Inspiratie: Hoe bouw je in een stad als Leiden?

Met D66-raadslid Sander van Diepen fiets ik een rondje door Leiden. Van Diepen werd in januari uitgeroepen tot Raadslid van het Jaar 2019, vanwege zijn tomeloze inzet op het verkameringsdossier, waarmee hij voorkwam dat honderden studenten op straat komen te staan, en zijn toewijding aan nieuw- bouwprojecten zoals LEAD – waarover later meer. We beginnen bij het Gortercomplex vlakbij Leiden Centraal. Een monumentaal universiteitsgebouw dat een nieuwe bestemming krijgt en aangevuld wordt met twee woontorens. Hiermee weet Leiden dit jaar weer 213 woningen toe te voegen aan het te krappe woningenbestand van de stad, vertelt Van Diepen. Fietsend door de Haarlemmerstraat, dé winkelstraat van Leiden, wijst Van Diepen omhoog: “Kijk, boven veel winkels staat opslagruimte leeg. Met een paar kleine aanpassingen kun je hier woningen creëren. Zo kun je zonder bouwen toch woonruimte toevoe- gen in het centrum. Met het project Wonen boven winkels zijn inmiddels ruim 200 woningen gecreëerd en is er ook na sluitingstijd weer levendigheid in de winkelstraat!”

Toen Sander van Diepen in 2018 in de gemeenteraad werd verkozen, stortte hij zich vol overgave op het in- gewikkelde woningbouwdossier. En liep daarbij tegen flink wat weerstand op. “Leiden is tegen de grenzen aan bebouwd, dus moeten we verdichten in de stad. En waar mogelijk de hoogte in. Zoals met LEAD, een woningbouwproject van drie geplande woontorens
– waarvan één 115 meter hoog – langs de Willem de Zwijgerlaan. Hiermee kunnen straks bijna 600 woningen worden toegevoegd in Leiden-Noord. Hierdoor gaat het in dit deel van de stad flink druk- ker worden en daar maken mensen zich zorgen om. Vooral op sociale media ging het even flink los, ik kreeg zelfs persoonlijk van alles over mij heen.” Buurtbewoners verzamelden handtekeningen voor een referendum over het bouwproject. Tijdens de campagne die daarop volgde, ging Van Diepen met partijgenoten de omliggende woonwijken in om in gesprek te gaan met bewoners. “Daarbij kregen we best wat punten van zorg mee, maar de buurt was opmerkelijk genuanceerder dan berichten op sociale media deden vermoeden. Dit benadrukt maar weer hoe belangrijk het is om echt in gesprek te blijven en niet enkel te varen op wat je via sociale media binnenkrijgt.” Uiteindelijk ging het referendum niet door vanwege te weinig steunverklaringen. De bouw- plannen liggen klaar, maar het is nog onduidelijk wanneer de schop de grond in gaat.

De aanvragers van het referendum wezen op het ontbreken van een stadsbrede discussie over het toevoegen van zoveel woningen en hoogbouw. Van Diepen was daar aanvankelijk verbaasd over. “Tijdens de verkiezingen was woningnood en hoogbouw hét thema. En de winnende partijen, waaronder D66, spraken zich duidelijk uit vóór hoogbouw en het toevoegingen van duizenden woningen. Veel mensen zijn het hier mee eens, anders was D66 niet de grootste partij van Leiden geworden. Maar zodra het dichtbij komt, zoals een woontoren die vlakbij jouw huis wordt gepland, dan zie je toch weerstand ontstaan bij de buurtbewoners. Anderen vrezen dat de historische identiteit van de stad verandert door alle nieuw- en hoogbouw. Maar juist als we nu niet snel bijbouwen, verandert het karakter van onze stad. Want als de starter op de woningmarkt, de oudere op zoek naar een kleinere seniorenwoning, en de student die hier wil studeren geen woning vinden, dan raken we de mix kwijt die Leiden juist tot zo’n mooie, levendige stad maakt.”

Ook vanuit het stadsbestuur is er oog voor de
onrust en weerstand die soms ontstaat op dit dossier. Wethouder Fleur Spijker ziet het als haar taak om goed in contact te blijven met bewoners. “Natuurlijk begrijpt de gemeente dat buurtbewoners zich soms zorgen maken over de bouwontwikkelingen. Omdat wij ons richten op verdichting, dus binnenstedelijk bouwen, kom je al gauw in de leefomgeving van andere mensen. Daar krijgen wij natuurlijk vragen en opmerkingen over. Om ervoor te zorgen dat buurt- bewoners zich zo goed mogelijk gehoord voelen en om hen bij de ontwikkelingen in de stad te betrekken, zet de gemeente actief in op participatie. We hebben een participatieverordening en een werkwijzer voor bouwinitiatieven in onze stad. Bij een bouwproject zoals LEAD heb ik mensen uitgenodigd om bij mij aan tafel te komen zitten. Ik zie mijn taak als bestuurder dan om een luisterend oor te bieden aan hen die zorgen hebben en om de juiste informatie te geven over ontwikkelingen in dit deel van de stad.”

We eindigen onze fietstocht bij station Lammenschans, met daarnaast het opvallende gebouw van het ROC Leiden. Van Diepen: “Dit gebied was vroeger een wat muf stukje Leiden, met vooral industrie en kantoorpanden. In nog geen tien jaar tijd is het getransformeerd naar een nieuwe woonwijk vol hoogbouw, dankzij de Crisis- en Herstelwet.” Wethouder Fleur Spijker ziet ook de potentie van de wijken rondom de binnenstad: “Bij veel steden zie je dat aan de randen van de stad qua wonen en voorzieningen winst te behalen is. Door juist in die plekken te investeren, kun je veel goede woningen creëren en kwaliteit aan de wijk toevoegen. Lammenschans is daar een mooi voorbeeld van. In korte tijd zijn daar honderden woningen gerealiseerd en is deze wijk flink gestegen in kwaliteit en in leef- baarheid. Geregeld hoor ik van mensen dat als zij weer verhuizen uit Lammenschans, ze dit met pijn in hun hart doen.”

Er speelt nog iets op de Leidse woningmarkt waar- over raadslid Sander van Diepen zich het afgelopen jaar behoorlijk druk heeft gemaakt: ontkamering. In de afgelopen jaren was er in Leiden een groeiend verzet tegen verkamering ontstaan. Er was sprake van geluidsoverlast en de brandveiligheid in die verkamerde panden is niet altijd in orde, vertelt Van Diepen. “Iedereen was het erover eens dat er duidelijke regels moesten komen. Maar door het voorgestelde beleidsplan, met quota voor het aantal verkamerde panden per straat, liepen honderden studenten ineens het risico uit hun kamer gezet te worden. Ook als ze nooit overlast gaven. Dat vond ik onacceptabel.” Op initiatief van D66 in de raad zijn de maatregelen van het collegeplan op de valreep van de scherpe randjes ontdaan. Zo is het quotum in de binnenstad verhoogd naar 20 procent en worden bepaalde delen quotumvrij, vooral in het winkelgebied. Van Diepen: “Daarmee hebben we kunnen voorkomen dat 135 verkamerde panden ‘ontkamerd’ worden, enkel omdat ze boven het voorgestelde percentage van 15 procent uit zouden komen.”