Betoog uit de raadsvergadering: “Een akkoord met twee gebroken harten”

Voorzitter, we leven in een turbulente wereld. Onze wereld en daarbinnen zeker ons land, bevindt zich in talloze crisissen. Ik noem de Corana-crisis, energie-armoede, stijgende inflatie, stikstofcrisis, woningbouwcrisis, ecologische crisis, grondstoffencrisis, opwarming van onze aarde, oorlog in de Oekraïne, het wantrouwen in de democratie enzovoort. We kunnen wel stellen dat we op een cruciaal kruispunt staan. We kunnen kiezen tussen doorgaan op een doodlopend spoor of voor een toekomst waar het beter wordt, niet alleen voor ons zelf, maar zeker ook voor onze kinderen en kleinkinderen. Het is nu de tijd om de juiste keuzes te maken. Deze keuzes zullen allesbepalend zijn voor hoe we onze gemeente in de toekomst achterlaten. De komende vier jaar kunnen we stappen op deze nieuwe weg zetten en samen bouwen aan het Gilze en Rijen van de toekomst.

Veel ingrijpende beslissingen, worden ook op hogere niveaus genomen, en trekken vervolgens een wissel op onze gemeente. Het kan dan zijn dat je je liever ver afzijdig houdt van Haagse toestanden, maar aan de Haagse realiteit valt niet te ontkomen. Dan kun je er maar beter zorgen dat je, hoe gering soms ook, daar je invloed rechtstreeks kunt uitoefenen. Laten wij als gemeente Gilze en Rijen zorgen voor dát toekomstperspectief waarin we in 2050 een gemeente hebben gecreëerd (en niet alleen op papier) waar onze kinderen en kleinkinderen een gezond en fijn leven kunnen leiden. Waarbij zij zeggen dat zij trots en dankbaar zijn, dat wij in de jaren 20, de juiste afslag hebben genomen.

Voorzitter, onze ooit zwaar bevochte democratie staat zwaar onder druk, ook in onze gemeente. Een opkomst van 51% tijdens gemeenteraadsverkiezingen bewijst dit. Is het desinteresse, het gevoel niet gehoord te worden, beide?  In onze gesprekken met inwoners, horen wij maar al te vaak. “Ze doen toch wat ze zelf willen, ik krijg nooit een antwoord op mijn vragen”. Op 16 maart jl. hebben onze inwoners duidelijk gemaakt dat zij dit anders willen en kozen voor een ander geluid. Een meerderheid (57,3%), van de inwoners koos voor een progressiever beleid. Ze willen een bestuur dat transparanter, groener, socialer en  menselijker is. Hierbij staan zaken als bestuurlijke vernieuwing, zorg voor en om elkaar en onze gezondheid, en een groene leefomgeving centraal.  Precies die zaken waar D66 graag voor en met de inwoners aan wil werken. Onze inwoners willen weten welke doelen er nagestreefd worden en willen zien of hun centen goed worden besteed. Maar bovenal willen de inwoners een beleid dat eerlijk is en waarin wordt geluisterd, ook naar de minderheid. Dit is de enige manier om een tweedeling, die al geruime tijd voelbaar is, ook binnen onze raad te kunnen dichten. Er ligt een hier een zware opgave voor de hele raad, en zeker voor de coalitiepartijen, zij zitten achter het stuur.

We moeten er steeds alert op zijn dat we hier niet enkel voor ons zelf of onze eigen bubbel zitten, maar voor alle inwoners; ook degene die niet op ons stemde en zij die zelfs helemaal niet stemde. Het proberen terug te winnen van het vertrouwen in de lokale democratie is wat D66 betreft één van de belangrijkste opgaven voor de komende vier jaar. Wij zijn graag bereidt hieraan mee te werken.

Dan het coalitieakkoord, waar we in het tweede termijn inhoudelijk op ingaan, daar zochten we naar de visie en ambitie. Want wat voor gemeente wil deze coalitie aan onze kinderen en kleinkinderen achterlaten? Het gevoel dat we op de kruising blijven staan overheerst. Zo’n 98% van het programma is bestaand beleid. Wat de resultaten moeten zijn wordt niet heel duidelijk. Er worden ook geen termijnen genoemd waarin resultaat verwacht mag worden. Verder is het niet zo helder welke stappen er gezet gaan worden. Ook de financiële onderbouwing ontbreekt.

Laten we het positief bekijken. Er is nog zoveel niet concreet. De te bereiken resultaten  moeten nog worden bepaald en de route moet nog worden uitgestippeld. D66 heeft als progressieve partij een duidelijke toekomstvisie en als duurzame, sociale en kunstminnende club kleuren wij graag de contouren mee in, waar bij groen één van onze favoriete kleuren is. Wij zijn dan ook zeker bereidt om mee invulling te geven aan de uitwerking van dit coalitieprogramma.

Voorzitter zoals gezegd sloegen wij aan het lezen. Vol goede moet met groene pen in de hand en rode pen in de achterzak op zoek naar punten in het coalitieprogramma, die ook in ons D66 verkiezingsprogramma staan. De inzet zoveel mogelijk groene vinkjes en zo min mogelijk rode kruisjes.

Duurzaam, groen en sociaal Gilze en Rijen

De titel is zeer hoopvol; duurzaam, groen en sociaal Gilze en Rijen
In de inleiding lezen we dat de basis al een heel eind op orde lijkt. “Hier en daar zien we kansen voor verbetering:, zo lezen we. Een opmerkelijke uitspraak zo vlak nadat onze inwoners in maart nog aangaven dat ze vernieuwing willen en zich een ander type bestuur voorstellen.

Uiteraard zijn wij zeer tevreden met de keuze voor meer groen en het verbeteren van de openbare ruimte. Het eerste groene vinkje is gezet. Opmerkelijk echter is de toevoeging op de volgende pagina dat we voor groen en de openbare ruimte er niet aan ontkomen hiervoor meer te vragen aan onze inwoners. Vrij vertaald; Een hogere OZB. Dit staat haaks op wat deze drie coalitiepartijen tijdens de verkiezingen beloofden; nl geen verhoging van de OZB, alleen een trendmatige stijging.

De opmerking dat we er nu financieel beter voorstaan dan 4 jaar geleden, kwam ons vreemd voor. Immers 4 jaar geleden schreven we in de begroting alleen zwarte cijfers, we weten nu dat er voor 2024 en 2025 rode cijfers in de begroting staan. Hierbij dient ook nog opgemerkt te worden dat de financiële consequenties, van het afkoppelen van het regenwater van ons riool, niet is meegenomen in dit coalitieakkoord. Dit terwijl we weten dat het minimaal 37 miljoen zal gaan kosten en waarschijnlijk nog veel meer. Een financiële molensteen om onze nek zo gezegd. Is dat de reden waarom ‘vergeten’ is dit in de resultaten op te nemen. Toch vreemd want dit is één van de belangrijkste opgaven van de komende jaren. De uitspraak om het huishoudboekje te verbeteren is in dit licht gezien, by far (misschien dan niet helemaal de enige maar zeker wel), de meest ambitieuze uitspraak in dit coalitieprogramma. Te meer daar onze reserves ook zo goed als leeg zijn en we weten dat de opbrengsten van Tussen de Leyen inmiddels al weer vergeven zijn. Naast de verhoging van de OZB zullen onze inwoners daarom ook met een forse verhoging van de rioolheffing geconfronteerd worden. Een verdubbeling is niet uit te sluiten. Wij zijn bang dat onze inwoners de komende jaren fors meer kwijt zullen zijn aan gemeentelasten. Dit kan alleen voorkomen of getemperd worden als deze coalitie op verschillende fronten maatregelen neemt en door durft te pakken.

In 2025, in deze bestuursperiode, is het de ambitie om naar 30 kg restafval per inwoner per jaar te gaan. Hiervoor “gaan we ons afval anders inzamelen”. Op de vraag wat dit betekent kregen we geen antwoord. Gaat het omgekeerd inzamelen, dat ons 4 jaar geleden €1.500.000,- kostte, alweer op de schop?

De coalitiepartijen Kern ‘75, GGR en PvdA gaven aan dat ze werken aan wat echt belangrijk is. Tevens geven ze aan dat het hun ambitie is het SLA tot uitvoering te brengen. Echter in de resultaten staat dat we zoveel als mogelijk aansluiten bij het Schone Lucht Akkoord. Als knelpunten worden hier de ambtelijke ondersteuning en financiën gezien. Zeer teleurstellend vindt D66, en onbegrijpelijk, met name vanuit GGR. Hadden zij het thema gezondheid niet als één van hun speerpunten de afgelopen jaren. Gezondheid en schone lucht is immer onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Als dit dan echt zo belangrijk voor je is maak er dan geld voor vrij. Wat zo veel als mogelijk is blijft vaag. D66 zal zich de komende 4 jaar blijven inspannen om aan te sluiten bij het SLA.

In de spoorzone wordt een fiets- en voetgangerstunnel gerealiseerd. D66 was de eerste die de partijen er al op attendeerde dat dit type van tunnel veel passender zou zijn. We hebben onze inwoners hierbij betrokken en ook de andere partijen. Fijn dat Kern’75 op dit punt over haar eigen schaduw heen is gestapt. Hier kunnen we een groen vinkje plaatsen.

Wij zijn ook blij te lezen dat deze coalitiepartijen de ambitie hebben om inwoners en bedrijven te laten meedoen en mee te laten bepalen. We vinden deze ambitie bijvoorbeeld in de energietransitie, maar ook bij ruimtelijke ordening. De omgevingswet wordt als kans gezien. Echter in de resultaten wordt in alle talen gezwegen over dit onderwerp. Over hoe dit moet gebeuren is geen enkel idee terug te vinden. Op zich wel apart. Was het niet Kern ’75 die vorig jaar het idee van een burgerforum, in het kader van de warmtetransitievisie naar voren bracht? En was het niet de PvdA die vorig jaar een burgerforum als een kansrijke aanpak zag en de G1000 aanpak als een succesvol voorbeeld duidde. Daarbij komt dat het burgerforum toen al is onderzocht. De vraag is dan ook waarom wordt dit niet als resultaat benoemd in dit coalitieakkoord?

Onder de noemer bouwen zijn er een aantal opmerkelijke dingen gebeurd, zo lijkt het wel. Daar waar alle drie de partijen in hun verkiezingsprogramma aangaven het buitengebied met rust te willen laten, lijken nu alle remmen los. Zo valt te lezen dat we gezien de vraag op de woningmarkt willen doorgroeien naar 30.000 inwoners. Het aantal van 30.000 is overigens niet onderbouwt en is natte vingerwerk. Maar om dit doel te behalen wordt zelfs ons buitengebied in de uitverkoop gedaan. Op onze vraag waar deze inwoners dan vandaan komen, werd geen antwoord gegeven. Onze vraag of we ons groen wel opofferen voor Tilburgers of Bredanaren, werd niet beantwoord. En toen we vroegen hoe het moet met de stellingname van deze drie partijen in hun verkiezingsprogramma dat het groen moet zijn tussen onze gemeente en onze buurgemeenten, bleef het stil. Ook waar dat het door GGR gewenste bos tussen Rijen en Tilburg dan aangeplant moet worden, werd niet beantwoord. Er is ook in onze gemeente woningnood, waarom vinden we dan niet eerst bouwen (huur en koop) voor economisch of maatschappelijk verbonden inwoners van Gilze en Rijen terug in dit akkoord? En waarom wordt bouwen op inbreidingslocaties, zodat ouderen dichtbij voorzieningen kunnen wonen niet als prioriteit concreet benoemd? U raadt het al geen antwoorden. We lezen grote woorden over voldoende sociale woningbouw (30% van de woningvoorraad). Maar wie de prestatieovereenkomst met Leystromen goed heeft gelezen ziet dat dit bij lange na niet gehaald gaat worden, we zakken zelfs af naar 23%. In deze tijd van een overspannen huizenmarkt is dit wel een zeer onaangename ontwikkeling. En dan zwijgen we nog maar over het ontbreken van ambities en resultaten op het gebied van het verduurzamen van de woningen van met name de sociale woningbouw. Een resultaatverplichting die gezien de huidige energie-armoede niet langer kan wachten.

Voorzitter, we juichen het toe dat er bij dit college het voornemen is om kritisch naar onze bedrijventerreinen te kijken. Wat ons echter verbaast is dat er door deze coalitie groen licht wordt gegeven aan de uitbreiding van de Haansberg. Was het niet zo dat zowel de PvdA als Groen Gilze en Rijen vorig jaar nog met de strijdbijl in de hand hier fel tegen streden? Want was verdozing van het landschap volgens deze partijen, niet een zonde van de eerste categorie? Waarom dan wel het laatste stukje groen tussen Rijen en Hulten op het spel zetten? Ook hier geen antwoorden op onze vragen.

Centrumplan Rijen wordt gerealiseerd inclusief de verplaatsing van de Lidl. Een groen vinkje kan worden geplaatst. Maar wat is er gebeurd met het hart van Rijen? De droom van de PvdA, die breed aan de inwoners van Rijen werd voorgespiegeld? Sinds afgelopen vrijdag weten we dat deze droom definitief uiteen is gespat. Hoewel wij heel blij zijn dat het centrum van Rijen na bijna 25 jaar eindelijk kan worden afgebouwd, hebben wij toch de nodige zorgen over de uitstraling die dit plein krijgt als gevolg van een grote blinde wand van een supermarkt. Laten we er nu voor zorgen dat er een gezellig plein verschijnt, waar onze inwoners graag vertoeven. Met gezellige horeca en ruimte voor andere activiteiten.

In het coalitieprogramma is op genomen dat we armoede willen voorkomen en aanpakken. Maar we vinden in het coalitieprogramma geen instrumenten/regelingen terug om hier verder uitwerking aan te geven. Het verhogen van de norm voor bijzondere bijstand en bepaalde kindervoorzieningen van 110% van het sociaal minimum naar 120% of zelfs 130% zal er toe leiden dat meer huishoudens met een smalle beurs gebruik kunnen maken van deze voorzieningen. Veel partijen vonden dat voor de verkiezingen een goed idee. Omdat het niet zeker was of dat een onderzoek hiernaar onderdeel gaat uitmaken van het al reeds aangekondigde breder onderzoek, diende we een motie ins om de financiële gevolgen van het ophogen van de norm voor bijzondere bijstand in kaart te brengen. Helaas werd dit verzoek door de PvdA, GGR en Kern ’75 van de hand gedaan. Men zag meer in maatwerkoplossingen. Hoe die er uitgaan zien weten we niet. Wat we wel weten is dat een verhoging van de bijzondere bijstandsnorm naar 120% of 130% niet worden meegenomen hierin.

Voorzitter, we zijn bijna aan het einde. De rode pen was redelijk in de achterzak gebleven, maar moest nu helaas toch tevoorschijn worden gehaald. Ons gemeentehuis zal als het aan deze coalitie ligt haar functie als democratisch hart verliezen. Onbegrijpelijk als je kijkt naar de verkiezingsuitslag m.n. van die van Groen Gilze en Rijen, waarin zij het behoud van het gemeentehuis met haar huidige functies aan de inwoners hebben beloofd. Gezien de ambities van dit college, wat betreft het mee laten doen en mee te laten bepalen van inwoners, zou het sieren wanneer, zeker bij dit onderwerp, onze inwoners nauw worden betrokken. Laat hen niet financieel opdraaien voor een veel te duur nieuwbouwproject.

In het coalitieakkoord viel te lezen dat “we open staan voor verkennende gesprekken over nauwere samenwerking of samengaan in de toekomst”. Dit ondanks dat het rapport “Hoe verder met de ABG” van onderzoeksbureau P2 (17 juni 2021) concludeerde dat”Herindeling (in welke combinatie dan ook) is, gelet op de huidige ABG situatie, geen politiek scenario”. We hebben de coalitiepartijen hierover opheldering gevraagd. Op ons verzoek aan het nieuwe college om hier geen stappen in te zetten in deze raadsperiode, kwam wel een antwoord. De coalitie zegde toe geen stappen te ondernemen.

Tot slot; we vinden het terecht dat er gekozen wordt voor 3 wethouders. 3 jaar geleden en zelfs 3 maanden geleden nog moesten er vier wethouders zijn. Nu met een programma met meer potentie tot verandering dan in de afgelopen periode, kan men met 3 wethouders af. Een goed voorbeeld van de mouwen opstropen, chapeau hiervoor.

Al met al vragen wij ons af; Maakt dit coalitieakkoord Gilze en Rijen Duurzaam, Groen en Sociaal? Het antwoord daarop kunnen we nu niet geven. Dit coalitieakkoord kent veel inspanningen maar wat de resultaten hiervan betreft tasten we nog in het duister. Wij verwachten met de perspectiefnota meer duidelijkheid te krijgen. Wel helder is dat dit coalitieprogramma twee harten aan diggelen heeft geslagen. Twee gebroken harten, wat dat betreft lijkt het geen droomstart. Daar waar we kunnen bijdragen de pijn te verzachten kan er bij ons worden aangeklopt. Wij wensen het nieuwe college veel moed en wijsheid in de komende periode.