Intentiebesluit bestuurlijke fusie Uitgeest

Voordat we vanavond uitgebreid ingaan op de drie mogelijke fusiescenario’s – en het raadsvoorstel Intentiebesluit bestuurlijke fusie wat daarbij hoort – willen we eerst stilstaan bij hoe het draagvlak zich het afgelopen jaar heeft ontwikkeld.
In november 2023 zette de gemeenteraad het bestuurskrachtonderzoek in gang. In april 2024 werd de “meetlat bestuurskracht” vastgesteld, met criteria als voorzieningen, nabijheid, financiën en identiteit. Vervolgens nam de raad op 30 januari 2025 een principebesluit tot fusie, en in april 2025 het besluit om drie scenario’s verder te onderzoeken. Met de inwonersconsultaties, vragenlijsten en bijeenkomsten in juni en november 2025 hebben we een zorgvuldig én breed gedragen traject doorlopen.

Dit scenario laten wij als D66 Uitgeest, en ook gezamenlijk in het raadsvoorstel, afvallen.
Uit de gesprekken met inwoners blijkt dat Alkmaar het minste draagvlak heeft. Inwoners voelen weinig natuurlijke verbondenheid met Alkmaar, en er ontbreekt een duidelijke landsgrens die de kernen logisch met elkaar verbindt – iets waar de provincie sterk op let of een fusie logisch is.
Hoewel Alkmaar positief staat tegenover samenwerking en zelfs kansen ziet in de ligging en identiteit van Uitgeest, wegen andere factoren zwaarder. Bestuurskracht en financiële voordelen op de korte termijn zijn aanwezig, en de woonlasten zouden in dit scenario het meest dalen, maar dit compenseert niet het gebrek aan maatschappelijke en ruimtelijke samenhang. Daarmee blijft Alkmaar het minst kansrijke scenario wat ons betreft, maar ook vanuit de meerderheid van de raad die hier zo over denkt.

Dit scenario kent op dit moment veel onduidelijkheden, maar het raadsvoorstel roept op om dit verder te verkennen. We zijn dus niet “getrouwd” met Castricum–Heiloo, maar we hebben via de BUCH wel een soort samenlevingscontract. Dus het is uit te leggen aan onze inwoners en Heemskerk waarom je eerst dit scenario zou moeten verkennen.
Inwoners voelen enige verbondenheid met Castricum, maar duidelijk minder met Heiloo, en nauwelijks met Bergen – terwijl Bergen die ook in de BUCH zit wel degelijk een factor is. Bergen is nu niet meegewogen in onze scenario’s, terwijl ze verweven zijn met BUCH. Dat roept vragen op over de toekomst en de bestuurlijke gevolgen. Wat als Bergen toch ook mee doet?
Uit raadsdocumenten en gespreksverslagen komt een aantal onzekerheden naar voren:

• het tijdspad is onduidelijk,
• niet zeker is welke gemeenten aan tafel willen blijven,
• een fusie kan leiden tot een gemeente met 7 tot mogelijk zelfs 14 kernen met Bergen erbij,
• de representatie wordt laag en de bestuurlijke nabijheid gering, ten opzichte van het Heemskerk scernario
• en er bestaan merkbare cultuurverschillen tussen de raden en de dorpen.

Ondanks dat alle scenario’s binnen het budget passen en de woonlasten overal dalen, scoort dit scenario kwetsbaar op de kernwaarden van Uitgeest: identiteit, nabijheid en overzichtelijkheid. Voor D66 Uitgeest is dit daarom niet ons voorkeursscenario.

Heemskerk is voor ons de meest logische en passende fusiepartner, en we hopen dat hier de komende tijd een meerderheid voor ontstaat.
Uit alle analyses én gesprekken komt Heemskerk naar voren als de partner met de sterkste natuurlijke verbondenheid. Inwoners gebruiken elkaars voorzieningen, er is een historische en functionele relatie, en Heemskerk heeft een duidelijke motivatie om gezamenlijke voorziening als een zwembad – te behouden en te versterken of bijvoorbeeld een Uitgeester stationsgebied te verbeteren, omdat hun inwoners en de onze er intensief gebruik van maken.
Bestuurlijk heeft dit scenario meerdere voordelen:

• de nieuwe gemeente komt qua omvang in de top 100 van Nederland en krijgt daarmee voldoende slagkracht,
tegelijkertijd blijft de bestuurlijke afstand klein door de combinatie van twee dorpskernen,
• de schaal past bij de identiteit van Uitgeest,
• en de bestuurlijke culturen sluiten waarschijnlijk beter op elkaar aan dan bij Castricum–Heiloo.

Uit de NHD-lezersenquête (2024) blijkt duidelijk dat lezers in de regio Uitgeest en Heemskerk als de meest logische fusiepartners zien. De financiële basis is stabiel en de woonlasten dalen net als bij de andere opties. Op de meetlat bestuurskracht scoort Heemskerk stevig: op identiteit, nabijheid, voorzieningen, uitvoerbaarheid én maatschappelijke verbondenheid.

Op basis van:
• de formele processtappen en raadsdocumenten,
• de gesprekken met inwoners,
• de verkenningen met de drie scenario’s,
en de financiële, maatschappelijke en bestuurlijke analyses,
komen wij tot de conclusie dat Heemskerk de meest passende fusiepartner is voor Uitgeest.

Het scenario Castricum–Heiloo kent te veel onzekerheden en omvat te veel kernen, zeker als Bergen uiteindelijk toch aanschuift. Het scenario Alkmaar mist maatschappelijke en ruimtelijke verbondenheid. Daarmee is Heemskerk – vanuit inwonersperspectief én vanuit bestuurskracht, nabijheid en haalbaarheid – het meest toekomstbestendig.

Maar terug naar het raadsvoorstel
Het raadsvoorstel dat vanavond voorligt, is gezamenlijk opgesteld. Het schrijft niet voor: “kies voor Heemskerk”.

Het zegt: “De intentie uitspreken om – als ook Castricum en Heiloo dat doen – samen een verkenningsfase te starten” En:  “Heemskerk informeren dat Uitgeest ook een fusie met Heemskerk als een kansrijke optie ziet.”

Voor Heemskerk is het duidelijk: zij willen fuseren met ons. En voor ons, als D66 Uitgeest, is het ook duidelijk: wij willen fuseren met Heemskerk. Maar dit proces gaat niet om zo hard mogelijk roepen wat je wilt; het gaat om gezamenlijk optrekken als raad.
Voor ons is het vooral belangrijk dat Heemskerk serieus in beeld blijft, en dit raadsvoorstel biedt die ruimte. Tegelijkertijd geeft het ook ruimte aan partijen die Castricum–Heiloo als voorkeursscenario zien of die het verder onderzocht willen hebben. Daarom is het belangrijk dat we als raad samen optrekken.

Dit raadsvoorstel doet recht aan de diversiteit aan meningen die op dit moment in de raad leven en – zoals het hoort – ook aan de afspiegeling van onze inwoners. Uit de inwonersenquête van Necker/ Citisens  blijkt uit de immers dat ook onder inwoners geen duidelijke voorkeur bestaat voor één van de twee kansrijke scenario’s.
Cruciaal is dat Uitgeest zelf de regie houdt. Daarom zijn deadlines nodig. Wij zijn als raad al sinds 2023 helder over het proces; Castricum en Bergen voelen terecht of onterecht minder urgentie en vragen om meer tijd. Tegelijkertijd was er de afgelopen twee jaar voldoende gelegenheid om stappen te zetten. Gelukkig heeft Heiloo recent een duidelijke inhaalslag gemaakt, en die waardering willen we hen ook geven. En uiteraard ook aan Heemskerk, dat al vanaf het begin heel duidelijk zijn liefde voor Uitgeest uitspreekt.
En zoals in het liefdesleven: als je een mooie potentiële partner hebt gevonden, is het wel zo prettig om spoedig te weten of de liefde wederzijds is.

Kortom: gezien de argumenten en verschillende standpunten in deze raad kunnen wij ons vinden in het voorliggende raadsvoorstel. Voor ons weegt het zwaarder dat er een brede meerderheid achter het proces staat, dan dat het voorstel volledig overeenkomt met onze eigen voorkeur. Daarom zullen wij het voorstel niet amenderen; dat zou afbreuk doen aan de gezamenlijke aanpak en de diversiteit aan opvattingen in deze raad.
Tegelijkertijd willen we helder blijven: voor ons is Heemskerk veruit het beste scenario voor Uitgeest. Maar een fusie met Castricum en Heiloo zou niet slecht zijn voor ons dorp. In de komende periode willen we alle partijen de ruimte geven – binnen de gestelde deadlines – om de laatste informatie betreffende het scenario Castricum-Heiloo op tafel te krijgen die nodig is om een zorgvuldige keuze te maken over de toekomst van Uitgeest.
Want uiteindelijk willen we hier vanavond allemaal hetzelfde: het beste voor Uitgeest.