Democratisch en transparant bestuur

Invloed is ook de mogelijkheid om te participeren. Daarom willen we een right to challenge en een right to cooperate. Daarmee bieden we inwoners de kans om de provincietaken over te nemen of samen met de provincie uit te voeren, zoals gebiedscoöperaties die taken voor het landschaps- en natuurbeheer overnemen. In de afgelopen collegeperiode was D66 een drijvende kracht achter de vele werkbezoeken die de provincie heeft afgelegd. Daar gaan we mee door, want zo raken we met inwoners in gesprek. Dit doen we in samenspraak met gemeenten, die vaak beter weten dan wij wat
voor mensen in een dorp of stad belangrijk is.

Overheden moeten transparant zijn in hun handelen, zodat niet alleen politici, maar ook inwoners en journalisten het bestuur kunnen controleren. Daarom heeft D66 zich de afgelopen jaren ingezet om gegevens van de provincie zoveel mogelijk als open data beschikbaar te stellen. Daarmee wordt het ook makkelijker om te vergelijken met andere provincies. Voor zover gegevens herleidbaar kunnen worden tot personen, wordt uiteraard de privacy gerespecteerd.

De invoering van de Omgevingswet biedt mensen meer ruimte om in vroeg stadium mee te spreken over of zélf met initiatieven te komen voor de inrichting van hun leefomgeving – precies waar we ons als partij sinds 1966 voor hardmaken. Bovendien biedt de omgevingswet ook de kans om een gezamenlijke, inhoudelijke agenda uit te werken voor de provincie en alle gemeenten op basis van onze ambities. Dan kunnen we echt het verschil maken. Daarbij gaan we er als provincie alles aan doen om ervoor te zorgen dat participatie goed is verankerd en de invoering van deze wet soepel verloopt. Voor onze eigen omgevingsvisie werken we nauw samen met gemeenten, omgevingsdiensten, waterschappen, ondernemers en natuur- en milieuorganisaties. We zetten de Omgevingswet in voor de doelen en omgevingswaarden die we (in het vorige hoofdstuk) hebben geformuleerd voor een gezonde leefomgeving. Dat doen we met concrete en realistische ambities. We nemen ook doelen voor CO2-reductie op. De provincie monitort jaarlijks op deze doelen en waarden. Gemeenten die deze niet halen, reiken we een helpende hand. Als dat nodig is, ondersteunen we gemeenten bij het opstellen van omgevingsvisies. We stimuleren dat gemeenten afspraken vastleggen in bestuursovereenkomsten.

Gemeenten krijgen steeds meer taken. Bovenop de decentralisaties van Wmo, jeugdzorg, participatiewet en passend onderwijs komt de komende periode de uitvoering van de omgevingswet. Dat alles is een flinke klus, ook voor de huidige 60 Zuid-Hollandse gemeenten. Anders dan vier jaar terug zijn alle gemeenten in Zuid-Holland financieel gezond. De provincie blijft toezien op het gemeentelijke huishoudboekje.

De ambitie voor de volgende periodes is dat alle gemeenten ook bestuurlijk zelfredzaam zijn: gemeenten moeten onafhankelijk van medeoverheden hun kerntaken kunnen uitvoeren. De provincie kan hier een positieve bijdrage aan leveren, door gemeenten te verbinden en ondersteunen in het ontwikkelen van nieuwe werkwijzen. Soms is een uitgestoken hand niet genoeg, omdat een gemeente te weinig bestuurskracht heeft om bijvoorbeeld de toegang tot zorg te kunnen organiseren voor inwoners. Die gemeenten willen we stimuleren om voor structurele oplossingen te kiezen, zoals een herindeling. We beoordelen gemeenten op prestaties en niet op aantal inwoners. Gemeenten die laten zien gezond te zijn, geven we ruimte om hun ambities te realiseren.

Inwoners hebben recht op goed bestuur door robuuste gemeenten die genoeg bestuurskracht hebben om autonoom hun beleid te bepalen. Dat betekent dat een fusie soms de beste optie is voor inwoners, zoals we nu ook zien in de nieuwe gemeenten Hoeksche Waard, Noordwijk en Molenlanden. D66 is blij dat deze fusies van onderop tot stand zijn gekomen. Om gemeenten te ondersteunen is op initiatief van D66 de vliegende brigade opgericht: een groep experts die gemeenten kunnen ondersteunen met ingewikkelde vraagstukken als de invoering van de nieuwe Omgevingswet.

Gemeenten werken veel met elkaar samen, bijvoorbeeld voor het organiseren van jeugdhulp en het verwerken van afval. Zuid-Hollandse gemeenten nemen gemiddeld deel aan 18 zogenaamde gemeenschappelijke regelingen. De bekendste is de metropoolregio Rotterdam-Den Haag (MRDH). Op zichzelf is het positief dat gemeenten elkaar goed weten te vinden, want schaalvergroting biedt
kansen om taken efficiënter en duurzamer te organiseren. Maar we constateren ook dat gemeenschappelijke regelingen op twee punten tekortschieten. De samenwerkende gemeenten nemen steeds vaker besluiten over het hoofd heen van raadsleden, onze gekozen volksvertegenwoordigers. Dat holt de democratie uit. Daarnaast is niet altijd sprake van een gelijkwaardige relatie; kleine gemeenten moeten soms tekenen bij het kruisje.

We willen dat de provincie een vinger aan de pols houdt, zonder opgeheven vinger en zonder samenwerking te frustreren. Dit geitenpaadje vereist een goede verstandhouding tussen gemeenten en provincie. We willen dat gemeenten en provincie elkaar eerder betrekken in beleidsvorming. De MRDH neemt steeds meer taken op zich, ook bijvoorbeeld voor vervoer; een bevoegdheid van de
provincie. Zolang de MRDH deze taken uitvoert, vereist dit een goede onderlinge samenwerking en verstandhouding, met duidelijke afspraken over randvoorwaarden voor de uitvoering van deze aken. De handhaving blijft een taak van de provincie. De provincie is ook de hoeder van de omgevingswaarden uit de nieuwe Omgevingswet.

Zuid-Holland is geen eiland. We zijn onderdeel van Nederland, van Europa en van de wereld. Denk alleen al aan de haven, de universiteiten, het Internationaal Strafhof en de uitdagingen waar Zuid-Hollanders hun tanden in hebben gezet, van voedsel tot energie. We willen goed samenwerken met omliggende provincies, om vervoer voor inwoners goed te organiseren en de energietransitie ruimtelijk goed in te passen, bijvoorbeeld met de afspraak dat we de randen van de provincies niet volbouwen met windmolens. We willen samenwerken met andere regio’s in Europa, die zich op vergelijkbare uitdagingen richten; het fossielvrije Deense eiland Samsø is bijvoorbeeld een fantastisch voorbeeld voor Goeree-Overflakkee. Andersom heeft wat om ons heen gebeurt ook invloed op ons. De Brexit heeft gevolgen voor de vraag naar woningen en bedrijfsruimten en voor de werkgelegenheid in specifieke sectoren als de visserij. Daarom willen we een provinciale taskforce oprichten, om in te spelen op de gevolgen van de Brexit. Uiteraard trekken we ook hier samen op met omliggende provincies.

De komende jaren is er ruimte om te investeren: de provincie heeft ruim 800 miljoen extra besteedbaar. Dat geld gebruiken we om Zuid-Holland te verduurzamen. Met investeringen in landbouw en industrie ontwikkelen we een circulaire economie. Investeringen in groen en natuur combineren we met klimaatadaptatie en –mitigatie. In de begroting voor mobiliteit verschuiven we middelen om CO₂-uitstoot te verminderen. We trekken samen op met bedrijven, maatschappelijke organisaties, het Rijk, waterschappen en gemeenten, ook in de investeringen die we doen. Voor verduurzaming hebben we structureel voldoende middelen nodig. We zijn positief over de toekomst, maar hebben ook geleerd van de crisis. We richten de begroting zo in, dat tegenvallende inkomsten niet leiden tot het terugdraaien van beleid voor verduurzaming.

De provincie heeft recent het ambtenarenapparaat uitgebreid. We zullen kritisch volgen of de provincie de juiste mensen heeft om alle ambities waar te maken. We vinden het belangrijk dat medewerkers tijd hebben en ruimte krijgen om samen te werken met inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. We zullen bewaken dat er voldoende mensen beschikbaar zijn voor handhaving van en toezicht op de afspraken die we maken. Tot slot is het belangrijk dat we informatie ontsluiten via internet, bijvoorbeeld in het kader van de Omgevingswet. Daar maken we middelen voor vrij.

D66 heeft in de afgelopen twee periodes niet alleen de financiën op orde gebracht, maar ook meegewerkt aan een heuse cultuurverandering in de manier waarop we de provincie besturen.
We besturen niet meer voor mensen, maar met mensen. Zuid-Holland is van een sturende provincie veranderd in een netwerkende provincie. De fractie van D66 heeft hieraan bijgedragen door veel werkbezoeken af te leggen en vaak met inwoners in gesprek te gaan. Hierdoor zijn we niet alleen op, maar vooral buiten het Provinciehuis zichtbaar geweest.