Toch hanteren we in Nederland vaak een definitie van vrijheid waarbij vooral geldt dat anderen, zeker de overheid, zich niet met je mogen bemoeien – ook niet als het gaat om gezondheid. En dat terwijl het voor veel mensen buitengewoon lastig is om gezonde keuzes te maken in een omgeving die ongezond gedrag stimuleert.
Ruimte voor gezonde initiatieven
Hoe vrij zijn we, als gezonde keuzes structureel worden bemoeilijkt door een ongezonde omgeving? Hoewel we in Nederland in ongekende vrijheid leven, definiëren we die vrijheid geregeld als vrijheid-blijheid: een vrijheid waarbij alles mag en alles kan. Maar ook vrijheid als grondwaarde kent grenzen, in het bijzonder waar jouw vrijheid de vrijheid van de ander begrensd. Het is dan ook bijzonder liberaal om grenzen te stellen aan bedrijven en organisaties wanneer hun handelen de vrijheid van anderen belemmert.
Beeld: Vitaly Gariev
Gezonde voedselomgeving
Uit onderzoek, onder meer gepubliceerd in de Journal of Public Health, blijkt dat Nederland achterloopt als het gaat om het bevorderen van een gezonde voedselomgeving. Diena Halbertsma, directeur van het Diabetes Fonds, zegt daarover: “Consumenten hebben het idee dat ze zelf bepalen wat ze eten, maar de beschikbaarheid van ongezond voedsel is zo dominant dat er geen sprake is van een eerlijke keuze. We worden continu verleid tot het maken van ongezonde keuzes, waardoor het heel moeilijk is om gezond te eten en te drinken.” Vooral kinderen zijn extra kwetsbaar. Juist in de kindertijd worden eetgewoonten gevormd die bepalend zijn voor gezondheid later in het leven. Daarom moeten we, als samenleving, gezondheid weer op één zetten. Dat vraagt om actie. Dat is ook de reden dat tientallen organisaties met expertise in voedsel en zorg pleiten voor een leefomgeving die gezond gedrag makkelijk maakt (zie Manifest).
Gezonde lucht
Ook onze luchtkwaliteit speelt een belangrijke rol in onze gezondheid. De gemiddelde Nederlander leeft 13 maanden korter (RIVM) door de luchtvervuiling in Nederland, maar in stedenlijke omgevingen zoals onze gemeente is dat zelfs nog meer. Ook de levensjaren in goede gezondheid nemen met ongeveer een jaar af. Dat betekent dat we dus meer ziektelast hebben, en korter leven, als de luchtkwaliteit niet op orde is. Ook daarom is actie nodig, en onze ruimtelijke ordening kan een deel van de oplossing bieden.
Slimme ruimtelijke ordening als sleutel
Nederland staat bekend om zijn doordachte ruimtelijke ordening. Toch zetten we dit krachtige instrument nauwelijks in voor gezondheid. D66 staat voor persoonlijke vrijheid, maar dan wel voor échte vrijheid om keuzes te maken – en dus ook om te kunnen kiezen voor gezond gedrag. D66 pleit niet voor het verbieden van ongezond aanbod en ongezonde bedrijven, maar wil nadrukkelijk ruimte maken voor gezonde initiatieven en bedrijven. Dat vraagt om een andere inrichting van het omgevingsplan (voorheen bestemmingsplan).
D66 wil ruimtelijke ordening actief inzetten voor een gezondere leefomgeving. Dat betekent dat bedrijven die bijdragen aan gezondheid meer ruimte krijgen, terwijl bedrijven die een ongezonde leefstijl bevorderen, minder mogelijkheden krijgen voor uitbreiding of nieuwe vestiging.
In de praktijk
Stel je een supermarkt voor die wil uitbreiden. Daarvoor is vaak een wijziging van het omgevingsplan nodig. Gemeenten stellen dan voorwaarden: op het gebied van veiligheid, esthetiek of parkeerdruk. Laten we daar ook gezondheidsvoorwaarden aan toevoegen! Bijvoorbeeld: de supermarkt mag alleen uitbreiden als zij meer gezonde producten bij de kassa aanbiedt. Of als binnen vijf jaar aantoonbaar 20% meer gezonde producten worden verkocht. Werkt de supermarkt daar niet aan mee, dan volgt er geen toestemming voor uitbreiding. Denk aan onze kinderen, die in de winkelstraat niet meer uitsluitend worden geconfronteerd met frisdrank en chips, maar daarnaast ook met kleurrijk fruit en gezonde snacks op ooghoogte. Stel je voor dat supermarkten, snackbars of bedrijfskantines zichtbaar veranderen, omdat gezondheid als voorwaarde wordt gesteld voor ruimtelijke groei. Dat is wat we bedoelen met het ruimtelijk sturen op gezondheid.
Hetzelfde geldt voor bedrijfslocaties. Produceert een bedrijf meer gezond voedsel, of vermindert het aantoonbaar de uitstoot van ongezonde stoffen die slecht zijn voor de volksgezondheid? Dan wil D66 ruimte maken voor groei. Maar voor bedrijven die deze bijdrage niet leveren, is wat D66 betreft geen ruimte voor doorontwikkeling.
Gezondheid als norm
Dit zijn slechts enkele voorbeelden uit een breed scala aan mogelijkheden. Door gestructureerd en consequent ruimte te geven aan bedrijven en organisaties die gezond leven makkelijker maken, ontstaat er een brede maatschappelijke beweging. Een beweging waarin toekomstgerichte bedrijven de ruimte krijgen én waarin inwoners werkelijk iets te kiezen hebben. Ook voor de gezonde optie.
D66 kiest voor échte keuzevrijheid. Dat betekent dat mensen daadwerkelijk de mogelijkheid hebben om te kiezen voor een gezond leven.
Meedoen met Onno James.
Help ons om van Bunnik, Odijk en Werkhoven nóg mooiere plekken te maken. D66 staat voor betaalbare woningen, levendige dorpscentra, uitstekende jeugdhulp en onderwijs, en ruimte voor lokale bedrijvigheid. Doe mee.