Ons kompas wijst in alle richtingen

tekst Marieke de Jong
foto’s Martijn Beekman

“Uit de evaluatie van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten blijkt dat er van tevoren niet goed genoeg is nagedacht of die wet wel uitvoerbaar was”, deelt Willemijn Aerdts als prikkelend antwoord op de eerste vraag. “Ik ben van huis uit jurist. En eigenlijk een beetje een nerd als het gaat om de handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid van wetgeving. Dat is een thema waar ik, in deze nieuwe rol, graag iets aan toe wil voegen. Door onder andere vaker in gesprek te gaan met de mensen die voor de uitvoer verantwoordelijk zijn. Een scherp oog blijft nodig en een ruime blik naar buiten is hierbij essentieel.”

Fatimazhra Belhirch heeft zoals ze het zelf zegt de interesse in politiek van haar vader met de paplepel ingegoten gekregen. Belangrijk daarin was dat het meepraten vanaf de zijlijn niet werd aangemoedigd, maar juist werd verwacht zelf echt iets te doen. “Al in mijn studententijd was ik voorzitter van een politieke partij en zat ik in de faculteits- en universiteitsraad. Ook ik herken me in het nerd-stempel dat Willemijn aangaf. Met trots kan ik wel zeggen, het helpt je in het analyseren. En met de drijfveren die ik heb voor een rechtvaardige, gelijkwaardige en solidaire samenleving is het eigenlijk heel praktisch.”

Aerdts en Belhirch zijn beiden verkozen als Eerste Kamerlid. Samen met Paul van Meenen – fractievoorzitter -, Boris Dittrich en Carla Moonen, vormen zij de nieuwe fractie van D66 in de Senaat. Belhirch is 14 jaar ambtenaar en beleidsmaker geweest en benadrukt dat je in de functie van Kamerlid en als politicus vaak toch wel verder verwijderd bent van de maatschappij. Dat je verderaf staat van de samenleving. “Een schrijnend voorbeeld is de toeslagenaffaire waarbij te laat is geluisterd naar de signalen die zijn afgegeven. Hoe komt dat? Hoe kunnen we de samenleving beter en gelijkwaardiger maken voor iedereen? Als Eerste Kamerleden kijken we kritisch naar de wetten die door de Tweede Kamer zijn vastgesteld. De uitvoerbaarheid en doelmatigheid zijn daar twee belangrijke aspecten van. En hoe werkt het zich uit?”

Belhirch licht toe dat er in dit voorbeeld van de toeslagenaffaire helaas niet goed is nagedacht wat de concrete uitwerking was. Contact hebben met verschillende groepen in de samenleving en weten wat er leeft is cruciaal. “Neem als actueel voorbeeld de digitale agenda en de invloed van AI. We gaan er gemakshalve vanuit dat iedereen snapt en weet wat de gevaren zijn van de verwerking van zijn of haar digitale gegevens. Voor mij is het soms al ingewikkeld, hoe zal dit breder in de samenleving worden uitgelegd?” 

Verschillende groepen hebben verschillende belangen, aldus Belhirch. “Sommige groepen weten de politiek makkelijk te vinden, die krijgen eenvoudig gehoor. Dat is niet per se slecht uiteraard. Maar je merkt dat anderen zich minder goed kunnen verenigen. Bij elke toetsing van wetten moeten we dan ook die verschillende perspectieven meewegen. Van iedereen, niet enkel die van leden of kiezers. Als D66 wijst ons morele kompas in alle richtingen en daarbij hebben we de hele samenleving in het vizier. Het gaat om het brede perspectief. Ben empathisch, leef je in.”

“Je moet plezier hebben in wetteksten interpreteren en memorie van toelichting lezen waarin je precies te weten komt waarom het voorstel is ingediend”, vult Aerdts aan. “Het is voor mij heel belangrijk om met een ander been juist in de maatschappij te staan. De keuze voor de Eerste Kamer is voor mij dan ook zeer weloverwogen, om dit met lesgeven en onderzoek te kunnen combineren. Het ambt is ook zo bedoelt, juist om die check te hebben binnen de maatschappij en je geworteld bent in de samenleving. 

Naast haar Eerste Kamer lidmaatschap is Belhirch directeur-bestuurder van UAF, een stichting die vluchteling-studenten en professionals ondersteunt. Ze zit ook in twee Raden van Toezicht; bij het Scapino Ballet binnen de cultuursector en bij Cito, vanuit onderwijs. “Hiervoor zat ik vier jaar in de Raad van Toezicht bij een stichting van zestien scholen in Gelderland. Bewust in een andere regio om ook hier het verschillende perspectief te ervaren. En te kijken hoe het onderwijs daar is ingericht. Zo krijg je heel veel mee. Ook dit zal ik meenemen bij mijn werk in de Eerste Kamer, we vertegenwoordigen tenslotte iedereen. Met mijn lange staat van dienst als ambtenaar en mijn brede netwerk in het maatschappelijk middenveld drukken een hoop mensen mij op het hart: joh, Fatimazhra, ga je ook kijken of die wetgeving echt nodig is?”

Goed om te benoemen is wel dat ik geen dossier zal oppakken binnen het thema Asiel en Migratie, daar zijn te veel belangen die elkaar in de weg zitten. Die verstrengeling moet je uiteraard voorkomen.

Voor Aerdts is het voorzitterschap van het Els Borst Netwerk belangrijk geweest. Representatie doet ertoe. “Jezelf herkennen in de politici die jou vertegenwoordigen is echt van groot belang. Als 17-jarige was ik als jongerenvertegenwoordiger naar de Kindertop van de Verenigde Naties en zag in die functie hoe belangrijk het is dat jongeren meedenken en beslissen over de zaken die voor hen van belang zijn. Die rolmodellen, en de top zelf uiteraard ook, zijn voor mij een ongelofelijke trigger geweest om me met politiek bezig te gaan houden. Eerst bij de Nationale Jeugdraad, later als Worldconnector, waar we met verrassende initiatieven en goede samenwerkingen de wereld mooier maken en het behalen van de Sustainable Development Goals versnellen. Later werkzaam in het veiligheidsdomein, en nu echt in de arena als politicus. Steeds als vertegenwoordiger van mijn generatie.”

Met een wetenschappelijke blik kijkt Aerdts naar de veiligheidshoek. De inlichtingen- en veiligheidsdiensten zijn vooral gericht op de lange termijn. “Als er plotseling een oorlog is, bijvoorbeeld zoals nu in Oekraïne, en je gaat dan je informatiepositie pas opbouwen, dan ben je veel te laat. Dat langere termijnperspectief is ook iets waar de Eerste Kamer bij wetgeving naar kijkt. Wetten die we nu aannemen moeten ook in de toekomst hun werk doen.” ■