Laila Ait Baali en Sander Hehanussa, dank dat jullie in deze ongekende tijden tijd voor ons willen maken. Kunnen jullie je eerst even voorstellen voordat we de inhoud induiken?
Laila: “In januari van dit jaar ben ik begonnen als directeur van WO=MEN Dutch Gender Platform en daarvoor was ik bijna 5 jaar de politiek coördinator van het netwerk.” Sander: “Als programmamanager gender en duurzame economie volg ik de ontwikkelingen van gender(on)gelijkheid binnen internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen, handel en investeringen en vrouwelijk ondernemerschap.
Corona, COVID-19, houdt op dit moment de wereld in haar greep. In toenemende mate verschijnen er zorgwekkende artikelen over de impact van deze pandemie op de rol van vrouwen. Hoe kijken jullie hiernaar?
Laila: “De COVID-19 crisis houdt ons inderdaad in de greep. Wereldwijd nemen overheden ingrijpende maatregelen om de verspreiding van het virus te beperken. Terecht en noodzakelijk. Echter sommigeoverheden maken misbruik van de crisis. Victor Orbán greep in Hongarije de pandemie aan voor alleenheerschappij. Orbán heeft de afgelopen jaren al tal van maatregelen rond tegengaan gendergelijkheid en vrouwenemancipatie doorgevoerd. Zo schafte hij genderstudies af en promoot hij actief dat vrouwen meer kinderen baren en voor het gezin zorgen. Zonder parlement staat hem weinig in de weg om de rechten van vrouwen terug te dringen en het ligt dan ook in de lijn der verwachting dat hij de autocratie gaat gebruiken om zijn conservatieve regime verder door te voeren. In Colombia werd Carlota Isabel Salinas Pérez, leidster van een vrouwenrechtenorganisatie, op 24 maart vermoord in haar eigen huis. De corona-maatregelen belette Carlota, zo rapporteerde mensenrechtenorganisatie Amnesty International, zich te verplaatsen om uit handen van opponenten te blijven. In Texas en Ohio is het recht op abortus tijdelijk stopgezet, omdat ‘niet-essentiële medische procedures’ niet worden uitgevoerd tijdens de crisis. En wereldwijd zien we dat vrouwenorganisaties niet langer samen mogen komen. Zij kunnen daardoor gezinnen in kwetsbare situaties niet steunen en overheden niet controleren op het naleven van mensenrechten.”
Sander: “De impact van COVID-19 op de (inter)nationale economie en de impact op vrouwen is duidelijk zichtbaar. Om de textielsector als voorbeeld te nemen. Wanneer bedrijven bestellingen annuleren zijn fabrieken genoodzaakt werknemers te ontslaan of met verlof te sturen. Vrouwen en meisjes zijn oververtegenwoordigd onderaan die keten. Het zijn ook degene die werkzaam zijn in de informele sector die hard geraakt wordt door het virus. Zij hebben geen spaargeld of sociaal vangnet, terwijl dat vangnet extra belangrijk is voor vrouwen. Zij zijn vaak de primaire zorgdragers voor het huishouden, kinderen of ouderen. Het is daarom belangrijk om onder andere te zorgen voor leefbaar loon en bij herstelplannen voor economieën niet alleen de ecologische en klimaatcrisis te vergeten, maar ook SDG 5 – gendergelijkheid en de empowerment van vrouwen en meisjes – als centraal uitgangspunt te nemen.”
Zien jullie wereldwijd verschillen tussen de rol en positie van vrouwen? Zijn er, als je verder kijkt dan Nederland, redenen voor optimisme of is het kommer en kwel?
“Het klopt dat vrouwen in Nederland oververtegenwoordigd zijn in de vitale beroepen en ondervertegenwoordigd in de besluitvormingsgremia. Echter als je verder kijkt dan Nederland zie je een positieve ontwikkeling. Onlangs heeft Leta Hong Fincher op CNN laten zien dat vrouwelijke regeringsleiders goed in staat zijn de virusuitbraak te beheersen en onder controle te krijgen. Een voorbeeld is de premier van Nieuw-Zeeland Jacinda Ardern. Of de Taiwanese president Tsai Ing-wen. Andere voorbeelden van landen die worden genoemd zijn Duitsland en de Noordse landen Finland, Noorwegen en IJsland”, aldus Laila.
Sander: “Sommige dingen zijn anders in Nederland, terwijl andere dingen hetzelfde zijn als in het buitenland: hier kunnen relatief veel mensen thuiswerken met de COVID-19 maatregelen en de ‘intelligente lockdown’. Het kan niet makkelijk zijn om tegelijkertijd kinderen op te voeden en les te moeten geven. Vrouwen zijn al meer tijd kwijt aan onbetaalde zorg en hoe worden die extra zorgtaken verdeeld? De kans is groot dat de huidige ongelijkheid wordt vergroot. Maar ook in Nederland kan niet iedereen thuiswerken. Huishoudelijk werkers worden op grote schaal afgebeld en vaak niet doorbetaald. In het globale Zuiden zijn het vaak vrouwen die naar de markt gaan om eten te kopen. Maar hoe doe je dat in tijden van ‘social distancing’? Of als je in zelfisolatie moet terwijl je met grote gezinnen in kleine woningen leeft? Of naar je werk moet omdat er anders geen geld binnenkomt om jezelf of je gezin te onderhouden? Waar ik denk dat we in Nederland nog redelijk snel kunnen herstellen, ben ik bang voor de gevolgen van COVID-19 in de rest van de wereld. Daar zal de internationale gemeenschap geld en menskracht in moeten willen stoppen, want anders komt het zo weer terug naar Nederland.”
De gezichten van deze crisis – in de politiek – zijn voornamelijk mannen, terwijl vrouwen in Nederland twee derde van de vitale beroepen vervullen. Denken jullie dat zulke beelden van invloed zijn op hoe we leiderschap zien en definiëren?
Laila: “Het klopt dat het overgrote deel van de mensen in vitale beroepen in de frontlinie tegen COVID-19 vrouw zijn, terwijl zij nu ondervertegenwoordigd worden op het hoogste niveau. Diversiteit loont. Als er besluiten worden genomen die verstrekkende gevolgen hebben voor de samenleving, dan is het cruciaal om verschillende gezichtspunten daarbij te hebben.” Sander: “Ik denk zeker dat dat een effect heeft op hoe we leiderschap zien en definiëren. Maar we moeten juist oppassen voor het stereotype dat mannen vooral analytischer zijn en gericht op resultaat terwijl vrouwen empathischer en zorgzamer zouden zijn, omdat dat een simplificering van de werkelijkheid is.”
Deze crisis heeft waarschijnlijk behoorlijke impact op de manier waarop we met elkaar omgaan in de maatschappij – niet alleen in Nederland maar ook daarbuiten. Wat hopen jullie dat we na de virus-uitbraak hieruit vasthouden?
Laila: “COVID-19 is ook een reset en pauzeknop in één. Er wordt volop kritisch gediscussieerd over een andere verdeling van welvaart en macht. Laten we die kritische blik vasthouden.” Sander: “Het is belangrijk om verder te kijken dan de eigen landsgrenzen. Dit soort crises zijn wereldwijd en houden niet op bij de dijken. Internationale samenwerking en solidariteit is belangrijk, juist in dit soort gevallen.”
COVID-19 vergroot druk op vrouwen
