Minder papierwerk, meer werk in uitvoering

Allereerst, voorzitter, dank aan de ambtenaren voor de inspanningen die ze hebben geleverd voor de Turap, de Perspectiefnota en de caroussel.

Voorzitter: De gemeente Gilze en Rijen is voor haar inwoners een prima basis, mede dankzij haar ondernemers en vrijwilligers. Want wat zou het voor de inwoners een gemis zijn zonder een NS station, zonder goede busvoorzieningen, zonder de winkeliers die de inwoners van basisproducten voorzien of de vrijwilligers-organisaties zoals het VIP, de EGR, de scouting, de NLGR en vele anderen die dagelijks in de weer zijn om onze dorpen leefbaar te houden. Maar waarom zo’n complex financieel systeem opgesteld om de scouting te helpen bij de verbouwing. Kan dat niet simpeler?

Onze schoolgebouwen staan er pico bello bij en zowel de indoor-, als outdoor sportvoorzieningen zijn (of zijn binnenkort) allemaal toekomstbestendig. De fractie van D66 is te spreken over al deze voorzieningen.
Maar om een toekomstbestendige gemeente te zijn is meer nodig, veel meer. En daar gaan onze ambities ook naar uit. Ik wil graag kort een 5 tal thema’s eruit lichten en onze ambities voor 2024 meegeven.

Antonet tijdens haar betoog bij de perspectiefnota - Beeld: Frits van Vugt

Werk in uitvoering woningbouw

Op de woningmarkt is veel meer vraag dan aanbod. Er worden te weinig betaalbare woningen gebouwd. Tegen de prijsstijging van woningen valt voor starters amper op te sparen. D66  wil dat in het lokale woonbeleid wordt opgenomen dat GilzeenRijenaren maximaal voorrang krijgen op een woning in hun eigen gemeente. Hiervoor dient de gemeente afspraken te maken met projectontwikkelaars en daarop toe te zien. En ook ten aanzien van huurders zullen alle beschikbare bestuurlijke, juridische en praktische mogelijkheden ingezet moeten worden om dit doel te bereiken.
Snel meer woningen willen wij voor elkaar krijgen door niet te wachten op uitgekauwde visies maar door te gaan bouwen. Op kansrijke locaties moeten voortvarend nieuwe woningen worden gerealiseerd. Ontwikkelaars moeten tempo maken, kwaliteit leveren en betaalbaar bouwen. De gemeente is de afgelopen jaren te afwachtend geweest en heeft te veel aan de markt overgelaten. Het gevolg is (peper)dure woningbouwplannen vanuit de markt. Wij willen dat de gemeente veel meer de leiding neemt. Meer betaalbare woningen afdwingt en ook een actievere houding aanneemt ten aanzien van kansrijke bouwlocaties in de kernen. Hiervoor hebben wij een motie bouwen in woonkernen. En wees creatief.
Experimenteer met betaalbare en kleinschalige starterswoningen, die snel gebouwd kunnen worden. En kijk wat er aan regelgeving nodig is om het splitsen van woningen mogelijk te maken. Wij missen het gevoel van urgentie bij dit college en roepen het college op vaart te maken.

Werk in uitvoering groen

Zoals een mooi huis qua woongenot goed tot recht komt wanneer de tuin er goed bijligt. Zo komt een gemeente goed tot haar recht met een fraaie en goed onderhouden buitenruimte. Dat vergroot het woonplezier van vele inwoners. Gilze en Rijen droeg ooit trots de bijnaam: “Dynamische gemeente in het groen”. Met veel bomen, bloemen en planten. En met een grote biodiversiteit! D66 wil die bijnaam in ere herstellen. We zien we nu jaarlijks honderden volwassen bomen verdwijnen en de biodiversiteit achteruit hollen. D66 wil met een wijkgerichte aanpak het groenbeheer en -onderhoud verbeteren, in nauwe samenspraak met bewoners. We vergroenen waar dat kan. We willen dat stimuleren. Door innovatief groenbeheer en soms juist niet maaien. Bomenkap gebeurt alleen als dat strikt noodzakelijk is en daarnaast blijft extra bomen planten nodig. 30 bomen is natuurlijk niet meer dan schaamgroen en bovendien moeten we zoveel mogelijk volwassen bomen behouden. We dienen daarom de motie ‘planten van 66 bomen met focus op centrumgebieden’ in.
En dan het onkruid, in sommige wijken loopt dit helaas de spuigaten uit. Uit de Burgerpeiling blijkt dat het % inwoners dat tevreden is met het groen in de buurt fors is gezakt: van 54% (2020) naar 46% (afgelopen jaar), een minderheid. We krijgen regelmatig commentaar op het groenbeheer en het gebrek aan controle daarop. Wij willen daarom dat de controle hierop geïntensiveerd wordt. Dit geldt ook voor de controle en aanpak op invasieve soorten. Helaas zien wij de Japanse duizendknoop en anderen nog weeldig  bloeien in onze gemeente.  Het is geen overbodig luxe om geld te reserveren voor de bestrijding hiervan, maar vinden hierover niets terug in deze perspectiefnota.

Werk in uitvoering straten

Losliggende tegels, asfalt dat kapot gereden is en op sommige plekken veel te smalle fietspaden, waardoor fietsen in onze gemeente op sommige stukken echt ontmoedigend is of voor zeer onveilige situaties zorgt omdat bijvoorbeeld een fietspad ontbreekt. Ook uit de Burgerpeiling blijkt dat steeds meer inwoners zich ergeren aan kapotte dingen en slecht onderhoud aan onze straten. Wij dienen daarom een motie in om de Marijkestraat en haar zijstraten in te gaan plannen voor een grondige opknapbeurt en ook de motie van het CDA om prioriteit te geven aan de Schorsstraat ondersteunen wij. En neem nu de Rielsebaan. Waarom ligt dat fietspad er nog niet? Al 3 jaar geleden heeft de provincie hiervoor geld beschikbaar gesteld. Wij horen graag van de wethouder wat de status is. Een groot gemis is het ontbreken van middelen die nodig zijn voor de aanleg van de blauwe ader. D66 wil dat onze inwoners hun voeten en huizen droog houden, ook bij een flinke regenbui, waarop de kans als gevolg van de klimaatverandering steeds groter wordt. Om werk met werk te maken bij het herinrichten van straten, pleiten wij ervoor om in de nieuwe ontwerpen te anticiperen op de energietransitie en met name de elektrificatie. Hiervoor hebben wij de motie anticiperen op aardgasvrij wonen. Dit om in de toekomst dubbele kosten te voorkomen.  Wij vragen ons wel af waarom de Aalstraat nog in het MIP staat. De wethouder heeft vorig jaar een onderbouwing beloofd, die hebben we nog niet gehad. We willen graag een reactie van de wethouder hierop.

Werk in uitvoering zorg

We maken ons zorgen over jongeren. Er zijn onvoldoende mogelijkheden om te chillen in een eigen honk. Bij sommigen leidt het tot ongewenst gedrag. Hulp voor deze groep jongeren verdient de komende jaren echt meer urgentie. Jongeren wegstoppen in een container is niet de oplossing, dat vinden de jongeren zelf ook. Daarom dienen we samen met GGR de motie jongeren faciliteren in.
Wat betreft de bestrijding van armoede kijkt D66 uit naar het nieuwe beleid. Belangrijk is dat er zo veel mogelijk inwoners worden bereikt en dat het hulp aanbod nog meer wordt afgestemd op de behoeften van de doelgroep. We dienen samen met GB de motie in: ‘onderzoek naar gratis OV voor minima’.
Ook willen wij het mantelzorgcompliment weer in ere herstellen en terugbrengen naar €100,- per jaar. Te starten al dit jaar middels de amendementen Mantelzorgcompliment.

Werk in uitvoering toegankelijk en efficiënt bestuur

Tenslotte. De ABG-organisatie vormt een steeds grotere kostenpost. Voor de komende jaren lopen de totale lasten op van 38,1 miljoen dit jaar naar 48,5 miljoen in 2027. En dan zijn we er nog niet. Ook in de gemeentelijke begroting wordt nog aan ambtenaren bijgeplust, bovenop de ABG begroting. Functies die we eerder inbrachten in de ABG-organisatie lijken verdwenen, op de kosten na dan, en gaan we nu opnieuw invullen (bijvoorbeeld de strategische capaciteit in voornamelijk het fysieke domein). Dubbel betalen heet dat. D66 vindt dat het tijd wordt dat het college en het ABG-bestuur grip krijgen op de ambtelijke organisatie, zodat deze efficiënter en doelmatiger gaat werken. Het ABG begin een financieel waterhoofd te worden, met een te grote overhead. Wij dienen daarom het amendement ‘Taakstellende bezuiniging voor ABG-organisatie’ in.
Over het personeelsverloop binnen de ABG organisatie en het te kort aan ambtenaren maakt de fractie van D66 zich al een tijdje grote zorgen. D66 gaat dan ook graag met elkaar het debat aan over een goede balans tussen de ambities van de raad, het college en het coalitieakkoord en de uitvoerbaarheid hiervan. We dienen daarvoor samen met de VVD de motie prioriteiten in OR vaststellen in.
U hoort het, er is werk aan de winkel. Helaas schrijven onze gemeentefinanciën vanaf 2026 diep rode cijfers. Dit is niet alleen het gevolg van het zogenaamde ‘Ravijnjaar 2026’, we graven als gemeente zelf mee het ravijn te verdiepen. Het vooruitschuiven van investeringen (denk aan het riool), het ABG-kantoor dat gebouwd gaat worden, terwijl er voldoende ruimte zit in de twee van de drie gemeentehuizen, en de oplopende kosten van de ABG organisatie zijn er mede debet aan dat we flink de min in gaan. Alleen met kunst en vliegwerk op de stelpost indexeringen zorgt het college  er voor dat we nog net in de plus zitten in 2024 en 2025.  Vervolgens moeten we deze stelpost Indexeringen overigens weer fors aanvullen.
Dat is financiële windowdressing om te verbloemen dat we zelf in de nieuwe raadsperiode in het zelf gegraven ravijn zijn beland. Na ons de zondvloed, moet het college gedacht hebben. Wij zijn benieuwd welke fracties vanavond bij de stemming het college willen volgen.
Het uitvoeren van alle visies en plannen kan alleen als er een goede balans is tussen ambities, financiën en beschikbare uitvoeringscapaciteit gecombineerd met een gedragen prioriteitsstelling. En die balans missen wij. Vandaar dat wij van mening zijn dat we eigenlijk een kerntakendiscussie nodig hebben, waarbij de noodzaak, de effectiviteit en de wijze van uitvoering van gemeentelijke taken tegen het licht gaan houden. In 2019 lukte dat niet, terwijl dat toen ook nodig was. Nu is het nog veel harder nodig.
Voorzitter, er is werk aan de winkelen met visies creëer je niets meer dan een papieren tijger. Dat kan niet de bedoeling zijn.