnog een raadsel. Heeft het college daar al wel ideeën over? Bovendien wordt er al uitgegaan van een co-financiering vanuit de provincie van 50%, waardoor we als Tiel 15 miljoen nodig zouden hebben voor de ontsluitingsweg. Daarbij vragen wij ons af hoe zeker het College is van de co-financiering. De nieuw te bouwen woningen kunnen als kostendrager fungeren voor de aanleg van deze weg. Daar is in de voorliggende begroting echter niet voor gekozen. Door D66 zou zit juist de meest gangbare “weg” zijn om de weg te bekostigen. Dit is immers een stuk sneller dan jaren te moeten sparen, waarbij bovendien nog onduidelijk is waar het geld vandaan moet komen. 

Dan kom ik nu toch op één van onze grootste zorgen aangaande de voorliggende begroting; namelijk het tekort in 2026 van 3.6 miljoen. Dat is zelfs nog nadat we de positief uitgevallen septembercirculaire hebben verwerkt; anders was het tekort zelfs opgelopen tot bijna 6 miljoen euro. Dat is veel geld, zeker wanneer men zich realiseert dat we in onzekere tijden verkeren, met de oplopende rentepercentages voor leningen, hoge energietarieven en oplopende inflatie. Al deze ontwikkelingen zullen ongetwijfeld hun weerslag hebben op de gemeentelijke financiën. Zo is te verwachten dat door de inflatie bouw- en onderhoudsprojecten duurder uitvallen vanwege de toename in materiaal- en arbeidskosten. Het tekort in 2026 vinden wij dan ook niet te verdedigen. De keuze om nu bijvoorbeeld alle bezuinigingen terug te draaien, vinden wij een sympathieke maatregel. Met het aankomende tekort echter, was het ons inziens beter geweest om kritisch te kijken welke bezuinigingen we precies wilden terugdraaien en waarom. Eventueel geld dat daarmee dus bespaard had kunnen worden, had kunnen worden ingezet om het tekort in ’26 in te perken. Sowieso missen wij op een aantal gebieden de langetermijnvisie. Er wordt gesproken over zaken integraal aanpakken en verschillende plannen die nog richting de Raad komen. Het vooralsnog ontbreken daarvan tijdens de behandeling van de begroting, is wat ons betreft te betreuren, omdat we nu dus al bepalen waar we het komende jaar geld aan uitgeven, zonder dat ons helder is wat de toekomstplannen nog zijn. Een goede keuze maken wordt op die manier erg lastig.

Bovendien heeft is er een stelpost van 1,7 miljoen euro gecreëerd om “te gebruiken voor de gevolgen van de hoge inflatie en andere ontwikkelingen die we nu nog niet kennen.”  Wij gaan er daarbij vanuit dat voorstellen over de besteding van dit geld wel via de Raad gaan; wij horen graag van de wethouder of deze aanname klopt. 

Ook de keuze om het OZB-tarief te met een lager percentage dan voorzien te verhogen vindt D66 in dit licht en tegen de achtergrond van de oplopende kosten voor huishoudens niet uit te leggen. Met name de “breedste schouders” profiteren hiervan, terwijl zij vaak toch al minder last hebben van de oplopende energietarieven, omdat zij in veel gevallen al eerder financieel in staat waren een duurzaamheidsslag te maken. Bovendien zouden de opbrengsten van de niet verlaagde OZB gebruikt kunnen worden om bijvoorbeeld de minima en/of sport-, muziek-, en wijkverenigingen en extra steuntje in de rug te geven bij het opvangen van hun hoge leefkosten. Omdat het College daar nu niet voor kiest, roepen wij samen met CU, LLT, PvdA, VVD, PvdB, PT, KT per motie op om te onder zoeken of verenigingen hierin ondersteuning nodig hebben en hoe we dit als gemeente kunnen doen. En hebben wij bovendien samen met het CDA het initiatief genomen tot de motie rondom de schoolontbijten. Ook dienen wij samen met de fracties van CU en LLT een motie in om de behoeften van scholen te onderzoeken op het gebied van eventuele ondersteuning die wij als gemeente kunnen bieden op het gebied van de kwijtschelding van de vrijwillige ouderbijdrage. 

Verder lazen we twee zeer tegenstrijdige uitspraken over het Cultuurbedrijf in de begroting. Die kunnen wij niet met elkaar rijmen en willen het College dan ook vragen om dit voor ons toe te lichten. Het gaat om de uitspraak dat het College het brede aanbod van het Cultuurbedrijf wil behouden. Tegelijkertijd is een onderzoek aangekondigd over de toekomstige positionering van datzelfde Cultuurbedrijf. Waar gaat dat onderzoek dan precies over? Omdat het voor D66 van groot belang is dat cultuur voor al onze inwoners toegankelijk wordt, is en blijft, willen wij hier alvast aangeven dat een korting op het budget voor het Cultuurbedrijf wat ons betreft geen onderwerp van gesprek moet worden. Bovendien blijkt het Cultuurbedrijf nog wel te worstelen met een bezuinigingsopgave; wij vragen af hoe we dit moeten rijmen met de stelling dat alle bezuinigingen worden teruggedraaid. 

Tot slot een kleine persoonlijke noot. Tijdens het voorbereiden van deze belangrijke raadsvergadering heb ik me meermaals afgevraagd hoe ik naar deze begroting wilde kijken. Het is immers een flink document dat ik graag wilde lezen met de aandacht die het verdient. Bovendien neem ik als Raadslid mijn taak serieus en ben daarom tot de conclusie gekomen dat ik naar de begroting zou gaan kijken als mijn eigen huishoudboekje. In dat licht snap ik een aantal keuzes van het college dan ook niet. Een vergelijking: wanneer ik een aantal magere jaren zie aankomen, houd ik daar nu al rekening mee in mijn uitgaven. Ik ga dan geen grote uitgaven doen die niet noodzakelijk zijn en die jaren doorwerken. Zoals bijvoorbeeld een hele grote luxe stofzuiger, die bovendien door iemand anders bediend moet worden, waardoor ik mezelf een flinke uitgavenpost voor de komende jaren op de hals haal. Dat is feitelijk wel wat het college nu doet door de aanschaf van een veegwagen. We hopen het college met deze vergelijking toch uit te dagen om na te denken over andere, creatieve, oplossingen voor het zwerfafval. Hierin hebben wij als Raadsfractie alvast een poging gedaan middels onze motie om een pilot te doen met Doneerringen. Hierin kunnen mensen hun plastic statiegeld flesjes plaatsen als ze die niet zelf willen gaan inleveren. Andere mensen kunnen deze vervolgens meenemen om zelf in te leveren, waarmee wordt voorkomen dat statiegeldflesjes als zwerfaval eindigen of worden verbrand in het restafval. In een aantal andere steden wordt dit concept al met succes toegepast. Ook deze motie dienen wij in samen met de collega’s van CU en LLT. 

En dan, voorzitter, sluit ik mijn verhaal af met een laatste punt. Dit gaat over de bestuurscultuur. Een woord dat inmiddels zowel landelijk als lokaal regelmatig wordt gebezigd. Voor D66 betekent bestuurscultuur niet meer en niet minder dan hoe wel met elkaar omgaan. Het onderzoek daartoe waar in de begroting over wordt gesproken, wordt door ons volledig onderschreven. Tegelijkertijd zijn wij van mening dat we geen onderzoek nodig hebben om nu al fatsoenlijk met elkaar om te gaan. Bijvoorbeeld door elkaars moties op inhoud te beoordelen en zo samen tot mooie, creatieve maatregelen te komen die al onze inwoners dienen.

Dank u wel