Initiatief-voorstel ‘Geef de natuur een stem’

Als de natuur een stem had, had ze de noodklok geluid: om mensen te vragen schadelijke invloed te stoppen en te werken aan herstel. De natuur kan hier echter niet zelf om vragen. Dit is voor ons aanleiding geweest om voor Groningen te onderzoeken: hoe kunnen we de natuur een stem geven? En kunnen we hiermee de natuur in onze gemeente beschermen?

De biodiversiteit staat onder druk, ook in onze gemeente. Als we echt werk willen maken van herstel van de biodiversiteit, dan moeten we er een stapje bij doen. De natuur verdient het om te worden verdedigd, en we hebben haar nodig. Maar in de huidige situatie wordt de natuur vaak alleen beschermd als mensen er belang bij hebben, bijvoorbeeld voor recreatie. 

De natuur verdient het niet alleen om verdedigd te worden door ons. Ze moet zich ook zelf kunnen verdedigen. Met eigen rechten kan de natuur voor zichzelf opkomen. Net als dat nu het geval is voor bedrijven en stichtingen. Iemand kan namens haar spreken en volledig voor haar rechten opkomen. Ze kan echt worden vertegenwoordigd in besluiten. Niet alleen de belangen van de mensen of een organisatie, maar echt haar eigen belangen. Het is tijd dat we de natuur bekijken als een onderdeel van onze gemeente dat van zichzelf is. Dat voor zichzelf mag opkomen. Dat we haar een stoel aan tafel geven. 

Wereldwijd groeit de beweging voor rechten voor de natuur. In Ecuador, bijvoorbeeld, staat in de grondwet dat de natuur ook rechten heeft. Overal ter wereld krijgen natuurgebieden rechten, zoals de Whanganui rivier in Nieuw-Zeeland en Mar Menor in Spanje. Dit Spaanse zoutwatermeer heeft rechten gekregen, nadat er veel dode vissen aanspoelden door zuurstofgebrek. Eind 2022 kreeg dit gebied rechten zodat vervuiling en droogte kunnen worden tegengegaan. Het meer heeft recht op bescherming en herstel, evenals het recht om te bestaan als ecosysteem en het recht om op natuurlijke wijze te evolueren. Het lozen van vervuilende stoffen is daardoor verboden en de overheid is verplicht om het natuurgebied te herstellen. Ook in Nederland zijn er verschillende initiatieven zoals het Bos dat van zichzelf is, Maas in de Wet, en Kunstfort Vijfhuizen. D66 werkt landelijk aan een initiatiefwet voor de Rechten van de Waddenzee

Er zijn verschillende manieren om de natuur een stem te geven. Bijvoorbeeld door een voogd aan te stellen die namens haar het woord kan voeren. Zodat ontwikkelaars en andere belanghebbenden haar belangen beter mee kunnen nemen. In het initiatiefvoorstel vragen wij de gemeenten om het gesprek hierover aan te gaan. Met inwoners, met experts, en met kennisinstellingen. 

Samen met hen willen we gaan onderzoeken hoe we de natuur een stem kunnen geven en zoeken we een natuurgebied om hier mee aan de slag te gaan. Laten we samen ontdekken hoe we de waarde van de natuur echt erkennen en daarmee de biodiversiteit verbeteren.


Q&A

Omdat het geven van rechtspersoonlijkheid best een ingewikkeld vraagstuk is, hebben we hieronder een aantal vragen en antwoorden opgesteld.

Gaan we met dit initiatiefvoorstel de natuur echt rechtspersoonlijkheid geven?
Nee, als dit initiatiefvoorstel aangenomen wordt, geven we de natuur nog geen rechten. We gaan we starten met het gesprek over rechten voor de natuur. We gaan onderzoeken hoe we de natuur het beste een stem kunnen geven.

Waarom is het nodig om de natuur een stem te geven?
Omdat er nu niemand namens de natuur, vanuit het begin van een ontwikkeling, aan tafel zit. We willen dat de belangen van de natuur, van dat specifieke natuurgebied, vanaf het begin af aan tafel zit. Om rampen zoals bijvoorbeeld in Spanje bij Mar Menor, waar veel dode vissen aanspoelden, te voorkomen door eerder het belang van dat meer en de wezens die in dat meer leven, en daarmee ook de mensen die van dat leven afhankelijk zijn, mee te wegen.

Krijgt meteen de hele Groningse natuur rechten?
Nee, ons idee is om te zoeken naar een geschikt stukje natuur in Groningen, waar we kunnen uitproberen hoe dit werkt, bijvoorbeeld Sterrebos, Stadspark, Kardinge, etc.

Er zijn al heel veel natuurorganisaties die opkomen voor de natuur. Zij kunnen toch opkomen voor de natuur?
Dat kan, maar een natuurorganisatie heeft ook andere belangen, voor bijvoorbeeld andere gebieden of andere soorten natuur. We willen juist dat specifiek het stukje Groningse natuur (welk gebied we ook kiezen) vertegenwoordigd wordt en er vooral wordt opgekomen voor de belangen van dat specifieke stukje en haar biodiversiteit, haar recht op voortbestaan.

Het zou toch niet nodig hoeven zijn om de natuur rechten te geven. We kunnen toch zelf goed voor de natuur zorgen?
Inderdaad, het zou eigenlijk niet nodig moeten zijn. We zouden, net als veel inheemse bevolkingsgroepen dat al doen, de natuur op een voetstuk moeten plaatsen, maar helaas zien we dat economische en andere menselijke belangen toch voorrang krijgen als we de natuur niet ook zichzelf laten verdedigen. En juist waar inheemse bevolkingsgroepen goed vertegenwoordigd zijn en al in eenheid met de natuur leven, zoals in Ecuador en Nieuw-Zeeland, zien zij dat het helpt om de natuur echt in haar recht te zetten.

Kunnen we in dat gebied dat rechten krijgt, dan helemaal niets meer bouwen?
We kunnen nog steeds blijven bouwen, maar we maken een betere afweging tussen de belangen van de mensen die die ontwikkeling nodig hebben en de natuur die ook een belang heeft om voort te bestaan. Zo kan er bijvoorbeeld eerder en rechtvaardiger gekeken naar mogelijkheden om bouwplannen door te laten gaan met zo weinig mogelijk schade voor beide partijen.

Welk gebied stellen jullie voor?
We willen dit graag bespreken met kennisinstellingen, inwoners en natuurorganisaties.

In welke andere landen heeft de natuur of een natuurgebied al rechten?
Er zijn al meer dan 40 landen waar de aanpak van rechten geven aan de natuur al wordt toegepast, in o.a. de Verenigde Staten, Canada, Australië, Latijns-Amerikaanse landen en Europa. Zie daarvoor het kaartje hieronder.



Meer weten?
Lees het boek Rechten voor de Natuur van Jessica den Outer of kijk eens op de websites van Stichting Rechten voor de Natuur of de Global Allicance for the Rights of Nature.