Hoe we de problemen in de jeugdzorg écht oplossen

Onze samenleving lijkt steeds vaker op een rivier die strak is gekanaliseerd. Rechte oevers, diepe bedding, alles zo efficiënt mogelijk ingericht om de stroom te beheersen. Maar kinderen en jongeren zijn geen water dat zich voegt naar de strakke gekanaliseerde lijnen van het systeem. Zij zoeken hun eigen weg, staan soms stil, veranderen van richting en kiezen hun eigen pad. En als dat niet kan, ontstaan er barsten. De druk neemt toe, tot de oevers breken. In de jeugdzorg zien we dat steeds duidelijker.

Steeds meer kinderen passen niet binnen de rechtlijnige kaders die we als samenleving opleggen. Via school, gezin, sportclub of daarbuiten. De oplossing lijkt vaak te zijn: het kind aanpassen — bijschaven, behandelen, weghalen. Maar de echte vraag is: waarom richten we ons landschap, onze samenleving, zo in dat steeds meer kinderen buiten de rivierbedding, buiten de samenleving, vallen? 

Meer en meer kinderen en jongeren groeien op met het idee dat het aan hen ligt dat ze afwijken van de norm en daarom niet in de eigen (school)context passen. De jeugdzorg in Nederland, óók in onze gemeente, barst uit zijn voegen. Inmiddels zitten meer dan een half miljoen kinderen in Nederland in de jeugdzorg! Waar in 2015 nog 1 op de 21 kinderen jeugdzorg gebruikte, is dat inmiddels 1 op de 7 kinderen, ook in de gemeente Bunnik. Ondertussen lopen de wachtlijsten op, vanwege het grote aantal kinderen en jongeren dat jeugdzorg nodig heeft. Ook het aantal kinderen en jongeren dat naar het speciaal onderwijs wordt doorverwezen blijft maar groeien. Zodanig, dat alle VSO- en SO-scholen in de regio bomvol zitten en het taxivervoer chaotisch verloopt. Bovendien weten we uit onderzoek van het Nederlands Jeugdinstituut dat circa 80% (!) van de jeugdzorg in Nederland geen aantoonbare verbetering biedt. Dat terwijl de kosten spectaculair stijgen. Er is dus iets grondig mis. We helpen kinderen en jongeren niet effectief, en ondertussen rijzen de kosten de pan uit. En dat terwijl we allemaal het beste voor hebben met onze kinderen. D66 vindt dat het anders moet!

Vrijwel alle politieke partijen roepen dat de jeugdzorg beter moet, en snel! Veel partijen roepen dat echter zonder heldere richting of samenhangende visie. De afgelopen jaren hebben we het effect gezien: jaar na jaar gaat er meer geld naar de jeugdzorg, maar de jeugdzorg wordt er niet beter van. Dat moet anders. D66 heeft een duidelijke visie hoe het beter kan. Ons uitgangspunt is helder: effectieve ondersteuning voor kinderen en jongeren. Zodat ze mee kunnen doen in de gewone samenleving, en veilig en gezond kunnen opgroeien in hun eigen vertrouwde omgeving en netwerk. Dat is waar D66 voor staat. Wij geloven in de kracht van kinderen, jongeren, ouders en de samenleving. 

Wat is effectieve ondersteuning dan? D66 denkt dat we als samenleving anders moeten kijken naar de situatie. Er is niks mis met de kinderen en jongeren. Er is iets mis met hoe we ons als samenleving gedragen en organiseren rondom kinderen en jongeren. Niemand is gemiddeld. Ieder kind, iedere jongere, is ergens goed in, en heeft ergens in het leven hulp of ondersteuning bij nodig. In het normale leven horen tegenstellingen, teleurstellingen en hobbels er bij. Het is belangrijk dat we als samenleving dát weer normaal gaan vinden. Dat vraagt een compleet andere mindset van iedereen in onze samenleving: ouders, leerkrachten, jongerenwerkers, hulpverleners, gemeentes. 

Een andere mindset geeft ons als samenleving de ruimte om na te denken over échte oplossingen. In plaats van een apart individueel zorgtraject, buiten de eigen vertrouwde omgeving van het kind of de jongere, waar we proberen het kind te repareren, wil D66 het radicaal anders aanpakken. D66 wil kijken naar de context. Niet onderzoeken wat er mis is met het kind en hoe we dat zo snel mogelijk repareren, maar: hoe moeten we als ouder, leerkracht, jongerenwerker of hulpverlener de context (ons gedrag, onze regels, ons systeem) rond het kind veranderen, zodat het kind weer kan meedoen en zich verder kan ontwikkelen? Wat moeten wij anders doen, zodat het beter gaat met het kind? Dat is de kern van onze visie. En dat is maatwerk. Soms betekent dat voor ouders ondersteuning bij het opvoeden, soms gaat het om contact met gelijkgestemden, soms is het aanpassing van het lesprogramma, maar in veel gevallen kan het ook ondersteuning zijn via een sportclub, vereniging, of het jongerenwerk. Allemaal oplossingen in de eigen leefomgeving, met een vertrouwd netwerk van vrienden, familie en buren. Een samenleving waarin we met elkaar kinderen en jongeren opvoeden door weer in verbinding te komen met elkaar, en elkaar te helpen en ondersteunen waar nodig, helpt kinderen en jongeren écht vooruit. 

Dat past goed in het sociaalliberale gedachtegoed van D66, waarin we geloven dat ieder kind het recht heeft om zichzelf te zijn, zich te ontwikkelen en volwaardig mee te doen — ongeacht afkomst, beperking of omgeving. Betekent dat dat we nooit meer jeugdzorg willen inzetten? Natuurlijk niet. Er is een kleine groep kinderen en jongeren voor wie professionele jeugdzorg essentieel is. Juist door veel alternatieve oplossingen te organiseren, wordt de jeugdzorg weer toegankelijk voor de kinderen en jongeren die het hard nodig hebben, en waar jeugdzorg een effectieve oplossing biedt.

Wat betekent dit dan concreet? Dit betekent radicaal anders investeren. In plaats van miljoenen euro’s per jaar de bodemloze put van de jeugdzorg in te pompen, gaan we het geld anders verdelen. We zullen significante, structurele investeringen moeten doen in het maatschappelijk middenveld. Niet als sluitpost, maar als fundament van onze samenleving. We moeten stoppen het maatschappelijk middenveld te onderschatten: het is het hoofdveld! Daar vindt het gewone leven plaats! Dat betekent volgens D66 dat de gemeente scholen, sportclubs, cultuurinstellingen, de scouting, jongerenwerk en andere organisaties moet ondersteunen om een grotere rol te kunnen spelen. Niet alleen met kennis en kunde, maar ook met geld om dat structureel mogelijk te maken. Zodat scholen uiteindelijk in staat zijn om met meer handjes en meer maatwerk samen met kind en ouders te kijken hoe de context kan worden versterkt, zodat het kind samen met zijn ouders verder kan. Zodat sportclubs, verenigingen en jongerenwerk een extra schil gaan vormen in de opvoeding en ontwikkeling van kinderen en jongeren. D66 ziet onderwijs, sport, cultuur en jongerenwerk niet als bijzaak, maar als fundament voor gelijke kansen en persoonlijke ontwikkeling. 

Concreet willen we de komende 5 jaar ieder jaar 5% van het jeugdzorgbudget verplaatsen naar effectieve preventie en ondersteuning van kinderen, ouders en gezinnen. Oplossingen in het gewone leven. Na 5 jaar hebben we dan 25% van de jeugdzorg anders georganiseerd en profiteren we als samenleving van een kwalitatieve en effectieve werkwijze.

Deze beweging is spannend, want het betekent dat we andere keuzes maken dan we de afgelopen jaren hebben gedaan. Dit betekent ook dat wat D66 betreft minder snel jeugdzorg wordt ingezet. Het budget dat dan vrijkomt, kan veel beter worden geïnvesteerd in het maatschappelijk veld en (preventieve) ondersteuning van gezinnen. Zo helpen we kinderen effectiever bij hun ontwikkeling, en maken we een samenleving waar we naar elkaar omkijken. In plaats van symptoombestrijding, werken we aan échte oplossingen.

Het doel van deze andere manier van denken en werken is effectievere hulp voor kinderen en jongeren. Dat staat wat D66 betreft overeind. Het bijeffect is ook nodig. Door betere grip op de budgetten te hebben, denken we als D66 dat de gemeente beter kan voorspellen wat er nodig is. Dat resultaat uiteindelijk ook in verbeterde kwaliteit van de ondersteuning voor kinderen en jongeren. En het houdt de jeugdzorg beschikbaar en toegankelijk voor de kinderen waar professionele jeugdzorg wel hard nodig is. De toekomst van onze jeugd vraagt om politieke moed. D66 kiest voor een andere, effectieve koers. Vóór verbinding en vóór vertrouwen. Omdat ieder kind telt — en omdat we weten dat het anders én beter kan. 


Wie kiest voor kinderen, kiest voor een toekomst. Wie kiest voor een toekomst, kiest voor D66.