Interview met Aart Karssen, Oud-Afdelingsvoorzitter Ruimte en Mobiliteit

Eerder dit jaar ontving Aart Karssen de Jet Debussy Penning voor zijn toewijding aan D66. Gedurende de afgelopen 47 jaar heeft Aart zich bijzonder actief ingezet voor D66, onder andere als fractievoorzitter in de staten van Overijssel, als Regio-voorzitter in Overijssel, en als voorzitter van de thema-afdeling Ruimte en Mobiliteit. Op een rustige zondagochtend net na de natste oktobermaand sinds 1906, spraken we met elkaar over de veranderingen binnen de partij in de afgelopen 50 jaar, het ruimtelijke beleid gedurende 50 jaar, en de uitdagingen waar Nederland voor staat.

Aart vertelt dat hij lid werd van D66 na de oproep van Jan Terlouw, waarin Terlouw aangaf alleen lijstrekker te worden als D66 binnen drie maanden 1.666 nieuwe leden zou krijgen. Aart was een van deze nieuwe leden: “Wat mij erg aansprak, is het vrijzinnige en onorthodoxe karakter van D66, waarin we proberen minder te regelen wanneer dat mogelijk is. We streven naar een algemeen zorgprincipe en niet naar meer uitzonderingen en extra regels.”

Al snel na zijn lidmaatschap werd Aart lid van de schaduwfractie van de provinciale staten in Overijssel. Sindsdien is hij in verschillende functies actief gebleven, zowel op het niveau van Overijssel in de schaduwfractie, het bestuur en later als fractievoorzitter, als op landelijk niveau in het Landelijk Bestuur en bestuur van de thema-afdeling, van 2007 tot 2012 als bestuurslid en daarna tot 2018 als voorzitter. Met een glimlach blikt hij terug op die tijd: “In de thema-afdeling komen het ruimtelijke en politieke domein samen. Dit heb ik altijd met veel plezier gedaan, omdat je hier veel mensen spreekt met interesse in het ruimtelijke domein en je krijgt meer informatie dan in de media te vinden is.”

De afgelopen jaren is er veel veranderd binnen de partij. 50 jaar geleden was er sprake van een opheffingscongres omdat D66 te weinig kiezers binnenhaalde, en tegenwoordig is D66 niet meer weg te denken uit het politieke landschap. Dit brengt ook risico’s met zich mee. Aart heeft de afgelopen tijd gezien dat D66 soms, tegen haar vrijzinnige karakter in, steeds meer regels is gaan maken. Hier moeten we waakzaam voor blijven.

Tijdens het gesprek over D66 rollen we automatisch in een gesprek over het ruimtelijke beleid. De drang om meer regels te maken zie je namelijk ook hier terug. Aart Karssen: “Dit zie je bijvoorbeeld terug in de Omgevingswet. Deze wet brengt 26 wetten terug naar 1 nieuwe wet met veel minder regels en maatregelen, maar tijdens iedere bespreking in de afgelopen jaren zijn er weer meer regels bijgekomen. Dit terwijl het uitgangspunt, minder sectoraal, meer samenwerking en dichter bij de burger staan, is.”

Aart Karssen kan dit als geen ander weten. Hij was bij het ontstaan van de Omgevingswet betrokken als voorzitter van de Thema-afdeling Ruimte en Mobiliteit. Vanuit de thema-afdeling zijn amendementen, bijvoorbeeld op het gebied van grondpolitiek, ingediend om de Omgevingswet te veranderen. Deze werken nu nog door in de huidige wet.

De Omgevingswet zorgt voor een verregaande hervorming van het wettelijk stelsel en is al enkele keren uitgesteld. De reden hiervoor heeft niets te maken met de wet zelf. Aart geeft aan dat het uitstel komt door de fout om de Omgevingswet te veel te koppelen aan het digitale stelsel Omgevingswet (DSO). “We wisten al wel dat de combinatie van overheden en technische systemen vaak problemen oplevert. In het begin werd er ook niet gesproken over een digitaal systeem. Toch is later de gedachte erbij gekomen om de digitale systemen aan de wet te koppelen.”

Gelukkig gloort er nu hoop aan het einde van de tunnel, in de vorm van een terugval systeem.  “Er is nu een terugval systeem van tijdelijke maatregelen om in het geval van problemen in het nieuwe systeem even terug te vallen op de oude systemen. Die terugval optie hadden we vanaf het begin moeten maken.” De ingang van de Omgevingswet is ook tot genoegen van Aart vastgesteld op 1 januari 2024.

De transitie van het landelijk gebied is volgens Aart Karssen een van de grootste ruimtelijke uitdagingen van onze tijd: “Als ik naar het landelijk gebied kijk, zie ik de afschrikwekkende afname van de biodiversiteit, een toename van de verontreiniging en op veel plekken verrommeling van het landschap. Daar moeten we iets aan doen om een ander leef- en werkklimaat te krijgen.” Aart Karssen heeft het landschap door de jaren heen zien veranderen, eerst als kind in een boerengezin, later als student landinrichting in Wageningen en in zijn loopbaan als adviseur, manager, directeur en politicus.

De verandering van het landschap is goed te zien in een van de eerste projecten waar Aart aan werkte. Toen hij ging werken bij een ingenieursbureau in Overijssel, was een van de eerste opdrachten de normalisatie van de Dinkel tussen Gronau en Losser. Hier was toentertijd een overstromingsrisico. Na internationaal overleg werd er een plan uit de kast getrokken om de Dinkel recht te trekken. Aart vertelt dat hij het toentertijd al een achterhaald plan vond, en jawel, het geval wil dat 25 jaar later op ditzelfde segment onder zijn verantwoordelijkheid een hermeandering uitgevoerd moest worden. Recent heeft op het zelfde stuk hermeanderende Dinkel onder bestuurlijke verantwoordelijkheid van D66 wethouder Jaimi van Essen weer een verruiming plaatsgevonden voor meer waterberging. Aart Karssen: “Zo zie je dat binnen één generatie de maatschappelijke eisen en daarmee de uitdagingen veranderen. De Dinkel is een mooie rivier die in Overijssel in de Vecht komt. Bij het eerste plan dachten we in Nederland nog vanuit rechte lijnen en economische waarden. We dachten dat water zo snel mogelijk afgevoerd zou moeten worden.” Dit met alle gevolgen van dien waarin de ecologische waarde verslechterd en het overstromingsrisico beneden toeneemt. “Dit is slechts een voorbeeld, maar we zullen heel veel plekken krijgen in Nederland die we moeten aanpassen vanwege de noodzaak om de leefomgeving fijn, gezond en klimaatadaptief te maken. Nederland is nooit af!” Het druilige weer van deze zondagochtend onderstreept zijn woorden. De natte oktobermaand zorgde voor wateroverlast aan de kustgebieden, terwijl het water inlands niet goed genoeg vastgehouden kon worden, maar wel meer dan welkom was na de droge zomer.

Vanuit het voorbeeld over de Dinkel komt Aart terug bij het algemene vrijzinnige en onorthodoxe principe van D66. Dit principe is namelijk ook van toepassing op het ruimtelijke domein.Om de ruimtelijke vraagstukken het hoofd te bieden, moeten we volgens Aart anders naar belangen kijken en niet te veel volledig dicht regelen: “Kijk niet alleen naar economisch belang, maar ook naar bijvoorbeeld gezondheid. Je moet belangen niet tegen elkaar afzetten, maar in een zo vroeg mogelijk stadium kijken hoe belangen elkaar kunnen versterken. Denk niet in hokjes of sectoren, pas maatwerk toe en doe dit zo dicht mogelijk bij en samen met de burger.”