De eerste jaren van een kind zijn voor een belangrijk deel bepalend voor de verdere ontwikkeling. De kinderopvang wordt een plek waar alle kinderen zich spelenderwijs kunnen ontwikkelen en samen opgroeien. Zo werken we aan een kansrijke start voor alle kinderen en voorkomen we achterstanden. Ook nemen we maatregelen om de tekorten in de kinderopvang op te vangen.
 
• We werken toe naar kinderopvang als publieke voorziening, net zoals basisscholen en middelbare scholen dat zijn. Dat is onze stip op de horizon: vijf dagen kinderopvang per week als gratis voorziening voor alle kinderen van 0 jaar tot en met 12 jaar, aansluitend op het ouderschapsverlof. Het is goed voor de ontwikkeling van kinderen en maakt de combinatie werk en zorg voor ouders makkelijker. 
• Op de korte termijn beginnen we met kinderopvang die bijna gratis is. De overheid vergoedt dan 96% van de kosten van de opvang voor kinderen vanaf 1 tot en met 12 jaar. Tot 1 jaar krijgen ouders de bestaande kinderopvangtoeslag. Ook kinderen van ouders die geen betaald werk doen, krijgen toegang tot de bijna-gratis kinderopvang.
• Om te voorkomen dat de prijzen enorm stijgen en ouders veel meer moeten betalen, gaan we de prijzen reguleren. We maken duidelijke spelregels voor alle type kinderopvangorganisaties, zodat excessen worden voorkomen en er geen publiek geld uit de sector stroomt. Denk aan voorwaarden rondom winstuitkering aan investeerders.
• Bij deze plannen past dat de verantwoordelijkheid voor kinderopvang naar het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap gaat. Zo kan de kinderopvang voor oudere kinderen ook aansluiten bij de rijke schooldag.We zorgen er daarbij voor dat het succes van de kinderopvang niet leidt tot bezuinigingen in andere delen van het onderwijs.
• Op de kinderopvang staat de ontwikkeling van het kind centraal. Elk kind krijgt spelenderwijs voorschoolse educatie. Zodra kinderen naar de basisschool gaan, vormen onderwijs en opvang een rijke schooldag, met goed onderwijs, kunst, sport, gezondheid en muziek.
• We zien dat er grote tekorten zijn in de kinderopvang. Om uitwisseling van kennis en ervaring sterker te maken, ook als het gaat over de kinderen zelf, nemen we praktische belemmeringen weg om werken in de kinderopvang én in het basisonderwijs te combineren. Zulke gecombineerde banen maken het werk ook aantrekkelijker. Daarnaast bevorderen we de zijinstroom, bijvoorbeeld door eerder verworven competenties beter te waarderen en inzet van groepshulpen te stimuleren. Verlening van het betaald verlof van jonge ouders zal de druk op de kinderopvang iets verlagen, omdat juist bij de allerjongste kinderen relatief veel personeel nodig is.
• Er komt één kwaliteitskader en één gezamenlijke inspectie voor onderwijs en opvang, zodat deze aansluit bij de doorlopende leerlijn van het kind.

D66 heeft de rijke schooldag opgezet. Die willen we verder uitbreiden, zodat elke leerling de vrijheid krijgt om zich te ontwikkelen en om gezond op te groeien. Op een rijke schooldag krijgen leerlingen niet alleen les van hun eigen leraar, maar ook sportles, muziekles of theaterles. Ook kunnen kinderen op school een gezonde maaltijd of hulp bij huiswerk krijgen; precies wat er op die school nodig is. Zo bieden we elke leerling een springplank voor ontwikkeling.
 
•  Een kind krijgt met de rijke schooldag de kans om mee te doen aan sport, cultuur, muziek of hulp bij het maken van huiswerk. Scholen krijgen middelen om andere vakdocenten en professionals in te zetten en werken nauw samen met de kinderopvang, plaatselijke verenigingen en bibliotheken.
•  We gaan door met gezonde maaltijden op school. We stimuleren een gezonde leefstijl en daarmee gezond opgroeien.
•  Middelbare scholen geven we de ruimte om stages, huiswerkbegeleiding, bijles en examentraining tot integraal onderdeel van het programma te maken. Zo zorgen we er ook voor dat het niet meer van het inkomen van je ouders afhangt of je wel of geen bijles kunt krijgen.
• Er komt één wet op funderend onderwijs. Die wet zorgt ervoor dat de kinderopvang, basisscholen en middelbare scholen makkelijker kunnen samenwerken.

Op de basisschool en de middelbare school leer je de basis om mee te kunnen doen in de samenleving en om altijd verder te leren. Ieder kind leert daar de basisvaardigheden van lezen, schrijven en rekenen. We hebben daarnaast veel aandacht voor digitale vaardigheden en burgerschap.
 
• We zetten de versterking van de onderwijskwaliteit door. In het onderwijs gebruiken we alleen effectief bewezen lesmethoden.
• Scholen met meer leerlingen met onderwijsachterstanden hebben een hoger budget. Het geld kunnen zij gebruiken voor verkleining van klassen, extra taal- of bijles of het aannemen van ervaren leraren. Zo verbeteren we de kwaliteit op deze scholen en maken we de scholen aantrekkelijk voor alle leerlingen.
• Nieuwkomers en laaggeletterden krijgen de kans om in schakelklassen of taalhuizen beter te worden in taal en rekenen. Zo kunnen ook zij meedoen in de samenleving. We kunnen hierbij leren van de ervaringen die we hebben opgedaan met kinderen uit Oekraïne.
• In Nederland is een groeiend aantal mensen laaggeletterd. Dat mag niet zo zijn. D66 wil het aantal laaggeletterden binnen vijf jaar met de helft terugbrengen. Om laaggeletterdheid aan te pakken, versterken we de kwaliteit van het onderwijs in lezen en schrijven op zowel basis- als middelbare scholen. We willen dat iedere gemeente een Taalakkoord heeft om laaggeletterdheid onder de beroepsbevolking terug te dringen. Hierin ligt een belangrijke rol weggelegd voor bibliotheken, taalhuizen, sociale diensten en werkgevers.
• In het hele onderwijs leren kinderen over burgerschap, de Grondwet, mensenrechten en het belang niet te discrimineren. Zodat ze, met kennis van ieders rechten en plichten, kunnen deelnemen aan de samenleving. Burgerschap is ook onderdeel van de schoolcultuur en krijgt invulling met een doorlopende leerlijn burgerschap van de basisschool tot de middelbare school en het mbo..
• We verbeteren de invulling van onderwijs in digitale vaardigheden – met aandacht voor kunstmatige intelligentie, programmeren en kritisch denken over privacy en ethiek.
• Mobiele telefoons zijn deel van ons dagelijks leven, maar brengen in de klas ook grote problemen met zich mee. Om dit tegen te gaan, en op verzoek van veel docenten zelf, volgen we de landelijke afspraken van het ministerie met de sectorpartijen van alle betrokkenen: mobiele telefoons en devices zoals smartwatches en tablets zijn niet toegestaan in de klas, tenzij de leraar besluit ze educatief te gebruiken in de les.
 

D66 wil dat kinderen makkelijk de stap van de basisschool naar de middelbare school kunnen maken, net zoals van de kinderopvang naar de basisschool. Daarbij hoort een eigen tempo. Nu selecteren we leerlingen al na groep 8 op één van de acht schoolniveaus. Maar jongeren zijn in deze fase nog volop in ontwikkeling. Ieder kind is anders. D66 wil dat het uitgangspunt in het onderwijs niet de niveaus in het systeem zijn, maar het kind. Zodat iedere 12-jarige alle kansen krijgt.
 
• Leerlingen worden niet langer acuut geselecteerd op 12-jarige leeftijd. We stimuleren brede, meerjarige brugklassen en 10-14-scholen. D66 wil toetsen in groep 8 als ‘thermometer’. Voor leerlingen zal dit betekenen dat ze in gemengde klassen komen op een brede scholengemeenschap. Dat geeft leerlingen veel meer de kans om op de best passende plek te komen en biedt kinderen die dat nodig hebben langer de tijd om achterstanden in te halen. Ook blijven jongeren met elkaar in contact, waardoor ze beter leren samenleven.
• Voor sommige kinderen is het op 12-jarige leeftijd duidelijk dat ze heel praktisch of heel academisch gericht zijn. Voor deze kinderen moet het mogelijk blijven om een gerichter leerpad te volgen, maar bij voorkeur wel in samenwerking met brede scholengemeenschappen. Zodat ook deze leerlingen in contact blijven met een brede groep leeftijdsgenoten.
• Elke leerling krijgt het recht om tot 18 jaar onderwijs te volgen. In het speciaal onderwijs is dat tot en met 20 jaar. Dat onderwijs is in een richting: praktijkgericht, vakgericht, beroepsgericht of academisch gericht. Elke richting is gelijkwaardig. Tot 14 jaar maken leerlingen kennis met allerlei vakken. Daarna maken ze per vak de keuze voor een richting.
• We moedigen aan dat sommige vakken juist gezamenlijk worden gegeven. Zo blijven leerlingen in contact met elkaar en kunnen ze van elkaar leren. We denken daarbij aan bewegingsonderwijs, burgerschap, creatieve vakken en onderdelen van talen.
• Wat je niet goed kan, zou niet in de weg mogen staan van je ontwikkeling. D66 wil leerlingen daarom flexibiliteit geven om vakken in verschillende richtingen te kiezen. Zo bepaalt het vak waar je het minst goed in bent, niet welk diploma je behaalt. Door goede samenwerking vraagt tussen middelbare scholen en mbo, hbo en wo-instellingen vergroot dit ook de kansen bij de vervolgopleiding.

Kinderen verdienen de beste toekomst die ze kunnen krijgen. Leraren en hun tomeloze inzet zijn daar de sleutel voor. Het is dan ook niet uit te leggen dat er een groot tekort aan leraren is en al helemaal niet dat dit vooral scholen in zwakke wijken of kleine dorpen treft. D66 wil het tekort radicaal aanpakken. Door docenten en schoolleiders weer vertrouwen te geven en meer regie. Binnen hun aanstelling en in overleg met elkaar bepalen ze hoe ze het onderwijs vormgeven en organiseren. Wanneer gewenst is passende coaching beschikbaar. Daar horen marktconforme arbeidsvoorwaarden en salarissen bij.
 
Op de korte termijn zetten we in om uitval te voorkomen en stimuleren we uitbreiding van uren van huidige leraren. We zetten in op ruimere bekostiging, gericht op meer handen in de klas. Het is aan scholen zelf hoe ze dit inrichten: met kleinere groepen, meer ambulante leerkrachten, teamteaching en dergelijken.  
 
• De salarissen van leraren in het basis en middelbaar onderwijs stijgen mee met de gemiddelde cao-loonstijging. Daarnaast maken we geld vrij voor een bredere salarisverhoging om het beroep van leraar aantrekkelijker te maken. Werken op een school met veel leerlingen met een achterstand blijft meer lonen.
• Daarnaast wil D66 flexibiliteit in onderwijstijd structureel mogelijk maken. Flexibiliteit in onderwijstijden zorgt voor meer kansen voor kinderen, ouders en medewerkers. Vanaf 2011 is dit, op pilotbasis, op een beperkt aantal plekken in het land mogelijk. Het is nu tijd om deze mogelijkheid te formaliseren en voor meer kinderen beschikbaar te stellen.
• Elke basisschool krijgt ruime ondersteuning van pedagogisch medewerkers door de nabijheid van kinderopvang, buitenschoolse opvang en de rijke schooldag.
• De minister voert voortaan zelf de cao-gesprekken en zorgt voor één gezamenlijke cao voor het hele funderend onderwijs en de kinderopvang. Daar vallen ook de pedagogisch medewerkers, de voorschoolse krachten, onderwijsassistenten en het onderwijsondersteunend personeel onder. Daardoor kunnen scholen en opvang ook gemakkelijker samenwerken. Daardoor kunnen scholen en opvang ook gemakkelijker samenwerken.
• Er komt een nationale academie voor leraren, waarmee lerarenopleidingen rechtstreeks onder het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap vallen. Zo kunnen we beter sturen op studentenaantallen, opleidingsplekken, bekostiging en kwaliteit. Ook maken we de opleidingen minder afhankelijk van schommelende studentenaantallen.
• De pabo’s en lerarenopleidingen gaan, onder gezag van de beroepsgroep, de opleiding verbeteren en zorg dragen voor de verdere ontwikkeling van leerkrachten die al voor de klas staan. Lerarenopleidingen komen zo dichter bij de scholen te staan. De opleidingen krijgen ook meer specialisaties: kleuters vragen wat anders dan tieners.
• We wachten de resultaten van de ingezette verkenning met vermindering van de onderwijstijd op scholen af. Het is goed dat hier ruimte voor wordt geboden, omdat dit de werkdruk zou kunnen verlagen en meer tijd zou kunnen bieden aan leraren om te investeren in verbetering van de onderwijskwaliteit.
• We geven leraren meer kansen om, naast leidinggevende of coördinerende functies, ook onderwijsinhoudelijk door te kunnen groeien met bijbehorende salarisstappen. Leraren krijgen de leiding om de bevoegdhedenstructuur, de functieomschrijvingen en carrièrepaden op te stellen.
• Gezien het nijpende lerarentekort in zowel het primair onderwijs als het voortgezet onderwijs nemen we financiële drempels zoveel mogelijk weg en daarom schaffen we het collegegeld voor de lerarenopleidingen af, onder dezelfde voorwaarden die nu gelden voor de halvering van het collegegeld
• Voor mensen die al in het onderwijs werken en zich willen blijven ontwikkelen, zijn voldoende scholingsmiddelen beschikbaar. Voor iedereen die zich wil laten omscholen tot docent zijn voldoende financieringsmiddelen beschikbaar, ongeacht het inkomen van de fiscale partner.
• Vakmensen kunnen een ‘pedagogisch didactisch getuigschrift’ krijgen voor mbo-docent, maar deze mogelijkheid wordt vaak niet gezien. We pleiten voor het breder bekendmaken van dit traject en goede samenwerking tussen scholen en bedrijven, zodat deze optie meer wordt benut.
• We maken (bij-)scholing prioriteit en bevorderen professionele ontwikkeling. We ondersteunen startende leraren beter, en flexibiliseren en verbeteren de opleiding voor zijinstromers.

Kansengelijkheid gaat ook over kinderen met een beperking, ziekte of neurodivergentie, zoals ADHD of autisme. Het systeem van het zogenaamde ‘passend onderwijs’ heeft niet daadwerkelijk geleid tot passend onderwijs. In de wirwar van regels zijn het kind, de ouder en de leraar uit het oog verloren. D66 wil naar inclusief onderwijs: elke school en opvang is toegankelijk voor zoveel mogelijk kinderen. Daarnaast blijft speciaal onderwijs mogelijk voor wie het nodig heeft. We stimuleren voldoende onderwijsaanbod, zoveel mogelijk dicht bij huis. Zo laten we niet langer kinderen gescheiden van elkaar opgroeien, maar samen spelen en leren. Dat is goed voor de brede ontwikkeling van kinderen én goed voor de maatschappij.
 
• Om inclusief onderwijs te realiseren, brengen we eerst de basis verder op orde. Dat doen we in de eerste plaats door het lerarentekort aan te pakken. Ook organiseren we de zorg binnen onderwijs goed en zetten we op de lange termijn in op kleinere klassen. We stimuleren en ondersteunen alle scholen die nu al inclusief onderwijs aanbieden en schrappen regels die het in weg zitten. Ook is het belangrijk om leraren beter toe te rusten op inclusief onderwijs in de lerarenopleiding. We stimuleren meer samenwerking tussen het speciaal onderwijs en het reguliere onderwijs om kennis en expertise beter beschikbaar te maken.
• We kunnen nog veel winnen door onderwijs en zorg voor kinderen goed aan elkaar te verbinden. Schoolmaatschappelijk werkers, orthopedagogen en schoolpsychologen spelen daarin een belangrijke rol. Om kinderen beter te beschermen en sneller hulp te bieden als dat nodig is, wil D66 goede samenwerking tussen scholen, gemeenten, ouders en jeugdhulp.
• Te veel kinderen zitten onnodig thuis. Dat mag niet zo zijn. Op korte termijn willen we kinderen met een hoog schoolverzuim ondersteunen waar dat kan, door bijvoorbeeld afstandsonderwijs te faciliteren en doelgerichte ondersteuning via thuiszittersvoorzieningen. D66 wil elk kind een vorm van onderwijs geven. We gaan door met ons initiatiefwetsvoorstel over het leerrecht, waarin we de Leerplichtwet in de Leerwet wijzigen. We geven kinderen een leerrecht dat zo nodig afdwingbaar is. Een leerrecht is het recht van het kind op onderwijs, gericht op een zo volledig mogelijke ontplooiing van persoonlijkheid, interesses en talenten, en geestelijke en lichamelijke vermogens. We verduidelijken de verantwoordelijkheden van diverse betrokkenen en sluiten die op elkaar aan. De wet maakt flexibele oplossingen mogelijk voor onderwijstijd, -locatie en -programma. Kinderen krijgen een hoorrecht over zaken rondom de invulling van hun leerrecht.
• Het praktijkonderwijs is een volwaardige richting. Daar hoort rechtstreekse en voldoende financiering bij. Leerlingen die een entreeopleiding volgen, krijgen een studentenreisproduct. We willen het praktijkonderwijs faciliteren om leerlingen na hun tijd op school nog een poosje te begeleiden.
• Het gespecialiseerd voortgezet onderwijs valt onder het voortgezet onderwijs, krijgt een passend staatsexamen en de mogelijkheid om het reguliere examen af te leggen.
• Leerlingen moeten gelijke toegang hebben tot leermiddelen. D66 wil een tegemoetkoming voor lage inkomens in de kosten voor schoolboeken én voor digitale apparaten. Tegelijkertijd stimuleren we een eerlijke markt voor schoolboeken en digitale apparaten, waarop er keuzevrijheid is voor leraren en boeken en apparaten duurzaam worden gebruikt.
• We schaffen de vrijwillige ouderbijdrage in de huidige vorm af. Daardoor kunnen we de toegankelijkheid van- en de gelijkheid binnen het onderwijs verbeteren, sociale uitsluiting voorkomen en administratieve lasten verminderen. We pleitten voor voldoende budget voor scholen om activiteiten te organiseren voor alle kinderen, o.a. middels de inzet op de Rijke Schooldag.  Daarnaast zoeken we met scholen naar oplossingen om ‘gaten’ die mogelijk ontstaan, op te vangen door andere manieren van solidariteit tussen scholen en ouders te stimuleren.
 

Veel te veel schoolgebouwen zijn in slechte staat. Dat gaan we aanpakken. Als we gebouwen goed isoleren en de energierekening omlaag brengen, blijft er meer geld over voor goed onderwijs. Gezonde lucht in de klas zorgt voor een goede omgeving om te leren. En schoolpleinen met veel groen dragen bij aan speelgenot en ontspanning. Een goed schoolgebouw draagt bij aan de onderwijskwaliteit en is de basis om inclusief onderwijs en de rijke schooldag verder te realiseren. Daarnaast geeft een goed schoolgebouw een impuls aan de leefomgeving en kan het de buurt of een dorp aantrekkelijk maken.
 
• Gemeenten krijgen meer middelen om te investeren in goede onderwijshuisvesting, inclusief kinderopvang, en om verouderde schoolgebouwen te vervangen of te renoveren.
• Nieuwe schoolgebouwen voldoen aan hoge klimaatdoelstellingen en zijn toegankelijk voor iedereen. Ook geven ze ruimte voor een combinatie met kinderopvang, de rijke schooldag, praktijkgericht onderwijs en brede middelbare scholen. Hiervoor komt er een duidelijk pakket aan eisen aan schoolgebouwen.

Onderwijsgeld moet ook echt in de klas terecht komen. D66 wil de zeggenschap van de schoolleider, leraren en ouders verder versterken. We geven zeggenschap en verantwoordelijkheid terug aan de school, onder toezicht van de ouders.
 
• Voor goed onderwijs zijn structurele middelen nodig, waar scholen op kunnen rekenen. Onderwijsmiddelen verstrekken we daarom zoveel mogelijk via de lumpsum of een nieuw te ontwikkelen duurzaam financieringsinstrument.
• Het onderwijsgeld gaat zo veel mogelijk rechtstreeks naar de scholen om ze beter in positie te brengen. Zo worden de bekostiging van onderwijs en besteding van geld begrijpelijk en voorspelbaar voor iedereen.
• Scholen met meer leerlingen met leerachterstanden ontvangen een hogere bekostiging. Gelijke kansen vragen een ongelijke aanpak.
• We willen medezeggenschap bij alle onderwijsinstellingen beter borgen. We leggen bijvoorbeeld vast dat leerlingen en studenten betrokken zijn bij beslissingen over de onderwijskwaliteit. Ook willen we dat elke school een leerlingenraad heeft.
• Met een sterkere vorm van medezeggenschap krijgen ouders directe invloed op de invulling van de rijke schooldag. Met een versimpelde bekostiging kan de medezeggenschapsraad écht invloed uitoefenen.
• De medezeggenschapsraden en raden van toezicht moeten voor financiële expertise en onderzoek terechtkunnen bij een onderwijsrekenkamer en bij de Inspectie van het Onderwijs.
• De Inspectie blijft zich naast de besturen richten op de scholen. Als basis van beoordeling gelden de bevindingen van bezoeken en de toegevoegde waarde van het onderwijs voor het kind.
• Sommige schoolbesturen hebben onverklaarbaar hoge reserves. De Inspectie van het Onderwijs gaat dit meenemen in de beoordeling van scholen en krijgt de bevoegdheid om dwingende aanwijzingen te geven voor het niveau tot waar de reserves moeten worden afgebouwd. Dat geldt ook voor de samenwerkingsverbanden.
• Schoolleiders zijn bepalend voor de kwaliteit van onderwijs. Door de bekostiging om te draaien en de schoolfunctie te verbreden, brengen we de schoolleider terug in positie en maken we het beroep aantrekkelijker.

De vrijheid van onderwijs is verankerd in onze Grondwet en geeft de vrijheid om een school te stichten die aansluit bij een eigen levensovertuiging. Wat D66 betreft staat kwaliteit van onderwijs centraal bij de uitvoering van deze vrijheid. Dat houdt in dat bij het stichten van een nieuwe school streng gecontroleerd wordt op de kwaliteit. Daarnaast betekent de vrijheid om een school te stichten niet de vrijheid om mensen met een andere levensovertuiging uit te sluiten. Voor D66 geldt namelijk dat de beste school de dichtstbijzijnde school moet zijn.
 
• Uit deze vernieuwde vrijheid van onderwijs volgt automatisch de acceptatieplicht: scholen mogen geen leerlingen weigeren op basis van religie of andere levensbeschouwelijke grond.
• Gemeenten krijgen bevoegdheden bij inschrijving en toelating, bijvoorbeeld om beter te kunnen ingrijpen bij toenemende segregatie. Zo kunnen ze een eerlijke kans voor alle kinderen bevorderen in plaats van het recht van de sterkste.
• We waarborgen de sociale veiligheid en gelijke behandeling op iedere school voor leerling, student en leraar, zodat ieder kind en iedere leraar veilig onderwijs geniet. De inspectie zet extra in op sociale veiligheid, krijgt ook tot taak in te gaan op individuele klachten en doet aangifte indien nodig. We breiden de Wet sociale veiligheid op scholen uit met leraren.

Op initiatief van D66 is in 2022 de Wet Inburgering in werking getreden. We zetten in op inburgering op maat. Gemeenten zijn er verantwoordelijk voor dat nieuwkomers de Nederlandse taal leren en op hun eigen niveau zo snel mogelijk naar school of aan het werk gaan.

• Nieuwkomers krijgen een persoonlijk inburgeringsplan. Daarin staat welke cursussen iemand volgt en op welke begeleiding zij kunnen rekenen. D66 zet zich in voor betere uitvoering van het persoonlijke inburgeringsplan en om dit goed aan te laten sluiten bij het potentieel van de nieuwkomer. Zo stimuleren we langer doorleren voor inburgeraars die dat kunnen, in plaats van snelle uitstroom naar laagbetaald werk. Ook zorgen we dat studeren met behoud van uitkering voor inburgeraars overal mogelijk is.
• We zorgen dat nieuwkomers medezeggenschap krijgen over lokaal beleid en de uitvoering van de inburgeringswet in gemeenten, zoals dat ook gebruikelijk is bij bijvoorbeeld de doelgroep van de Participatiewet. Zo kunnen nieuwkomers volwaardig meepraten over beleid dat hen aangaat en doen zij ervaring op met medezeggenschap.
• Bij het plaatsen van nieuwkomers in een bepaalde gemeente houden we maximaal rekening met hun mogelijkheden voor een geschikte opleiding en werk. Ook wil D66 voorkomen dat nieuwkomers veelvuldig van hot naar her worden verplaatst.
• Grip krijgen op een nieuwe financiële situatie in een nieuw land is essentieel. Voor alle groepen inburgeraars hebben we aandacht voor het voorkomen van schulden en minimaliseren we het gebruik van het boetebeleid als mensen niet tijdig hun inburgeringsexamen halen.
• Nieuwkomers die het hoogste taalniveau niet halen, krijgen meer aandacht. We sturen daarbij zoveel mogelijk op het zelfstandig kunnen leven en het leren van de taal. Het vereiste taalniveau voor naturalisatie past bij het leerniveau van de nieuwkomer.
• We hebben speciale aandacht voor gezinsmigranten. Gezinsmigranten zijn inburgeringsplichtig, maar het is vaak moeilijk hen te bereiken vanwege de grote diversiteit van deze groep.
• Nieuwkomers die de pensioengerechtigde leeftijd hebben, mogen ook op kosten van de staat inburgeren. Mensen kunnen immers op elke leeftijd meedoen aan de maatschappij.

Nieuwkomers in Nederland krijgen dezelfde rechten als alle Nederlanders, maar kunnen die vrijheid soms niet benutten door zware druk van familie of van de staat in het land van oorsprong. Dat mag niet zo zijn. Onze vrijheden en onze veiligheid zijn er voor iedereen die in Nederland woont.

• We hebben speciale aandacht voor lhbtiq+-personen en de positie van vrouwen binnen migrantengemeenschappen. D66 komt op voor de bescherming van de persoonlijke integriteit, het recht op zelfbeschikking en een leven waarin (nieuwe) Nederlanders hun eigen keuzes kunnen maken.
• We gaan (culturele) onderdrukking en eergerelateerd geweld tegen. Met name vrouwen die niet inburgerinsgsplichtig zijn én geen uitkering hebben, blijven nu vaak onder de radar. We gaan hen structureel benaderen om ze kennis te laten maken met de mogelijkheden die ze in Nederland hebben. Gezinnen waarin onderdrukking voorkomt, komen sneller onder toezicht te staan.
• Nederland beschermt nieuwkomers die te maken hebben met intimidatie vanuit hun land van herkomst. Zo nodig krijgen zij hulp om ervoor te zorgen dat andere overheden hen niet meer kunnen benaderen of over hun persoonlijke gegevens beschikken.
• Lesmateriaal bij door buitenland gefinancierd onderwijs, wordt openbaar. De waarden van de Nederlandse rechtsstaat mogen niet in het gedrang komen, in welk onderwijs dan ook.

De keuze voor een nationaliteit is een vrije keuze. Mensen mogen zelf kiezen of zij een band willen houden met het land van herkomst of die van de ouders. Identiteit is immers niet noodzakelijkerwijs aan een land gebonden. Je voelt je Nederlander, Fries, Rotterdammer, Europeaan – of alles tegelijk.

• We maken het mogelijk om meerdere nationaliteiten te bezitten én om afstand te doen van een tweede of derde nationaliteit.
• Alle Nederlanders, ook die in het buitenland wonen, mogen meerdere nationaliteiten aannemen. Mensen die nieuw in Nederland zijn en de Nederlandse nationaliteit aanvragen, krijgen ook de mogelijkheid om hun andere nationaliteit te behouden.
• We versoepelen voorwaarden waarop mensen hun Nederlandse nationaliteit terug kunnen krijgen wanneer ze die zijn kwijtgeraakt. Sommige Nederlanders hebben een tweede nationaliteit die zij niet kunnen opgeven, bijvoorbeeld de Marokkaanse, Syrische of Griekse. Dit kan leiden tot grote problemen. D66 probeert landen ertoe te bewegen mee te werken aan het vrijwillig afstaan van een nationaliteit. Ook stellen we een Nederlands Register Ongewenste Nationaliteit voor, waarin mensen kunnen aangeven afstand te willen doen van hun tweede nationaliteit. Nederland behandelt iedereen die van een tweede nationaliteit af wil alsof zij alleen Nederlander zijn.