Een toekomst voor het Heusdens buitengebied

Het landschap gelegen tussen de Maas en de Drunense Duinen heeft zich historisch zo ontwikkeld dat de landerijen waren opgedeeld in smalle kavels. Dat is een gevolg van het ‘Frankisch erfrecht’, waarin het bezit bij vererving werd toebedeeld aan elk van de zonen. Om elk perceel te voorzien van een uitweg naar doorgaande wegen, werd de grond verdeeld in steeds meer steeds smallere stroken land. Zo is de typische Langstraat-bebouwing ontstaan, een lintbebouwing met kavels die niet precies haaks op de weg liggen. Deze kaart toont de verkaveling zoals die was omstreeks 1900.
Een dergelijke verkaveling valt niet efficiënt te bewerken. De landbouwgronden hadden dan ook een lage productiviteit.

Na de tweede wereldoorlog werd een proces van ruilverkaveling ingezet. Boeren die wilden stoppen, brachten hun terreinen in en anderen die juist wilden uitbreiden, namen die over. De Provincie ondersteunde in de 60-er jaren deze herverkavelingsplannen met een uitgebreid programma. Het was de tijd van Eurocommissaris Sicco Mansholt, waarin de productiviteit van de landbouwgronden sterk werd verhoogd.
De kaart toont de indeling van de landbouwgronden circa 1980, na de ruilverkaveling.
De toename van mechanisatie, gewasveredeling en gewasbescherming zorgde voor een steeds maar toenemende hoge productie. Maar het marktmechanisme zorgde er ook voor dat die productie moest worden verkocht tegen lagere prijzen. Boeren moeten veel te hard werken voor een te lage beloning bij een hoog risico.
Het eindresultaat tot op dit moment is bovendien dat deze productiewijze heeft geleid tot een sterk toegenomen milieudruk op de omgeving. Waterkwaliteit, bodemleven, biodiversiteit, staan onder zeer hoge druk en dit is een inmiddels onhoudbare situatie geworden. Op veel plaatsen in Brabant kan uit de grondwaterputten zelfs geen drinkwater meer gewonnen worden.

Het is dan ook hoog tijd geworden voor een gezonde transitie, die moet bestaan uit een overgang naar succesvolle, economisch renderende kringlooplandbouw. Dat moet voor de boeren een eerlijk verdienmodel opleveren, waarmee zij een inkomen kunnen verdienen met een normaal niveau van inspanningen en met behoud van ook hun eigen gezondheid.
Daarmee ontstaat gelijktijdig een gezond leefmilieu voor iedereen, voor alle inwoners van dit gebied, op een toekomstbestendige, duurzame wijze.

Het vraagstuk van het terugbrengen van een gezond buitengebied, dat rendabel kan worden geëxploiteerd, kan niet alleen door de boeren worden opgelost. Samenwerking tussen alle belanghebbenden, met name ook met het Rijk en de Provincie, is een voorwaarde voor succes. Landbouworganisaties, lokale boeren, milieu- en natuurverenigingen, Gemeente, Rijk en Provincie, en niet te vergeten alle andere inwoners van ons leefgebied.
De overgang naar de nieuwe gewenste situatie brengt kosten mee en vereist omvangrijke investeringen. Doelgerichte financiering is een vereiste.
De banken hebben de ontwikkeling van de moderne landbouw in ruime mate gefinancierd, waarbij ze vooral hun eigenbelang ook niet vergaten. Het is nu tijd voor een nieuwe koers, waar ook de banken een bijdrage aan zullen moeten leveren.
Het is dan ook allereerst van belang dat wij werken aan een breed draagvlak, onder alle belanghebbenden en dat wij uiteindelijk allemaal ook de moed zullen kunnen opbrengen om de noodzakelijke stappen te durven zetten.

D66 Heusden zal in de gemeenteraad van Heusden en aan het college van Heusden voorstellen dat de gemeente Heusden een “Burgerberaad” organiseert. Een Burgerberaad is een overlegstructuur waarin uiteenlopende betrokken partijen samen overleggen over een wat meer complex probleem, waarover uiteindelijk ‘de politiek’ een besluit moet nemen.
De gemeente Heusden is al bekend met het fenomeen Burgerberaad: in februari 2022 gaf zij opdracht voor de uitvoering van een Burgerberaad “Vliedberg duurzaam” (klik hier voor meer informatie).
Voor een Burgerberaad dat zich bezig houdt met het gehele buitengebied van de gemeente, zal een veelvoud aan partijen moeten worden uitgenodigd:
• een relevante vertegenwoordiging van alle inwoners van de gemeente;
• Maatschappelijke organisaties, zoals de ZLTO (ZLTO is de vereniging van en voor 13.000 boeren en tuinders in Zeeland, Noord-Brabant en Zuid-Gelderland), Natuur- en Milieuvereniging Heusden, het College, de leden van de gemeenteraad en ambtenaren van de gemeente;
• vertegenwoordigers van Provincie, Rijk, waterschap, waterleidingbedrijf;
• en verder alle relevante andere partijen.
Samen stellen ze vast wat de problemen zijn waarvoor een oplossing gezocht moet worden. Als bijzondere aanvullende kennis nodig is, dan geeft het Burgerberaad opdracht aan externe partijen om dat onderwerp verder uit te zoeken en er over te adviseren.
Het hele proces staat onder leiding van een onafhankelijk bureau, dat daarin gespecialiseerd is.

Het is de bedoeling dat het “Burgerberaad” uitmondt in voorstellen die door alle partijen worden gedragen: het “Burgerakkoord”. De voorstellen moeten zodanig zijn, dat alle partijen zich daarin kunnen vinden. Zij verplichten zich dan ook vooraf al, om aan de uitvoering mee te werken.
Voor zover het activiteiten betreft die behoren tot de rol van de gemeente:
De gemeenteraad en het college nemen vervolgens de besluiten die nodig zijn om het Burgerakkoord uit te voeren;
Als ze een voorstel niet willen uitvoeren, dan moeten ze duidelijk uitleggen waarom dat is;
Vervolgens gaan alle partijen aan de slag om de gezamenlijk geformuleerde doelen aan te pakken.