Wethouder Financiën in Coronatijd

De begroting van Enschede heeft een omvang van zo’n 750 miljoen Euro. Daar doet Enschede veel mee, heel veel. Tot 2020 werd bezuinigd om het gemeentelijk huishoudboekje op orde te krijgen. Dat was nodig als gevolg van de financiële crisis, maar vooral omdat het Rijk te weinig middelen beschikbaar stelde voor gemeenten. Dat betekende voor Enschede dat extra middelen werden ingezet in het sociale domein ten koste van het fysieke domein. Maar daar kan, zoals gezegd, verandering in komen.

Het meerjarenbeleid wordt ieder jaar voor het zomerreces uitgestippeld in de zogenoemde Zomernota. Daarin geeft de Gemeenteraad de contouren aan voor de begroting die na het reces tot stand komt.

De Zomernota voor 2020 kreeg van mij de veelzeggende titel Coronanota. Een pandemie van deze omvang was ongekend. Voor mij stond vast dat we onze inwoners door de crisis zouden helpen. Geen nieuwe bezuinigingen en zoveel mogelijk de gevolgen beperken. De raad stemde in met het voorstel om geen verdere bezuinigingen door te voeren. Dat was een mooi moment: mijn eerste door de raad vastgestelde nota. Ook werd unaniem ingestemd met de motie Wederopbloei, waarbij een fonds werd gevormd om de veerkracht van de stad financieel te ondersteunen. Bij de begroting kon daar 600K euro voor worden vrijgemaakt.

Niemand wist wat de toekomst ons zou brengen en dat is in zekere zin nog steeds het geval. Toch tekenen zich inmiddels een aantal contouren af. Zo kwam het Rijk de belofte om de financiële gevolgen te compenseren ruimschoots na.

Bij mij groeide het besef van de noodzaak om anticyclisch te investeren. In eerste instantie om het aantal banen dat zou verdwijnen te compenseren. Dat bracht mij tot het voorstel om te kijken in hoeverre het mogelijk zou zijn om projecten naar voren te halen, te versnellen, zodat er meer banen bij komen. Inmiddels is duidelijk dat ook de woningmarkt onder grote druk is komen te staan. Dat vraagt eveneens om investeringen. Al bij de begroting voor 2021 lukte het om de plannen voor Centrum Kwadraat mee te nemen, evenals het plan Rondkomen met je Inkomen. Daarmee wordt én in de fysieke kant én in de sociale ambitie van de stad geïnvesteerd.

Ook de Zomernota 2021, waarin een Investeringsagenda is opgenomen, is begin juli door de Raad aangenomen.

Het Rijk heeft inmiddels een voorstel ontwikkeld om de financiële middelen, die aan de gemeenten worden toegerekend, op een nieuwe manier te berekenen: te herijken. Binnen de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) en de G40 (40 grootste gemeenten) voeren we gesprekken over de wijze waarop en de gevolgen voor onze stad. De discussie is nog niet afgerond. Toch zijn de signalen inmiddels positief te noemen.

Een belangrijk punt hierbij is het structurele tekort op de middelen voor de jeugd. In 2015 heeft de decentralisatie van de uitvoering van de Jeugdwet plaatsgevonden terwijl de middelen met 40% gekort werden. Het was voorspelbaar dat daardoor een enorm knelpunt zou ontstaan. Inmiddels is berekend dat het landelijke tekort meer dan 1,5 miljard euro bedraagt. Er moest een arbitrage aan te pas komen om het Rijk in beweging te brengen. De demissionaire regering heeft nu voor 2022 de tekorten aan de middelen voor jeugd toegevoegd. Het gaat voor Enschede om een kleine 16 miljoen euro. Voor de invulling van de structurele middelen voor de jaren erna wordt gewacht op de nieuwe regering. Dat is uiterst ongelukkig voor alle gemeenten die in oktober de begroting voor 2022-2025 moeten indienen. Het maakt nogal verschil of structureel met een verhoging van 16 miljoen kan worden gerekend. De bezuinigingskramp ligt weer op de loer.

Daarnaast speelt de herijking van het gemeentefonds. De afgelopen week is bekend geworden dat de nu gehanteerde berekening voor Enschede leidt tot een structurele verbetering van onze financiële positie. Het is nog niet definitief*, maar de nieuwe berekening komt uit op €46 per inwoner op jaarbasis erbij. Weliswaar gefaseerd ingevoerd, maar op basis hiervan zou vanaf 2023 2,5 miljoen, 2024 5 miljoen en 2025 7,5 miljoen voordeel gelden in onze begroting.

In dat geval komt er meer ruimte om én onze Investeringsagenda én onze voorzieningen op te pakken. En natuurlijk blijven we ook inzetten op het sociale domein. Zoals we dat de afgelopen jaren met overtuiging hebben gedaan.